esperanto
The ELNA Newsletter: News of the language problem and Esperanto as a possible solution ^ 3/1995
90-jara!
Look inside for:
Mesaĝo de la Prezidanto      2
Why learn Esperanto             3
Letter about Esperanto        4
Film about Esperanto           5
Mews from USEJ                    6
English in the world              7
Esperanto in the media       8
Recenzoj
tradukaĵoj el la rusa	9
Alvokoj	11
Menciinde	11
Pri la ELMA-kongreso
11
VORTOJ DE LA CEFDELEGITO
Esperanto bezonas UEA - kaj UEA
bezonas viti! Estas senfina kuriozajo al
esperantistoj kiaj vi kaj mi, kial tiom
malmultaj personoj perceptas kaj reko-
nas la valorem de Esperanto. Ni, kiuj jam
scipovas kaj uzas Esperanton povas kla-
re vidi, kiel utila ĝi estus por ĉiaj inter-
naciaj grupoj, kiuj deziras komuniki unu
kun la alia senĝene. Kiom da mono po-
vus span la Unuiĝintaj Nacioj utiligante
Esperanton!
Nu, la reala situacio estas, ke krom tiuj
specialaj homoj kiaj vi kaj mi, kiuj tuj
konstatis la valoron de Esperanto, la ce-
tera mondo ne tre interesiĝas. Speciale
en Usono, baze insuleca nacio, kies loĝ-
antaro ĝenerale ne sufiĉe interesiĝas pri
fremdaj lingvoj pro konvinko, ke komu-
na interkomprenado estas tre facila afero
se ĉiuj parolos la anglan.
Pro tio ke registaraj subvencioj kaj
vastaj reklam-kampanjoj ne eblas por
Esperanto; pro tio ke sen efika organiz-
ado, la disvastigo de informoj pri Esper-
anto devas esti popolbaza entrepreno -
persono al persono, grupeto al grupeto -
ni nur malfacile kaj ne tre efike kaptas la
atenton de la ekstera mondo.
Kaj pro tiuj cirkonstancoj, estas ege
necese ke esperantistoj kuniĝu kaj kun-
laboru efike por superi tiun mondvastan
malagnoskon. Mikroskale ni faras tion
loke per kluboj, foje per leteroj al gaze-
toj kaj jurnaloj. Sed Esperanto bezonas
multe pli ol tio. Nacivasta, mondvasta ĝi
devas esti. Kaj tio eblas nur per organiz-
iĝo nacie kaj internacie.
Universala Esperanto-Asocio (UEA)
estis fondita antaŭ 90 jaroj. Giaj laŭsta-
tutaj celoj estas samaj hodiaŭ kiaj ili es-
tis en 1908: "Disvastigi la uzadon ... ag-
adi por la solvo de la lingva problemo ...
plifaciligi la ĉiuspecajn spiritajn kaj ma-
teriajn rilatojn inter la homoj, malgraŭ
diferencoj de nacieco, raso, sekso, reli-
gio, politiko aŭ lingvo ... kreskigi inter
siaj membroj fortikan senton de solida-
ro, kaj disvolvi ĉe ili la komprenon kaj
estimon por aliaj popoloj."
Sen la daura aktiveco de UEA mond-
skale, ne eblas ke la esperantistaro kres-
kos, ne eblas ke Esperanto disvastiĝos
tra la mondo, car la mondo ne atentos
disajn, malgrandajn kaj malfortajn grup-
etojn. La gravaj instancoj kaj organizoj,
kiujn ni devas penetri kaj eduki pri
Esperanto atentos nur organizon videble
stabilan, potencan kaj multmembran.
Kaj lastatempe la membraro de UEA
malkreskas. Tio, dum tempo kiam UEA
antaŭenigas Kampanjon 2000, projekto,
kiu tre eble havos pli grandan efikon ĉe
la ekstera mondo ol iu ajn alia antaŭa
projekto.
UEA bezonas vian membrecon, vian
helpon. Se vi povas membriĝi nur en la
plej malmultekosta kategorio (Membro
kun Gvidlibro, nur $10 jare!), tion faru!
Via membreco estas plej grava - eĉ pli
ol la mono. Se vi povas, elektu pli altan
kategorion - Membro kun Jarlibro,
Membro-Abonanto, Membro de Societo
Zamenhof. Ciu esperantisto, ĉie en la
mondo, devus subteni la intemacian ag-
adon, car ĉefe tie estas la estonteco de
Esperanto! Kaj fine, partoprenu tiun in-
temacian aktivecon iĝante Delegito. La
delegitoj - tiuj "konsuloj" (eble pli bone
"ambasadoroj") - de Esperanto en siaj
propraj lokoj, pri siaj propraj fakoj, for-
mas interplektitan kaj fortan reton de ko-
muna interhelpo al esperantistoj mond-
vaste. Se vi deziras scii pli pri kiel estiĝi
Delegito de UEA, komuniku kun mi per
mia         retadreso         billharmon@
esperanto.nu aŭ perpoŝte al: 2389
Thackeray Dr, Oakland CA 94611.
