L'AMERIKA
ESPERANTISTO
aiWai.|»WBIil«l!n«WMMI««liM»llMi».»lllW
i
I
SECRETARIAL BUREAU
And International Esperanto Agency
For a small fee we twelve, readrtrea» and forward I
toe business correspondence of firm» or individuals
requlrlae London office address, samples of nierohan-
dlso received in bulk ami distrlbuterl to addresses, aa
per lists mrppiwu. or to addresses rejected by us. We
have extensive and varied mailing lists, maintained
with greatest aocutacv. To save expense of foreign
postage we print or mimeograph ctrcntara, etc.. fill in
names, addresses and dates of imitation typewritten ■
letters, etc.. supply and address envelopes, stamp and
■ iplete.     On statement of probable  requlro-
urther details will be supplied.
ADAIR *. CO.
39 Victoria St.,  Westminster,   London. England
i
I
mu<u a -^ ,k^ j.vii,a»i»ta mmm
Oklahoma City,   U. S, A,

PERANTO AND THE RED CROSS.
is the fervent hope of every Esperantist that the gen-
eral dissemination of the language, knitting more closely the
ties of human kinship which exist between the people of all
nations, will hasten the coming of the day when war shall be
impossible. Already there has been formed a peace society
whose language is Esperanto. L'Espcrantiste, official organ
of the French society, announces the publication of a brochure
entitled ''Esperanio and the Red Cross," by Lieutenant BayoL,
special instructor at the military institute of Saint-Cyr. It is
to and will be translated into every Euro-
pean I                    Rowing commendatory letter to the author
of the hook was written by the author of the Esperanto lan-
guage:
Dear Sir:—Your labor for the acceptance of Esperanto
by the Red Cross I find very important, and wish you the
greatest success. The Red Cross belongs to those institutions
which greatly need such an easily-learned common langn
because, while other institutions sometimes have business
those of a foreign language, and can possibly find an in-
terpreter, the Red Cross nearly always is concerned with
strangers and requires immediate comprehension. The noble
labors of the Red Cross on the field of battle often lose all
value solely because of a lack of mutual comprehension.
If you can ever obtain the general consent of govern-
ment                                         ig to war shall learn the most
important wot- i national language, then you can
say you have d war of a great measure of its cruelty
and will give the Red Cross its actual value.
THEY NEED ESPERANTO.
What Esperanto might accomplish for the people of India
is well illustrated in the following aneoodote:
There is an instance on record of a criminal ease which
: was tried in Chittagong Hill tracts.   One of the witnesses
was a                    Knew only the Khami language.    This was
translated into Mru, which was then translated into Arakan-
v.hich was again translated into the local dialect, of Ben-
gali, from which version the magistrate recorded the quad-
ruply refracted evidence into English. . . There are parts
of India which seem to have had a special Tower of Babel of
own.   From the li                                  u for exa i
with its population                                                  the same
as that of London—nim                     hnguages were returned
at the last census.    Mezzofa               f. who spoke fifty-eight
languages, would have been
.♦X'Amerika   Esperantistt%„
Published Monthly                                          Publikigata Monate
Unua U. 8. A. Gazeto de la Lingvo Interaaoia, Esperanto
Jars Abonpago, 1 Dolaro            Price per year, One Dollar
OKLAHOMA CITY, U. S. A.
408   BALTIMORE   BLOG.
VOL. 1                DECEMBER   1906                NO. 3
PAROLADO DE D0KT0R0 ZAMENHOP EN LA MAL-
PEEMO DE LA GENEVA KONGEESO.
Sinjorinoj kaj Sinjoroj:
Mi esperas, ke mi plenumos la deziron de ĉiuj al-
estantoj, se en la momento de la malfermo de nia dua
Kongreso mi esprimos en la nomo de vi eiuj mian koran
dankon al la brava svisa lando por la gastameco kiun ĝi
montris al nia Kongreso, kaj al lia Molto la Prezidanto
de la Svisa Konfederacio, kiu afable akceptis antafi
du monatoj nian delegitaron. Aparton saluton al la
urbo Genevo, kiu jam multajn fojojn enskribis sian
nomon en la historio de diversaj gravaj naciaj aferoj.
Permesu al mi ankafi esprimi en la nomo de vi ĉiuj
koran dankon al la organizintoj de la nuna Kongreso,
al la sindonaj svisaj esperantistoj, kiuj tiel multe kaj
senlace laboris en la dafiro de la pasinta jaro, fondis pres-
kaŭ en ĉiuj urboj de la svisa lando grupojn esperantis-
tajn kaj diligente faris ĉion kion ili povis por sukcesa
pretigo de nia Kongreso; al la Provizora Centra Or-
ganiza Komitato, kiu precipe en la persono de sia prez-
idanto tiel energie laboris kaj tiel diligente zorgis pri
i
Digitized by VjOOQIC
L'AMEKIKA   ESPEKANTISTO
ĉiuj preparoj; fine (sed certe ne malplej grave) al tiuj
kaŝitaj aniikoj, kiuj per malavara fondo de la Centra
Oficejo, donis fortikan fundamenton por ĉiuj plej gravaj.
laboroj.
Sinjorinoj kaj Sinjoroj: En la malfermo de nia
Kongreso vi atendas de mi ian paroladon; eble vi aten-
das de mi ion oficialan, ion indiferentan,palan kaj sen-
enhavan, kiel estas ordinare la oficialaj paroloj. Tian
parolon mi tamen ne povas doni al vi. Mi ĝenerale ne
amas tiajn parolojn, sed precipe nun, en la nuna jaror
tia senkolora oficiala parolo estus granda peko de mia
flanko; mi venas al vi el Iando, kie nun multaj mil-
ionoj da bomoj malfacile batalas pro libereco, pro la
plej elementa homa libereco, pro la rajtoj de homo.
