'5. h;v ĵKĉ an ]& ^AMERIKA ESPERANTISTO 'l^r/ri '<;■ C 'jrc aiia JUN6 1939 OX.! u U J U3R„;: Y Be » I 6mo »vr^ W^ I I i SEPTEMBER, 1913 ^E w 3 DC Digitized by Google HOW riANY The Best Number of this Magazine ever issued will be THAT OCTOBER NUMBER !! CONTENTS — 9th International Congress fully reported by European and American samideanoj — Photographs — Propaganda Articles — Complete Revised Book List — Especially Large Liter- ary Section — Many other Important and Interesting Features. SPECIAL RATE 10 FOR 50c. Leave it to us to give you your money's worth DON'T GET LEFT ORDER NOW HOW MANY OCTOBERS ? Short-Story Writing A course of forty lessons In the history, form, struc- ture, and writing: of the short-story taught by 1. Berg Esenwein. Editor of Lippincott's Magazine. Story-writers must be made as well as born; they must master the details of construction if they would turn their talents to account. May we send you the names of students and graduates who have succeeded ? And the success their letters prove is practical. It means recognition, accepted manuscripts and checks from editors. One student writes: "J knew that you will be pleased when I tell you that I have just received a check for $105 from Everybody'e for a humorous story. They ask for more. I am feeling very happy, and very grateful to Dr. Esenwein. We also offer courses in Photoplay Writing. Versi- fication and Poetics. Journalism; in all over One Hundred Home Study Courses, many of them under professors in Harvard, Brown, Cornell, and leading colleges. t50-Paoe Catalogue Free. Please address, THE HOME CORRESPONDENCE SCHOOL Dept. 542 Springfield, Mass. STANDARD EDITION, Cloth tad Postpaid for $1.00; with NE| Subscript* to AMERIKA ESPEtAHTBI $1.50. I THE AMERICAN ESPEHANTIST C5. West Newton, Meet. THE AMERICAN THEOSOPHIST A -magazine dealing wit* Tkeoeophy and Ocenitun Univermal Peace and an Wider Tolerance Official Organ of The American Section of The Theoaophical Society Mrs. Annie Beaant Albert P. Warrlnrtoo President Gen. Secretary 11.60 a year Single Copy 15 cento Foreign Address: Krotona. Hollywood, Lob Angeles. 'arrinrtoe I and Ediaf oreign Sft relea. CaL j Specialisto pri la okuloj kaj la spina nem Okulvitroj prave almezuritaj al la okuloj. D-KO ANTONIO ROMITO 410 Liberty Are.. Room 602. - PITTSBURG. PA Digitized by 1 ^oogle o\\\\\\ ■ Amerika Esperantisto \ American Esperantist 1 - Entered as second-class matter May IS, 1913, at the Postoffice at /S West Newton Station, Boston, Mass.. under the Act of March 3, 1879. j_ Published Monthly by rC\ THE AMERICAN ESPERANTIST COMPANY (Inc.) lz\ West Newton, Mesa. ONE DOLLAR A YEAR Ek.terl.nde $1.26 (Set. 2.60) SINGLE COPY TEN CENTS Mallongaj verkoj. tradukaĵoj kaj novajoj estas Ciam prefere akceptitaj. Oni ne reseudas neakceptitajn manuskriptojn. se la sendinto ne kune sendis la resendpagon. La Redakcio konservas por si la rajton korekti manuskriptojn laŭbezone. Oni donos lapreferon al manuskriptoj skribitaj skribmaSine. iJlf «UŜT aier* F1 Vol. 14 AUGUST, 1913 No. 1 EL LA REDAKCIA SANKTEJO Eble iu pensas, ke estas pli facile, poezion tradukadi, ol ĝin verki ^*" originale. Jen plorinda sofismo. En efektiveco, ĉiu serioaa traduke- ;^y mulo scias, ke por transdoni de lingvo al lingvo, ritmo- kaj