Presita el Usona Esperantisto № 2016:5

Instruu pli da matematiko kaj rezonado

Lasta ĝisdatigo: 2018-03-23

Forpreno de algebro kaj geometrio de la kursaro de publikaj lernejoj vere estas malbona ideo. Ni devas kontraŭstari ĝin. Lastatempe oni aŭdas tiajn kriojn, ekzemple de la televidprogramo PBS NewsHour. Tiu krio ne estas sola. Instruado de algebro estas unu el la ŝtupoj por instrui homojn pensi logike. Homoj pensas laŭ du manieroj: eksplice kaj implice. Implica pensado estas rapida kaj necesa en danĝeraj situacioj. Ĝi provizas eblajn solvojn al problemo. Sed la eblaj solvoj ne ĉiam estas ĝustaj. Poste oni povas rekoni la situacion kaj memori la solvon; sed oni ne scias kiel aŭ kial ĝi estas solvo.

Eksplica pensado estas malrapida kaj ĝisfunda. Sed oni scias kiel kaj kial solvo estas solvo. Ĝi rezultas de konstatoj pri naturo, farado de modeloj pri tiuj konstatoj, kaj rezonado per tiuj modeloj. Ĝi helpas nin determini se niaj ideoj estas konsekvencaj kun aliaj faktoj. Dedukta rezonado estas forta speco de eksplica pensado. Ĝi baziĝas sur la formo de argumento. Se oni komencas kun veraj donitaĵoj kaj uzas deduktan rezonadon, la rezultoj ankaŭ estas veraj. La unua ekspono de lernantoj al pensado pri la formo de problemo estas en algebro.

Oni kutime ne devas uzi deduktan rezonadon en ĉiutaga vivo. Sed ni ĉiuj dependas de ĝi. Ni bezonas ventumilojn kiuj ne dispeciĝas dum ili rotacias por blovi aeron, kaj pontoj kiuj ne kolapsas kiam kelkaj dek-ok-radaj kamionoj haltas sur ili. Ni bezonas elpensitajn planojn por bontenado de aviadiloj. Ni bezonas komputilajn programojn kiuj ne misfunkcias. Por garantii tiun specon de bona funkciado en nia mondo, estas necese havi dedukte elpensitan komprenon de ventumiloj, pontoj, aviadiloj, komputila arkitekturo, kaj programoj.

Sed ni bezonas ne nur bone elpensitajn teknikajn sistemojn. Ni bezonas ankaŭ bone elpensitajn leĝojn, financajn sistemojn, kaj regadon de firmaoj. Ni ankaŭ bezonas leĝfarantojn, ekonomiistojn, bankistojn, kaj administrantojn kiuj povas pensi kaj numere kaj dedukte. Do ni bezonas pli grandan onon da homoj en Usono kiuj povas pensi dedukte. Ni bezonas instrui algebron, geometrion, trigonometrion, analitikon, kaj logikon al pli granda ono de nia loĝantaro. Ne pli malgrandan onon.