Pri tio Si mi tamen ne parolus al vi; 6ar se kiel privata
homo ĉiu el vi eble sekvas kun intereso la malfacilan
bataladon en la granda multemiliona lando, tamen kiel
esperantistoj tiu ĉi batalado ne povas vin tuŝi, kaj nia
Kongreso havas nenion komunan kun aferoj politikaj.
Sed krom la batalado pure politika en la dirita land»
estas nun farata ion kio nin kiel esperantistoj ne
povas ne tuii. Ni vidas en tiu lando kruelan bataladon
inter la gentoj. Tie ne homo de unu lando pro politikaj
patrolandaj interesoj atakas homojn de aba lando—
tie la naturaj filoj de la sama lando ĵetas sin kiel kru-
elaj bestoj kontraŭ la tiel samaj naturaj filoj de tiu lan-
do nur car ili apartenas al alia gento. Estingiĝas ĉiu-
tage tie multe da homaj vivoj per batalado politika.
sed multe pli da homaj vivoj estingiĝas tie ĉiutage per
batalado intergenta. Terura estas la stato de aferoj en
la okcidenta Rusujo. Malbenita, milfoje malbenita estu
la intergenta malamo!
Kiam mi estis ankoraŭ infano, mi en la urbo Biel-
ovstok rigardadis kun doloro la reeiprokan fremdecon
kiu dividas inter si la naturajn filojn de la sama lando
kaj sama urbo. Kaj mi revis tiam ke pasos certa nom-
bro da jaroj, kaj ĉio ŝanĝos. Kaj pasis efektive certa
nombro da jaroj, kaj anstataft mia bela sonĝoj mi ek-
vidis teruran efektivaĵon.     En la stratoj de mia mal-
Digitized by VjOOQlC
I/AMEREKA   ESPERANTTSTO
Jelica urbo de naskiĝo sovaĝaj homoj kun hakiloj
kaj feraj stangoj sin ĵetas kiel kruelaj bestoj kontraŭ
trankvilaj loĝantoj,kies tuta kulpa konsistas nur en
tio, ke ili parolas alian iingvon kaj havas alian gentan
leligion, ol tiuj ĉi sovaĝuloj. Pro tio oni frakasis la
kraniojn, kaj elpikis la okulojn al viroj kaj virinoj,
kadukaj maljunuloj kaj senhelpaj infanoj. Mi ne voias
rakonti al vi la terurajn bestaĵojn de la bestega Biel-
ovstoka buĉado; al vi kiel esperantistoj mi volas nur diri
ke terure altaj kaj dikaj estas ankoraŭ la interpopolaj
muroj, kontraŭ kiuj ni batalas.
Oni scias ke ne la rusa gento estas kulpa en la buĉa-
do en Bielovstok kaj multaj aliaj urboj; car la rusa
gento neniam estas kruela kaj sangavida; oni scias, ke
ne la tartaroj aŭ armenoj estas kulpaj en la konstanta
buĉado, ĉar ambaŭ gentoj estas gentoj trankvilaj, ne
deziras altrudi al iu sian regadon, kaj la sola, kion ili
deziras, estas nur ke oni lasu ilin trankvile vivi. Oni
scias nun tute klare ke estas kulpa aro da abomenindaj                              ■ :
krimuloj, kiuj per diversaj kaj plej malnoblaj rimedoj,                              1 ;
per dismetataj mensogoj kaj kalumnioj arte kreas teru-                              I   ■
ran malamon inter unuj gentoj kaj aliaj.   Sed 6u la plej                              I   j
grandaj mensogoj kaj kalumnioj povus doni tiajn teru-                              "    ;
rajn fruktojn se la gentoj sin reciproke bone konus, se                                j
inter ili ne starus altaj kaj dikaj muroj kiuj malpermesas
al ili libere komunikiĝadi inter si kaj vidi ke la membroj
de aliaj gentoj estas tute samaj homoj kiel la membroj
de nia gento, ke ilia literaturo ne predikas krimojn,
sed havas tiun saman etikon kaj tiujn samajn idealojn
kiel nia. Rompu, rompu la murojn inter la popoloj,
donu al ili la eblon libere konatiĝi kaj komuniki sur
neŭtrala fundamento, kaj nur tiam povos malaperi tiaj
bestaĵoj kiujn ni nun vidas en diversaj lokoj.
Ni ne estas tiel naiva kiel pensas pri ni kelkaj
personoj; ni ne kredas ke nefttrala fundamento faros el
homoj anĝeloj; ni scias tre bone ke la homoj malbonaj
ankaft poste restos malbonaj; sed ni kredas ke komuniki-
trado sur nefttrala fundamento forigos la grandan amason
de tiuj bestaĵoj kaj krimoj kiuj estas kaftzataj ne de
Digitized by
Google
I/AMEKIKA   KSPKRANTISTOr
manbona volo, sed simple de sinnekonado kaj de devigata
sinaltrudado.
Nun, kiam en diversaj lokoj de la mondo la batalado
inter la gentoj fariĝis tiel kruela, ni, esperantistoj, deva»
labori pli energie ol iam. Sed por ke nia laborado estu
fruktoporta, ni devas antaŭ ĉio bone klarigi al ni la in-
ternan ideon de la esperantismo. Ni ĉiuj senkonscie
ofte aludadis tiun ĉi ideon en niaj paroloj kaj verkoj, sed
ni devas paroli pri ĝi pli klare. Estas jam tempo ke ni
parolu pli klare kaj precize.
En la deklaracio unnanime akceptits en Bou-
logne'a Kongreso ni ĉiuj scias kio estas la esperantismo
en rilato praktika; el tiu ci deklaracio ni ankaŭ scias
ke "Esperantiato estas nomata ĉiu persono kiu uzas la
Iingvon Esperanto, tute egale, por kiaj celoj li gin uzas."