rim- havan "Hi poemon pli-malpli adekvate,—tio estas, kun la rimsistemo kaj ritmo oj(\ netuŝitaj, oni devas rejeti en la fandujon la tutan poemon kaj praktike jUP# elfabriki poemon novan. Sed por tion fari prospere (redonante en nova formo la efekton de l'originalo), oni devas esti proksimume tiel alta -;~ ' poeto, kiel la praverkinto. Cu ne en niaj naciaj lingvoj la plej eminentaj r*"v tradukistoj de poezio estas samtempe la plej gloraj originalaj poetoj ? Pope redonis al ni angleparolantoj Homeron; Milton tradukis el Horacio, \£\ Scott el Goethe. Tiaj ĉi lertaj tradukoj tute ne estas, nek povis esti, F" laŭvortaj aŭ eĉ laŭversaj, sed prezentas la nur ĝeneralan penson de l'originaloj en freŝa. sendependa stilvesto. La tradukado de poezio prezentas apartajn malfacilajojn. Ce tio oni l& havas, por esprimi, ne nur pensojn, sed sentojn, en komplikita formo de ■'■"' ritmo kaj rimoj. Por fari tion prospere, oni devas ne nur, kiel ĉe prozo, plenposedi ĉiun el la du lingvoj koncernataj, sed oni devas, antaŭ ĉio, esti mem poeto. Sole nur tiel oni povas sukcese traduki poezion. Se oni tion ne 1 Digitized by VjOOQlC AM ERIK A ESPERANTISTO grandan cerbo-povon. Ree, pacience atendu! Mi revenos baldaŭ, kaj tiam, ho, aperos la bela. lute laŭdinda. ricenbava. Oktobra propaganda numero. Sendu vian mendon HODIAC—por ke vi ne forgesu! Gis la Oktobra—Salmon!) Ci tiun monaton ni starigas novan fakon "SUR XIA TABLO". Vk nun ĉi tiu fako enhavos recenzon ne nur de Esperantaj jurnaloj, sed an- kaŭ de gravaj artikoloj pri Esperanto kiuj montrigos ĉe neesperantistaj jurnaloj. Se vi trovos ion de generala intereso tian, sendu ĝin al la redakcio, kiu pritraktos gin. INTERXE KAT EKSTERE ■ffj UOBLA devas esti nia laborado por Esperanto: interna kaj ekstera jrr\ La dua ne povas esti bona sen la unua. La unua riĉigas la duan kaj gin valorigas. En la nuna tempo estas neeble. kaj ankaii neefike, se ĝi estus iel eble. propagandi Esperanton kiel teorian prononajon. La mondo postula- faktojn kaj faktojn ni devas montri al ĝi. Jam tio postulas de ni, ke ni komi niajn valorajn faktojn, tio estus, ke ni pli bone informiĝu mem pri la historio de nia ntovado, pri la uzado de la lingvo, pri ĝia praktika ser- vado kaj gia viva literaturo. Jen interna laborado. Bone informiĝante mem, ni devas sage kaj efike informadi la ne- csperantistojn, kaj uzi taŭgajn okazojn |ior instrui la publikon pri tiu; novajoj. kiuj povas plej multe aperigi Esperanton. kiel jam seriozan kaj starigitan afcron. Estas nedubeble, ke la pttbliko ĝenerale tute nescias pri la vera vivo de Esperanto kaj ricevas grandan surprizon aŭdante pri la nombro de niaj gazctoj. pri la statistiko de niaj novaj Iibroj, pri la servoj de L". E. A. k t. p. Ankoraŭ pli miras la homoj, kiam oni klarigas al ili kiamaniere Esperanto farigis vivanta lingvo, kiel ĝi bavas specialan spiriton, kiel tiv- spirito cbligis kreiĝon de originala literaturo k. t. p. Grandan surprizon, grandan miron, iom post iom sekvas intereso kaj admiro, dum forflugis unit post la aliaj. la klasikaj antaŭjuĝoj kontraŭ Esperanto. Tute nesufice estas tiu informado de la publiko, car ankoraŭ ofte tro nesutica estas la informiĝado de la esperantistoj mem. Kiom da ili abon- as kaj legtis fremdajn esperantajti gazetojn? Kiom da ili uzas mem Esperanton por krei al si rilatojn ekstcrlande? Kiom da ili aliĝas U. E A., studas ĝian instrttoplcnan jarlibron? Kiom da ili interesiĝas aŭ ec lielpas je la Iaboro de la loka U. E. A. delegito? Kiom da ili studas la historion de Esperanto kaj legas la novajn kaj malnovajn gravaj'i esperantajti verkojn? 