Dum kelkaj jaroj, mi faris noton, ĉiam kiam mi rimarkis mencion de Esperanto en nuntempa amaskulturaĵo, ekzemple en filmoj kaj romanoj.

Por mi unu el la plej interesaj estas la parte aŭtobiografia romano de Elif Batuman, The Idiot (La Idioto), de 2017 — la nomo estas intenca omaĝo al Fjodor Dostojevskij, samkiel ŝia unua romano, The Possessed (“Diabloj” en Esperanto, laŭ la rusa). La romano estis finalisto por la premio Pulitzer en 2018, kaj meritas legon.

La intrigo sekvas studenton ĉe Harvard en la fruaj naŭdekaj jaroj, kiu pro diversaj kialoj elektas pasigi someron en Hungarujo. Tie ŝi renkontas diversajn esperantistojn.

Kiam mi legis tion, mi absolute kredis, ke tio baziĝas je la propra sperto de la aŭtoro. Ja temas pri lando, kiu havis sufiĉe disvastiĝintan Esperanto-movadon kaj kulturon dum la socialisma periodo, el kiu restas spuroj eĉ hodiaŭ, des pli en la naŭdekaj jaroj. (Kiam mi partoprenis la Internacian Junularan Festivalon en 2011, tio okazis ĉe junulara tendaro, kiu daŭre havis statuojn de heroaj laboristoj.)

Supozante, ke temis pri veraj spertoj, mi des pli scivolas: Ĉu iu el niaj hungaraj samideanoj memoras renkonti usonan studentinon en la fruaj naŭdekaj jaroj? Eble vi aperis en preskaŭ-Pulitzer-ita romano!

Esperanto aperas en tri malsamaj partoj de la romano. Mi citas sube - notu, ke eĉ aperas vortoj rekte en Esperanto.

Citaĵoj el la libro

Rózsa came to the door with her aunt Piri. We were staying at Piri’s house, which was bigger than Rózsa’s parents’. Rózsa and Piri were small-boned, with fair skin and black hair, but Rózsa was taller and thinner. Piri wore a yellow sweat suit; Rózsa, a turquoise plaid shirt and turquoise sweatpants. Rózsa was silent and severe. Piri, a piano tuner who spoke fluent Esperanto, stroked my hair and uttered mysterious exhortations. “Saluton!” she said. “Bonvenon!”

(Pli poste…)

After dinner, Emese changed into a miniskirt and went out. Rózsa and Piri and I put on our nightclothes and sat in the living room, talking about Esperanto.

Esperanto had words from every language in the world. However, the only Hungarian words were papriko and gulaŝo. Reaching for her phrasebook, Piri knocked over a silver mirror and it broke into three pieces. She and Rózsa dissolved into helpless laughter and Piri went to get the glue.

She returned with a phrasebook, published in the eighties, which translated between Russian, Esperanto, Hungarian, German, and English. “We would like to know more about the rest cures (sanatoriums) of your country,” I read. “We would like to talk to the workers. I am a Communist (Socialist, Democrat, Liberal).” “I am an atheist (Catholic, Protestant, Jew, Muslim).” “I would like to see this lathe more closely.”

The list of frequently used nouns included: struggle for peace, woman, love, constitution, deputy, congress, delegation, friend, mother, little girl, salmon, sturgeon, red (black) caviar, champagne, vodka, watermelon, cherry, sour cherry, horseradish, and beefsteak. “Fini!”, exclaimed Piri happily. She was done gluing the mirror.

(Pli poste…)

The bus to Szentendre left early in the morning. Piri gave me a pill at breakfast that she said would prevent me from getting sick. When I said I would prefer to wait until I was actually sick to take any pills, both Rózsa and Piri started talking heatedly at the same time. “Malsano!” Piri shouted in Esperanto, mimed vomiting. “Malsano, blechhh!” Eventually I put the pill under my tongue and pretended to swallow.