Esperantisto estas sekve ne sole tiu persono kiu uzas Es-
peranton sole kaj eksklusive por celoj praktikaj; Es-
perantisto ankaŭ estas persono kiu uzas Esperanton por
gajni per ĝi monon; Esperantisto estas persono kiu uzas
Esperanton nur por amuziĝadi; Esperantisto estas fine
eĉ tiu persono kiu uzas Esperanton por celoj plej mal-
noblaj kaj malamaj. Sed krom la flanko praktika, de-
viga por eiuj kaj montrita en la Deklaracio, la Esperan-
tismo havas ankoraŭ alian flankon, ne devigan, sed multe
pli gravan—flankon idean. Tiun 6i flankon diversaj Es-
perantisto j povas klarigi al si en la plej diversaj manieroj.
Tial, por eviti eiun malpacon, la Esperantistoj decidis lasi
al ĉiu plenan liberecon akcepti la internan ideon de la Es-
perantismo en tiu formo kaj grado kiel li mem deziras:
afl, se li volas, eĉ tute ne akcepti por la Esperantismo ian
ideon. Por demeti de unuj Esperantistoj 6ian respond-
econ por la agoj kaj idealoj de aliaj Esperantistoj la Bu-
lonja Deklaracio precizigis la oficialan, de eiuj sendis-
pute akceptitan esencon de la Esperantismo kaj aldonis
la sekvantajn vortojn: "Oiu alia espero afl revo, kiun
tin afl alia persono ligas kun la Esperantismo estas lia
afero pure privata, por kiu la Esperantismo ne respon-
das." Sed bedaflrinde la vorton "privata1' kelkaj
nmikoj klarigis al si en la senco de "malpermesata" kaj
Digitized by
Google
I7AMEBIKA   ESPEBAJVTISTO
'tiamaniere, anstataŭ konservi por la interna ideo de la
Esperantismo la eblon tute libere disvolviĝi, ili volis tiun
ideon tute mortigi.
Se ni, batalantoj por Esperanto, propravole donis al
la vasta mondo plenan rajton rigardadi Esperanton nur de
ĝia t'lanko praktika, kaj uzadi ĝin nur por utilo, tio ĉi
kompreneble al neniu donas la rajton postuli ke ni ĉiuj
vidu en Esperanto nur aferou praktikan. Bedaurinde, en
la lasta tempo inter la Esperantistoj «peris tiaj voĉoj kiuj
diras: "Esperanto estas nur Lingvo; evitu ligi eĉ tute
private la esperantismon kun la ideo, car alie oni
pensos ke ni ĉiuj havas tiun ideon, kaj ni malplaĉos al
di versaj personoj kiuj ne amas tiun ideon!" Ho, kiaj
vortoj! El la timo, ke ni eble ne plaĉos al tiuj personoj
kiuj mem volas uzi Esperanton nur por aferoj praktikaj
por ili, ni devas ĉiuj clŝiri el niaj koroj tiun parton de la
esperantismo kiu estas la plej grava, la plej sankta, tiun
ideon, kiu estas la ĉefa celo de la afero Esperanto kiu
estis la stelo kiu ĉiam gvidadis ĉiujn batalantojn por
Esperanto! Ho ne,ne, neniaml Kun energia protesto
ni forĵetas thin postulon. Se nin, la unuajn batalantojn
por Esperanto, oni devigos, ke ni evitu en nia agado ĉion
idean, mi indigne disŝiros kaj bruligos ĉion kion mi
skribis por Esperanto, mi ncniigos kun doloro la laborojn
kaj oferojn de mia tuta vivo, mi forjetos malproksimen la
vcrdan stelon kiu sidas sur mia brusto, kaj mi ekkrios kun
«bomeno: "Kun tia Esperanto, kiu devas servi eksklu-
sive nur al celoj de komerco kaj de praktika utileco.
mi volas havi nenion komunan!"
Venos iam la tempo kiam Esperanto, fariĝinte posed-
HĴo de la tuta homaro, perdos sian karakteron idean; tiam
*i estos jam nur lingvo, oni jam ne batalados por
gi, oni nur tirados el ĝi profiton. Sed nun, kiam preskaŭ
Siuj esperantistoj estas ankoraŭ ne profitantoj, sed nur
batalantoj, ni ĉ-iuj scias tre bone ke al la laborado por
Esperanto iustigas nin ne la penso pri la praktika utileco.
sed nur la penso pri la sankta, granda kaj grava ideo.
kiun lingvo internaeia en si enhavas. Tiu ĉi ideo (ni
ĉiuj sentas gin tre bone) estas frateco kaj justeeo inter
Digitized by
Google
I/AMEKIKA   ESPEBANTlSTa
eiuj popoloj. Tiu ĉi ideo akompanadis e3perantismoii
de la unua momento de ĝia naskiĝo. Ĝi instigis la afl-
toron de Esperanto, kiam li estis amkoraŭ malgranda infa-
no. Kiam antaŭ dndek-ok jaroj rondeto de junaj divers-
gentaj gimnazianoj festas la nnuan signon de vivo de la
estonta Esperanto, ili kantis kanton, en kiu post ĉiu
strofo estis ripetataj la vortoj: "Malamikeco de la na-
cioj falu, falu, jam estas tempo." Nia himno kantas pri
fa "nova sento, kiu venis en la mondon," ĉiuj verkoj,
vortoj kaj agoj de la nunaj esperantistoj ĉiam spiras tute
klare tiun saman ideon. Neniam ni kalis nian ideon, ne-
niam povis esti eĉ la plej malgranda dubo pri ĝi, car
cm parolis pri ĝi, kaj sindone laboris. Kial do al-
iĝas al ni la personoj kiuj vidas en Esperanto "nur
ringvon"f Kial ili ne timis ke la mondo ilin kulpigus pri
granda krimo, nome pri la deziro helpi al iom-post-ioma
unuiĝo de la homaro? Cu ili ne vidas ke fliaj paroloj
estas kontraflaj al iliaj propraj sentoj, kaj ke ili senkon-
seie revas pri tio sama pri kio ni revas, kvankam pro
neĝusta timo antaft sensencaj atakantoj ili penas tion
ci nei ?