1'li vigla devus esti tiu interna vivado por prepari Digitized by Google 1 AMERIKA ESPERANTISTO vere efikan eksteran laboron. Propagando devas ankaŭ esti interna kaj ne nur por ni mem ni devas kontentiĝi, sed por samlokaj esperantistoj. Ilin ni devus pli kuraĝigi, interesi, instrui, helpi por sama informiĝado kaj instigi al plia legado. Je kio do utilas grupaj kunvenoj, se ne al tio ĉi? C.u ne estus eble, ke iu samideano pli informata kaj pli agems organizu ian rondon, ĉe kiu li raportos pri gravaj novajoj, pri ĉefaj libro; k. t. p. kaj laŭeble ankaŭ pruntedonu dokumentojn aŭ gazetojn? Cu ne estus eble havi ankaŭ iajn familiajn kursojn pri esperanta historio kaj literaturo? En ĉiu loko ja estas iu samideano, kiu povus plej utile tiel helpi la ceterajn. Kiom gajnas la ekstera propagando de tia riĉa vivoplena interna laboro estas ja nekalkuleble! Plie, instruiĝante, oni pli profunde inter- esiĝas kaj oni pli volonte mem partoprenas la internacian esperanto-viva- don. Mirinda lernejo ĝi ja estas por ĉiaj homoj kaj vasta trezoro da noblaj interesoj. Kian grandan forton vi, Usonanoj, povus alporti en nian movadon, partoprenante pli vigle nian internan vivadon! Ni ja tiel ĝojus sentante vin ankoraŭ pli proksime per ĉiuspecaj rilatoj, aŭdante pli ofte pri viaj faroj aŭ pensoj kaj pli rekte kunlaborante kun vi por la afero. La Oceanon povas facile mallarĝigi la ofteco de niaj korespon- clajoj kaj la forteco de nia reciproka helpado. Kiel utile vi povus pli konigi trans la oceano multajn amerikajn rimarkindajojn, per Esperanto perdigi antaŭjuĝojn, kaj pligrandigi jam pretan simpation! Jam por Kalifornio plej bone sukcesis tion fari S-ro Parrish. Sed eĉ sen simila alvojaĝo al ni tre multon vi povus fari en Eŭropo kaj Azio, ĝis baldaŭ la U. E. A. delegitoj en Usono ricevos outage amasegon da informpetoj. Tiain vi faros kiel la delegito en Antverpeno, kiu organizis konsilantaron da lokaj diversprofesiaj samideanoj |>or lin helpi je respondado al ĉiuj leteroj. Per tia ĉiutaga komunikado kun eksterlanduloj kaj partoprenado en la vigla internacia vivado. oni nepre akiras, ne nur novan entuziasmon por propagando, sed riĉecon da impresoj kaj spertoj. kiu donas al till ekstera tasko multe pli valoran kaj efikan influon. Kiom oni gajnos pe: tio por propagando, tiom oni gajnos per legado por stila flueco. La tutan rezultaton de la dudek sep jaroj de lingva vivado, la formadon de flua stilo, de kutimaj propraj esprimoj. k. t. p. eion ĉi oni akiras per legado de niai bonaj aŭtoroi diverslandaj. En jus ricevita letero usona samideano skribis en humora kaj forta maniero: "Kqnsekvence, se ni multe legas la verkojn de la plej lertaj Espe rantistoj diversnaciaj, ni neniel povos akiri tiun internaciccon de la lingvo, sen kiu oni neniam fariĝos bona uzanto de ĝi. La Usonano, la anglo. kiu ne atente legadas la verkojn de alilandanoj, senkonscie malbonodori- L AMERIKA ESPERANTISTO gos (eĉ venenigos!) siajn leterojn, k. t. p., per anglaj