Se mi la tutan pli bonan parton de mia vivo memvole
pasigis en grandaj suferoj kaj oferoj kaj ne reservis poi-
nd eĉ ian rajton de aŭtoreco, ĉu mi faris tiun pro ia
praktika utileco? Se la unuaj esperantistoj pacieuce el-
metadis sin ne sole al konstanta mokado, sed eĉ al grandaj
oferoj, kaj ekzemple unu malriĉa instruistino, longan tem-
pon suferis malsaton, nur por ke si povu Ipari iom da
mono por la propagando de Esperanto—cu ili ĉiuj faris
tiun ĉi pro ia praktika utileco? Se ofte personoj alfor-
gitaj al lito de morto skribis al mi ke Esperanto estas
la sola konsolo de ilia finiĝanta vivo, ĉu ili pensis tiam
pri ia praktika utileco ? Ho, ne, ne, ne! ĉiuj memoris nur
pri la interna ideo entenata en la esperantismo; ĉiuj latas'
Esperanton ne tial, ke ĝi alproksimigas reciproke la
«korpojn de la homoj, eĉ ne tial ke ĝi alproksimigas la
cerbojn de la homoj, sed nur tial, ke ĝi alproksimigas
iliajn korojn.
Vi memoras kiel forte ni eiuj estis entusiasmigitaj
Digitized by
Google
I/AMKRIKA   ESPEKANTKTO
en Bvdonjo ĉe 1 'Maro.   Ciuj personoj kiuj partoprenis «n
la tiea kongreso, konservis pri ĝi la plej agrablan kaj
plej    entuziasman   memoron por la tuta vivo; 6iuj gin
nomas "la neforesebla kongreso."     Kio do kiel entuzi-
asmigis la membrojn de la kongreso—ĉu la amuzoj per si
mem 1   Ne, ciu ja povas havi sur ĉiu paid multe pli gran-
dajn amuzojn, aŭskulti teatrajojn kaj kantojn multe pli
bonajn kaj plenumatajn ne de nespertaj diletantoj, sed
de plej perfektaj specralistoj 1    Cu nin entuziasmigis la
granda   talento   de   la   parolantoj7     Ne,   ni   tiajn ne
havis en Bulonjo.   La fakto ke ni komprenis nin reci-
proke?    Sed en ĉiuj kongresoj de samnacianoj ni ja kom-
prenas nin ne malpli bone, kaj tamen nenio nin entuzias-
migas.   Ne, vi ĉiuj sentas tre bone ke nin entuziasmigis
ne la amuzoj per si mem, ne la praktika utileeo kiun Es-
peranto montris, sed la interna ideo de la esperantismo,
kiun ni ciuj sentis en la koro.    Ni sentis ke komencigas
la falado de la muroj inter la popoloj, ni sentas la spir-
iton de ĉiuhoma frateco.   Ni konsciis tre bone ke, ĝis
la fina malapero de la muroj estas ankoraŭ tre kaj tre
malproksima; sed ni sentas kc ni estas alestantoj de la
unua forta ekbato kontraii tiuj muroj; ni sentis ke antaŭ
niaj okuloj flugas ia fantomo de pli bona estonteco, fan-
tomo ankoraŭ tre nebula, kiu tamen de nun pli kaj pli
korpiĝados kaj potenciĝados.
Jes, miaj karaj knnlaborantoj! Por la indiferenta
mondo Esperanto povas esti afero nur de praktika util-
eeo. Ciu kiu uzas Esperanto aft laboras por ĝi estas
osperantisto, kaj ĉiti esperantisto havas plenan rajton
vidi en Esperanto nur lingvon, simplan, malvarman in-
ternacian kompreniĝilon aimilan al la mara signaro, kvan-
kam pli perfektan. Tiaj esperantistoj kredeble ne venas
al niaj kongresoj aft venos al ili nur por celoj esploraj,
praktika aŭ por malvarma diskutado pri la demandoj
puraj lingvaj. pure akademiaj, kaj ili ne partoprenas en
nia ĝojo kaj entuziasmo kiu eble ŝajnos al ili naiva kaj
infana. Sed tiuj esperantistoj kiuj apartenas al nia
afero ne per sia kapo, sed per sia koro, tiuj ĉiam sentos
kaj ŝatos en Esperanto antaft ĉion ĝian internan ideon.
Digitized by VjOOQIC
I/AMERIKA   ESPEKANTISTfJ
Til ne timos ke la mondo ilin nomos utopiistojn, kaj ke
naeiaj sbvinistoj ee atakos ilian idealon kvazafl krimon;
ili estos fieraj pri tiu nomo de utopiistoj. Ciu nia nova
kongreso fortikigos en ili la amon al la interna ideo de
la esperantismo, kaj iom post iom niaj ĉiujaraj kongresoj
f'arigos konstanta festo de la homaro kaj de noma frateco.