idiotismoj. Tiaj personoj ne uzas Esperanto mem;—ili nur vestas siajn anglajn ideojn per Esperantaj ĉapeloj, kolumoj, jakoj, pantolonoj, ŝuoj, kaj forsendas la neleĝe naskitajn 'cerbidojn' en la mondon pere leteroj, gazetoj kaj jumal- oj. La fresdatc varbitaj Esperantistoj legas tiujn fuŝskribitajojn, kaj iom rajte konsideras, ke ili estas bonstile verkitaj! Kiel modelojn ili samstile ekskribas al aliaj novebakitaj Esperantistoj egale nebone in- struitaj, kaj pluen iradas la malsatinda afero." La "malŝatindan aferon" nepre haltigas legado, kaj tiel plej utilas nia literaturo eĉ al tiuj kiuj nur vidas en Esperanto "komercan intereson". Grandega progreso fariĝis en la esperanta gazetaro kaj libraro; unuecc kaj eĉ beleco de stilo ĉiutage pli kaj pli montriĝas kaj bonaj modeloj ne mankas. Pli kaj pli oni komprenas, ke antaŭ ol montri sian propran personecon enkondukante en la lingvon novajn esprimojn, oni devas unue bone koni la stilon de ceteraj kaj same flue verki. Poste oni ja plej ofte trovas sian propran personan vojon kaj stilon, eĉ sen novaj vortoj, per riĉiga lerta uzado de niaj.lingvaj rimedoj. Kiu deziras originale kaj "persone" skribi, tiu plej sukcesus akirante unue, kiel bazon, bonan stilon klaran kaj fluan laŭ la spirito de nia lingvo. Estas vere ĝojiga fakto, ke ni ĉiujare vidas en niaj rangoj novajn lertajn verkistojn, prozistojn aŭ poetojn kaj ĝenerale ke nia movado kon stante antaŭeniras al pliperfekteco kaj pliprofundeco. Tiun rezultaton ni atingas kaj ni pligravigos ĉiam pli kaj pli zorgante ambaŭ la internan kaj la eksteran flankojn de nia laborado kaj ricigant. per unu la alian. Nenio estas pli bela ol tiu internacia kunlaborado trans montoj kaj oceanoj por ricevi kaj doni helpon, lernon kaj instruon. Edmond Privat. DECA FESTO Vizitantino—Kion vi tie havas, Elsio? Elsio (fiere)—Tio estas bombo kiun ni faris, kaj ni intencas ek- splodigi la infanejon. Vizitantino—Ho! Ho! Kial? Elsio—Eble vi ne scias ke la nova infaneto estas knabo—Life. ******* "Cu vi estas amiko de la novedzino?" "Ne. Mi estas la novedzo."—Judge. ******* "Bonan matenon, Jako. Kiel vi kaj Nanjo progresas?" "si ruzis kun mi, kaj mi estas forlasinta sin." "Kion ŝi faris?" "Si edziniĝis kun aliulo."—Judge. Digitized by CjOOQIC AMERIKA ESPERANTISTO KICKS AND KOMMENTS "I find that I need the journal, probably more than it needs me." "Please discontinue the Amerika Esperantisto magazine." (Editors' note: Sorry to be disobliging, old top, but our subscribers object.) "Amerika Esp. does not fill a very large hall in Esperanto literature.' "I think your magazine is splendid. Give us some current events in Esperanto." "La nova formato de 'Amerika Esperantisto' devus plaĉi ĉiun abonanton. Bonan sukceson I" "I wish to say that the only paper I ever find time to read is 'Ameri- ka Esperantisto'. Of the many papers which we have 'Amerika' is the only one which is much read by my family." "En la vortoj de la famega Usona poeto, Cimie Fadden, 'via jurnalo estas ĉiu al la mustardo.' Hoping you are the same." "Via redakcia laborado estas vigla, spica kai progresema. Nia gazeto sin trovas amuziga, serioza kaj instrua. Gi estas tiel plena je bonajoj, kiel ovo estas plena je manĝaĵo. La koloro de la ŝelo, tamen, devas esti verda." "The contents of the magazine are 'great' but a few illustrations would make it 'greater', ĉu ne?" (Editors' Note.