NI VARBU LA GAZETARONI
Nc pensu, karaj samideanoj, ke por la uzado de viaj
hejmaj gazetoj kaj ĵurnaloj vi devas troe ellernadi la
lingvon. La Esperanto estas tiel nova ke la tute senerara
gazeto acfl libro jam ne aperas, kaĵ se vi, verkante artiko-
lojn pri la lingvo, faras malgrandajn erarojn, pensu ne k
vi sole eraras. Antaŭ nelonge aperis en multaj gazetoj
artikolo pri Esperanto tre longa kaj bone verkita,, sed
navanta erarojn videblajn je la sperta esperantisto-
Sed ĉu la verkinto ne faris grandan helpon al la lingvo?
Certe. Kiom multaj instruistcj por fremdaj naeiaj ling,
voj povas senerare verki en la lfngvoj' Tre malmulte,
e-ni pensus. Tial, gesamideanoj, varbu viajn hejmajn
gazetojn, fiu grandajn aŭ malgrandajn. Kouiĝu je la
redaktoroj, niontni vian fremdan korespondajon kaj
L'Amerikn Esperantisto.; klarigu al ili la progreson kiun
la lingvo faras. Vi trovos ke, ordinare, la redaktoroj
ĝoje kaj Iibere donos spacon por artikoloj pri Esper-
anto. Se al vi mankas la tempo por verki artikolojn.
eerpu aŭ traduku el L'Amerika Esperantisto.
La granda plimulto de la gravaj jurnaloj eiutagaj
de Ameriko nun uzas por ilia kompostado la ma-
ŝinojn de la "Mergentkaler Linotype Company," de Nov-
■Jorko. Tiu ĉi kompanio, vidinte la gravecon de Esper-
anto, kaj sendube per la klopodoj de iu samideano kies
nomon ni ne scias, decidis vendi la karakterojn special -
ajn esperantajn je la prezo.j ordinaraj, kaj nun ilin ven-
das. Se ia ĵurnalo deziras nzi karakterojn esperantajn.
nepre ilin seiign pri tiu ei fakto, kiu estas granda help-
al la afero de Esperanto.
Digitized by
Google
I/AMERIKA   ESPERANTISTO
PRI KIO NI DEVAS PAROLI*
"La redakcio ne povas publiki artikolojn pri politiko
aŭ religio, aŭ pri ia temo kiu povas naski diskutojn—
kiel ofte oni vidas la antaŭan frazon! Sendube tio Ĝi
estas prudenta por gazeto de Esperantista societo, sed.
ne tiel estas L'Amerika Esperantisto. La eelo de lingvo
estas esprhnadi pensojn, kaj se ĉiuj personoj eiam pensus
same, tiam ni ne bezonus lingvon. Sekve, se vi havas
opinion ne tro antikvan, kaj povas bone gin esprimi en
Esperanto, ni ĝojus ricevi de vi artikolon por publikigo.
Large, la politiko kunfaras knn la interrilatoj de homoj;
ĉiu taŭga religio, same. Eial, do, lingvo intemacia ne
estus la preciza ilo por interŝanĝado de opinio j? Eaj
ekster tiuj ĉi, kiaj temoj taflgas por diskntadof Cu de-
vas la parolo de esperantistoj esti limigata je simple "Ho,
tiel bela tago!" " Jes, sed mi timas ke pluvo falos antaŭ
ol vespero!"
Ciu gazeto de Esperanto devas, por averti novajn
esperantistojn,, montri per grandaj literoj la avjzon:
"Ne malŝparu tempon por skribi pri dezireblajn Sanĝ-
ojn je la lingvo Esperanto!" Oni kredus ke, se tiuj
saĝuloj ĉeestus la kreadon de la mondo, kaj Dio diris al
ili ke li havas planon porfaligi pluvon el nuboj, ill nepre
konstatus per argumentoj tre taugaj, ke tio estas neniel
ebla. La fondajo de la lingvo jam de longe sin fiksiĝis
kaj sin montras en la "Pundamento de Esperanto," en
kiu, lafl la deklaracio de la Boulogne'a Kongreso, neniu
havas la rajton fari ŝanĝon. Al tiu oni povas aldoni
"nek la rajton, nek la eblon," car iu klera amiko de ling-
vo intemacia povas vidi ke ni nun konstruas la trabaĵon
de la templo, kaj e6 se, eble, malgranda malperfektaĵo
sin montras, ni ne devas interrompi la fondaĵon por ĝin
korekti. Ne; pli bone ol stari antah la laborejo Jtaj krj-
tiki la laboristojn estas eniri tjen, suprenigi la manikojn,
kaj helpi al la bonan laboradon. Oni povas pli frue varbi
cent rekrutojn al la vicoj esperantistaj ol fari la ŝanĝon
de unu litero en la Pundamento de Esperanto.
i   3
Digitized by
Google
L'AMERLKA   ESPERANTISTO
AL ESPERANTISTOJ ASTRONOMIISTOJ.
Dum la dua kongreso, en Genevo, okazis multaj kun-
venoj por diversfakaj specialistoj—leĝistoj, matemikistoj,
katolikoj, anarhiistoj, l'ramasonoj, ŝakludistoj, kaj oni
t'ondis ee sciencan sekcion. Tiu scienca sekcio enhavas
diversajn sub-sekciojn, apartigitajn laŭ la diversaj fakoj.
Tial, ni kredas ke ni povas jam de nun utili la aferon,
publikigante la jenan alvokon, per kiu nia kara kun-
laboranto, F. de Roy, sin turnas al ĉiuj esperantistoj as-
tronomiistoj:
Estas fakto certa ke la progreso de Esperanto multe
dependas de la kreo de teknikaj vortaroj, kaj, dum la
lasta tempo, tre grava penado estas farita en tiu ĉi di-
j-ekto. Dezirante, en mia speciala fako, kunlabori al
la afero, mi provis formi vortaron de astronomio kaj pa-
rencaj  sciencoj
Evidente, tia laboro ne povas esti la verko de unu
liomo sola. Dezirante, en mia speciala fako, kunlabori al
tiu celo, mi invitas la kunlaboradon de aliaj, kaj esperas
ke multaj esperantistoj el diversaj landoj kunhelpu al
ĝi. Jam en 1903 mi skribis al multaj personoj kaj gru-
poj en la tuta esperantistaro, petante ke la astronomiistoj
respondu mian proponon. Malfeliĉe, krom du esceptoj,
Esperanto ne Ŝajnis esti la lingvo de astronomiistoj,, kaj
la verko senprogresis. Mi nun ripetas kaj ampleksigas
mian proponon, kaj forte petegas ke la esperantistoj de
ia ajn lando, kiujn la afero interesas, bonvoln skribi al
mi. Mi do esperas ke baldafl mi povos verki kaj pres-
isri bonan vortaron por tiu scienco, unu el la plej inter-
naciaj.
Adresu Felix de Roy, 342 Chausse de Turnbbut,
tBorgerhout, (Anvers) Belgujo. (Kunlabonanto de la
Belga Sonorilo, membro de la astronomiaj soeietoj de
Belgujo, Francujo kaj Anglujo.)
Digitized by
Google
Ii'AMEttlKA   K8PERANTISTO
LA GERANIA BRANCO.
La sekvanta estas traduko el la germana de Sino.
Use Frapeau, kaj aperis en la Oktobra numero de "L'Es-
perantiste":
Josefo Fumasoli estis mortinta; lia metio ne nntris
lin. Pari novajn ŝuojn el malnovaj botoj ne estas pro-
fita industrio. Spite la tuta penado de la laboristo,
la fabrikita komercajo ne estas nova, kaj la brokantisto,
kiu loĝis apud la pordo de la sinagogo, juris pri ciu nova
paro liverita de la ŝuflikisto, ke ĝi ne trovos akiranton,
kaj li pagis malpli kaj malpli por la alportita komercajo.
De tio rezultis ke malgrafl ĉiutaga laborado dekses-hora
Josefo Fumasoli mortis pro malsato. lam li tre mal-
rapide glitis de sia skabelo teren, iom lancelinte dekstren
kaj maldekstren, kvazafl li estus ebria.
Lia maljuna patrino, kiu loĝis kun li en tiu sama sen-
aera kaj senluma kavo, preskaŭ kelo, reinerante sen ia
suspekto kun sako da malnovaj botoj sur Sia kurba dorso,
trovis lin kuŝantan meze de la tranĉitaj lupecoj, eluzi-
taj alplandoj, difektitaj kalkanumoj,disaj najloj kaj iloj
sur la grasa kaj piedpremita tero. Li jam estis senviva
kaj malvarmega.
Si lasis fali teren sian sakon kaj jetis sin apud sia
filo, sur la koto inter la ledaj detranĉaĵoj.
De la apuda pordo najbarino, Pompanini, aŭdinte
sovaĝan krion de terurego, enigis sian kapon kaj rigar-
dis. Si vidis la senvivan visaĝon de Josefo, vaksoflavan.
malgrasegan, kun ĝia pinta mentono provizita je maiden-
sa, nigra barbeto, kuiantan sur la genuoj de lia patrino,
kaj tiu ĉi klinanta al li sian kapon kovrita per ruĝa tuko
ondumanta, kaj ne unu sonon eliganta plu.
Ankorafl estis ŝi en la sama situacio kiam panjo
Pomqpanini per siaj alvokoj kaj krioj estis amasiginta
ĉiujn loĝantojn en la strateto, kaj eĉ veniginta (oni ne
scias de kie) kuraciston.
Tiu estis sinjoro estetike kulturita, kaj kiam li vidis
Digitized by
Google
L'AMERIKA   ESPERANTISTO
la grupon tere kuŝantan, la sintenado de ambaŭ korpoj
lin impresis—la antikva kaj eterna temo de la "Dolorpa-
tripo kun mortinta Kristo." Kaj li pensis pri lia amiko,
pentristo Sinibolizetti, al kiu bedaŭrinde mankis tia mo-
delo de moderna "pieta." Krom tio, la kuracisto havis
nenion plu por fari. Rapide li ekzamenis la korpon ster-
nitan laŭ ĝia tuta longeco, kaj konstatis la morton. La
kaflzo: nesufiĉa nutron.
Poste li forkuris kiel eble plej rapide, konjektante
ue sen praveco, ke oni petus ion de lia monujo en tin
kvartalo, tiel malriĉa kaj mizerplena.
Josefo mortinta pro longedaŭra malsatb estis enter-
igita la morgaiian tagon. Panjo Fumasoli apenaŭ kon-
sciis pri tio kio okazis. Se la najbarino ne estus zorginta
pri la afero, kredeble Josefo kuŝus nelavita en la plata
ĉerko kun la fingroj kuntiriĝintaj, ankoraŭ nigrigitaj de
le ŝuista peco, kaj la korpo vestita per sia eluzita labor-
bluzo kun grizaj kvadratoj.
Panjo Fumasoli lavis sian filon nur per siaj larmoj;
ŝi lin rigardadis senĉese, sed ŝi tute ne helpis. Kiam la
malrieula ĉerko estis najlita super sia Josefo, ĉiu bato de
martelo frapis ŝian tremetantan koron, kaj se la estitike
kulturita doktoro estus reveninta en tiun kavernon de
malespero, li estis povinta denove ŝin kompari kun Sankta
Virgulino riĉa je suferoj,kies brusto estis trapikita de sep
glavoj.   •
Sep glavoj! Jes! Sed kial nur sep ?