—They're coming, brother, give us time.) "I like the present issues of A.• E. and believe came will grow even better than before, if the samideanoj will support it." "I care very little about the dress, but I greatly enjoy a good text, and am very glad to note that the late numbers show a diminution in the use of the overworked affixes and the overstrained compounds. Your star seems ascendant." EL LA MALNOVA MONDO De nia Privat-a Korespondanto Morto de Prof. Carlo Bourlet. "TT A FERVORA direktoro de la Revuo kaj prezidanto de la Pariza J**> Grupo Profesoro Carlo Bourlet jus mortis post malsukcesa opera- cieto en somera restejo Amecy. Solena funebro okazis la 17an de Aŭgusto en Parizo kun funebra parolado de Dro. Zamenhof, kiu venis tien por la grava malgaja cirkonstanco. Por la tuta esperantistaro same kiel por Sinjorino Bourlet kaj ambaŭ junaj gefiloj, tiel subita frapego estas malfacile akceptebla. Sajnas nekredeble ke pro ia akcidenteto subite perdiĝas el niaj rangoj tiel juna, vigla, fortoplena viro, kiu ankoraŭ hierati plej ageme vivadis, paroladis, bataladis ĉiam senlace. fm 6________________AMERIKA ESPERANTISTO________________ Malmultaj homoj en iaj movadoj estus tiel agemaj, kiel estis Proi. Carlo Bourlet, kiu—bone ilustris la kutiman viglecon de moderna Pari- zano. Ekster Esperantujo li estis konata, kiel tre klara mstruanto pri mate- matiko kaj per liaj tre disvastigitaj lernolibroj francaj geknaboj lernas algebron kaj geometrion en la lernejoj. Estinte profesoro ĉe la liceo Saint- Louis en Parizo, li estis elektita ce la Pariza Lernejo de Belartoj kaj fine fariĝis ankaŭ profesoro ĉe Konservatorio de Artoj kaj Metioj, kie li instruis mebanikan matematikon. Baldaŭ post lia aliĝo al Esperanto (en 1900) en tempo kiam nia movado estis ankoraŭ en infaneco, li suk- cesis uzi sian influon interesante al nia afero sian eldoniston, la gravan firmon Hachette & Ko., kiu komencis publikigi esperantajn librojn. Li fariĝis prezidanto de la tiam malgranda Pariza Grupo kaj gin rapide kreskigis. Baldaŭ li ekfondis grupojn en la ĉirkaŭaj francaj urboj kaj sufiĉe rapide igis nian movadon publike konata per konstanta jurnalista reklamado en la Pariza gazetaro. Pri tio li speciale bone sukcesis okaze la ŭnuan Kongreson en Boulogne-sur-Mer en 1905 kaj la antaŭfestojn al Dro. Zamenhof en Parizo. En 1906 li fondis La Revuon ĉe Hachette & Ko. kaj en Cambridge kaj sekvantaj Kongresoj organizis brilajn litera- turajn "Festojn de la Revuo." Antaŭ tri jaroj li fariĝis vic-prezidanto de la Konstanta Kongresa Komitato kaj kunlaboris kun Generalo Sebert por direkti en Parizo la Centran Oficejon. Kiel ĉiuj tre agemaj kaj aŭtoritatemaj viroj, Prof. Bourlet ne ĉiara semis paeon ĉirkaii si kaj tre konataj estas liaj konfliktoj kun diversaj esperantaj gazetoj aŭ tendencoj. El tiuj bataletoj ofte rezultis pli da lumo kaj bono por nia afero kaj oni hodiaŭ jam ekforgesas iliajn deta- lojn. Restas en nia memoro la bildo de tiu tre panzana, sprita, agema kaj parolema fervorulo por nia afero, kies ekstera propaganda laboro estis mirinde vasta. Pri lia interna influo en la niovado sendube tre diversaj estas la opinioj, sed kiaj ajn ili estas, la tu