Estas doloro car la filo mortis. Estas la ĉagreno tial
ke li tiel juna foriris. Estas la teruro pri la morgaŭa
tago. Estas la sopirado al la malaperinto, kiu partopre-
uis en ĉiuj ŝiaj turmentoj. Estas la malespero car li
mortis tiel fprlasita. Estas la korsufero ke la nesateco
mortis lin. Estas la nekontentigebla deziro aŭskulti lin
parplantan unufoje ankoraŭ. Ests la loko mem, tute
malbela, sur kiu li kuias. Estas la detruanta malĝojo,
kaj la izplecp; estas—
Sep glavoj?   Jes!   Kial nur sep?
•   •   •   •
Josefo do estis enterigita en komunan fosaĵon.     Ĉu
Digitized by
Google
L'AMERIKA   ESPERANTISTO,
11 ja, en sia vivo, ne estis ano de la senglora kaj sennoma
amaso? La loko ĉe la tombejo slmllis sablan kampon
nove plugitan, sur kiu kreskis sennombraj krucetoj ne-
regule plantitaj, dense 6e kelkaj lokoj, pli maldense ĉe
aliaj.
Dekstre etengiĝis seka dezerto,ankorafl pli vasta kie
la nigraj krucetoj, malgrandaj krucetoj, ankoraŭ pli
dense alpremiĝis unu al la alia. Tio estis la loko difi-
nita por la infanoj de tiuj malriĉeguloj.
Sed maldekstre—ha, maldekstre, tute malsame 1 Tie
verdis florkronoj, kaj en siaj vazoj floris kreskaĵoj post
elegantaj kradoj, nigraj kaj oritaj, antaŭ marmoraj tabu-
loj kun oritaj surskriboj,apud kolonoj de multkolora por-
firo, ornamita per blankaj medalionoj de la mortintoj,
antaŭ brilegaj statuoj kun vualitaj vizaĝoj kaj tordigin-
taj manoj.
Tiel oni honoras la tiujn, al kiu nenio mankis dura ilia
vivo, kaj pro tio mem, ke ill ĝuis komforton kaj bonstaton
dum sia vivo, ili devis esti ankoraŭ esceptaj trans la
morto; tiujn kiujn oni ne havas la permeson maldistingi
el la granda amaso vulgara kaj senglora .
En tiu tombejo tre larĝa vojo apartigis la malriĉulan
kvartalon de la riĉula tombaro.
Panjo Fumasoli nenion sciis pri tio. Ĝenerale Si
malmulte sciis. si estis malriĉa virino, malriĉe naskita,
mizere kaj malklere vivanta. Se iam pensoj estis trovitaj
en sia kapo, de longe la mizerego kaj malsato en ĝi
faris malplenecon.   Nek Si komparis, nek rezonis.
Nur Si vidis.
Si vidis per siaj okuloj duone estingitaj de ploroj,
la flavan teron kaj la truon kien sia Josefo estis mallevita,
la truon kiun murmurante la tombisto rapide plenegis
per sia fosilo. Kaj kiam la viro laborante pasis inter si
kaj la tombo, si vidis flanke, maldekstre, la flameruĝan
geraniojn, la palajn rozojn kaj la palmajn faskojn kiuj
ornamas la tombojn de la riĉula tombaro.
Jen la tombisto finis sian laboron. Li ebenigis sur la
supraĵo la plej videblajn neegalajojn de la tombo, kracis
teren, metis sian fosilon sur sia ŝultro kaj foriris.
!«'
Digitized by VjOOQlC
L'AMERIKA   ESPERAXTISTO
Panjo Pumasoli pene restariĝis, signis sin kruce, sin
klinis meze de la vojo antafl Kristo je sanga flanko, naj-
lita sur lia kruco de martirulo, prenis iom da sankta akvo
kaj per Ŝiaj bluiĝintaj fingroj tremantaj pro frosto
gin Iprucigis sur la tombon. Poste, irante en la maldek-
stran kvartalon ĝis tombo aparte riĉa kaj ornamita per
multkoloraj floroj, si ekkaptis, super la malalta krado,
branĉon de geranio, kun ruĝaj floroj, kiel sango freŝe
verŝita. Poste, premanta la branĉon sur sian suferegan-
tan koron, ŝi revenis al la tombo de sia Josefo.sin ĵetis
teren, kaj delikate kaj zorge enigis la floran branĉon en la
pulvorigeblan teron, solan floraĵon sur tio vastega kampo
popola semita je krucoj.
Pli ĝuste, ŝi preparis sin por enigi la branĉeton en
la truon, kiun Si jus faris per sia fingro, kiam la tombeja
s»ardisto ŝin rimarkis. De la ekstremaĵo de la vojo
li estis vidinta la ŝtelon, kaj li alkuris grandapaŝe. Lia
vizaĝo estis ruga pro kolero, lia gestoj vivegaj.
Kia honto vere se ĉiu en la mondo venus kaj nudigus
la riĉulajn tombojn kies zorgado liveris al li panon!
"Kion vi itelis, maljuna sorĉistinot" li kriis al la trem-
anta kulpulino. "Vi kuraĝis tion Iteli el la tombo de Lia
Subprefekta Moŝto! Tion mi bone vidis! Sed vi pentos
proĝi!"
Kaj li rapide metis teren la florvazojn kiujn li portis.
Poste, kiel brava kaj vigla gardhundo, li ekkaptis per
unu mano la floran branĉeton, per alia la malgrasan bra-
kon de Panjo Fumasoli, preskaŭ svenanta pro honto kaj
teruro, kvankam si apenaŭ komprenis sian krimon,
tra la pordo de la ripozkampo, foririgis Sin eksteren, sur
la straton homplenan, kaj poste, kontraŭen, al la policejon
atendantan kiel kavaĵo sur la vojrando.
"Stelinta?" En Ŝtelokazo apliku thin aŭ alian par-
agrafon de la Puna Leĝaro, kaj ĉio estas finita. Nenio
pli simpla! Panjo Fumasoli estis kondamnita al ok
tagoj da malliberigo pro itelo sur tombo.
La eleganta urbo Milano, tiu belega Parizo de Italujo,
tute ĝoje agitiĝas.   La printempon per flora karnivalo
Digitized by
Google
L'AAIERIKA   ESPERANTISTO
ĝi festas. La magazenaj vitraĵoj brilegas en nekutima
maniero. Multkoloraj tapiŝoj pendas antaŭ la fenestroj;
flagoj kaj standardoj, mastoj ornamitaj per abiaj brancoj
kaj ĉiukoloraj banderoloj plibeligas la stratojn. Super
la larĝaj vojoj, ĉiudirekte kuras girlandoj kun surskriboj,
vitraj kaj paperaj iluminiloj, kiuj balanciĝas. La tuta
vojo trairota de la belega kaj norplena sekvantaro estas
admirinde ornamita; same ankaŭ la publikaj ĝardenoj,
kie de tagoj kaj tagoj oni falcas , fosas kaj purigas por
malaperigi la postsignojn de la vintro.
La blindiga kaj pika marta suno brilegis super la
kopolo el blanka marmoro, la norda vento de la monto
trance blovadas laŭlonge de "Corso Garibaldi''; sed la
printempo komenciĝis—tion dekretis la kalendaron.
Kiel oni sin interpremas sur la stratoj kaj plaeoj!
Kiel la plumoj de la "bersaglieri" (kies misio estas restigi
libera la mezon de la vojo) agitiĝas kaj kunkuras kun la
blankaj vualoj kaj nigraj mantiloj de la virinoj. Prin-
tempo ĉeestas!   Printempo estas dekretita!
Vivu ĝia heroldo!
Vivu la suna radio, kiu servas gin kiel serva sendito!
Bela fraŭlo, brilege vestita per orflava silko, alvenas
rapidgalope.   Li antaŭsciigas la sekvantaron.
Oritajn bridojn kaj hufojn havas lia nigra 6evalo;
eĉ sur ĝian kolhararon oni disŝutas oran polvon. Mal-
longa mantelo radie tranĉita flugas Ĝirkaŭ la lultroj de la
junulo. Senĉese li svingas mallarĝan kaj longan standar-
don el flava silko, kaj lia bela vizaĝo kun nigraj okuloj
disdonas ridetojn tiel malhumilajn kaj venkajn kiel se
li estus vere la dio de la suno.
Kaj post li flirta8 kaj amasiĝas la floroj ĵetitaj, sin
interpremas la veturiloj malaperantaj sub la floroj.
Tio estas vera diboeo de floroj, subflora dronigo.
malŝparaĵo bonodora, ŝprucado ekfloranta de la aroganta
riĉeco. Kaj 6e la loko mem, kie la veturiloj plej inter-
premas sin, kie la floroj defalas kvazau vera pluvo, inter
la radoj de la veturiloj kaj la ĉevalaj hufoj, jen Panjo Pu-
masoli trenata al malliberejo staranta sur la kontraua
flanko de la vojo.   Kia vidaĵo por la ĝojantoj!     Ne I la
Digitized by VjOOQlC
L'AMKBIKA   ESPERANTI8TO,
polico estas tre mallerta! Felice, tion vidis nur kelkaj
personoj, kiuj rapidis deturni siajn okulojn de tiu kurbi-
ĝipta sesdekjarulino, de tiu Panjo Fumasoli maljun-
iĝinta en la honesteco kaj plorinde defalinta dum la ses-
deksepa jaro de sia vivo ĝis kondamno pro Ŝtelo.
Ankau ŝi nenion vidis pri la sensaĝa festego de tiuj
kiuj ĝojas kaj bruegas sur la floroj kaj koroj piedpre-
mitaj. Antaŭ ŝiaj okuloj stariĝas la figuro de sia Josefo.
kiu penadante dum dekses horoj ĉiutage, mortis pro mal-
sato.
Kio estas por si tiuj ĉaroj ? Kio tiuj fremduloj vea-
titaj per silko kaj oro ?
Kia rilato inter tiu gento kaj ŝia ?
Subite io falas je ŝiaj piedoj, ruĝa floro de geranio.
Panjo Fumasoli eksaltas malantaŭen, faletas, kun kor-
premateco rigardas flanken, al la gardisto, kiu ŝin kon-
dukas; poste ŝi zorge transpasas la branĉeton tiamaniere,
ke ĝi ne ektusu Sin; tiam signante sin kruce kvazafl an-
tafl diabla kombino; 6u Satano yolas tin tenti duan fojon!
Kaj kurbigitaj, per tremantaj paŝoj, ŝi sekvas la poli-
canon en malliberejon, kiun starigis la homaj senpekaj
por la malindaj kulpuloj.
Abonanto de L'Amerika Esperantisto skribas el
Bryant, Wisconsin, demandante "kial Esperanto ne pli
fidele konservas ĝian propran stilon de vortfaradon."
Li citas la vortojn "delegacio" anstataŭ "delegitaro";
•' biblioteko'' anstataŭ '' libraro ". " Delegacio'' estas tre
regule Esperanto, kiel oni povas kompreni, vida nte "re-
dakcio," "direkcio", "adnunistracio", k. t. p. Esper-
antistoj uzas la vorton "librejo" por signifi lokon kie oni
vendas librojn; "libraro" oni uzas tre libere por signifi
aron de libroj; sed "biblioteko" nepre havas la signifon
de la angla vorto, "library."
Digitized by
Google
A70ERIKA KVERARTO
Publication delayed.    *Tou will receive
copies when issued"
Publisher,
April 11, 1907
Digitized by LiOO1