Bill HARMON
Esperanto League for North America
PO Box 1129, El Cerrito CA 94530,
USA/USONO
tel: 510/653-0998; fax: 510/653-1468;
e-maii: elna@esperanto-usa.org
President/Prezidanto; David T Wolff
Vice PresidenWicprezidanto: Derek S
Roff
Secretary/Sekretario: Ellen M Eddy
Treasurer/Kasisto: Anna Bennett
Other Board Members/Aliaj estraranoj:
Steven G Belant, Randy Dean, Mike
Donohoo, Thomas Eecardt, Grant T
Goodall, D Gary Grady, Dorothy B
Holland, Reginald Jaderstrom, R Kent
Jones
Director, Central Office/Direktoro de la
Centra Oficejo: Miko Sloper
Vice Director, Central Office/Vicdirektoro
de la Centra Oficejo: lonel OneJ
esperanto USA
Newsletter published by the
Esperanto League for North America
Novaĵletero publikigita de
Esperanto-Ligo por Norda Ameriko
Vol. 34, No. 3
ISSN 1056-0297
Editor/Redaktoro; lonel OneJ
tel. 510/653-0996; fax: 510/653-1468;
e-mail: ionel@esperanto-usa.org
Materials for esperanto USA should
be sent to/Materialojn por esperanto
USA oni sendu al: esperanto USA, PO
Box 1129, El Cerrito CA 94530, USA/
USONO, or by e-mail/aŭ e-poŝte al: e-
usa@esperanto-usa.org.
The opinions expressed in this news-
letter are those of the authors, and don't
necessarily represent the point of view
of ELNA or its newsletter/La opinioj es-
primitaj en ĉi novaĵletero apartenas al la
aŭtoroj, kaj ne nepre prezentas la vid-
punkton de ELNA aŭ ties novaĵletero.
Reprinting materials from this newsletter
is permitted, provided that due credit is
given, and a copy of the reprinted
material is sent to ELNA/Estas permes-
ate reaperigi materialojn el ĉi novaĵ-
letero, kondiĉe ke oni ĝuste indiku la
fonton kaj ke oni sendu ekzempleron de
la republikigita materialo al ELNA.
Deadline for the next issue/Limdato por
la sekva numero: 30.07.1998.
Saluton auj,
The Board is looking at the 1998-
1999 budget now, and boy, is it dis-
couraging. We have some major
projects in the works, which will pay
off in a couple of years, but for now
things are a little tough. As I write
this, the Board is in intense discus-
sion about dealing with the problem.
We're not going to go broke, but we
will have to take money out of the
endowment fund. Our expenses are
about what we expected; but our
income (ELNA and UEA member-
ships, book sales, and donations) has
dropped significantly.
What can you do? (Besides donat-
ing even more to ELNA, which I've
already suggested too often.) You
can buy books from the new Book
Catalog - and then you get some-
thing yourself! You can urge your
friends to join ELNA. And while
you're at it, consider joining UEA
and your local group: be an Esperan-
tist at the local, national, and interna-
tional levels. We can still greatly en-
large ELNA membership by 1999:
Everywhere I go, people like the
idea of Esperanto, but we have to tell
them where to find us.
I'm also looking for volunteers.
We are setting up a Resources Com-
mittee to look for donations, grants,
and other resources in an organized
way. If you have experience in any
of these, in fundraising, etc. and
would like to help ELNA, please
contact me. Thirteen volunteer board
members just can't do everything
that needs doing - we need your
help, too.
Landa Kongreso reminders: It's
getting closer, July 25-27'. Get your
registration and hotel reservation
done soon! If your registration form
has wandered off, call or e-mail the
Central Office for another one, or
print a copy from our web site,
www.esperanto-usa.org.
We're still looking for events for
this. Send them to Tom Eecardt,
212/477-6516 or tecc@ms.com. If
we don't get enough events, I'm con-
sidering leading a discussion on
"Beavis kaj Butthead kontraŭ South
Park: Kiu suĉas pli?"
An Ege Bone! goes to Joel Bro-
zovsky for his outstanding article in
the magazine Esperanto. It's trans-
lated here in Esperanto USA. The
next time someone asks you, "Why
learn Esperanto?", this article pro-
vides the answers. It's that simple.
And an Ege Bone! to the Esperanto
Society of Chicago. They were awar-
ded $1,600 and the 1998 Science
prize of FAME, a German founda-
tion, for their translation of a chemis-
try book. Kent Jones, of course, is
the driving force behind this achieve-
ment.
And yet another Ege Bone! to
Henry Studer, who helped start and
teach an Esperanto course at Univer-
sity of California at Davis as well as
creating valuable publicity. Every
little step is progress.
Sorry about getting my own phone
number wrong in my previous col-
umn. If I had cut-and-pasted it from
an existing document instead of typ-
ing it by hand, my computer would
have saved me from that mistake.
Thanks,
David WOLFF, President
dwolff@worlcL std.com
978/264-0286 (8-10pm Eastern time
weekdays, noon-5pm weekends)
Plendojn pri la nericevo de He-
roldo de Esperanto kaj komentojn
pri ĝia enhavo oni sendu rekte a!
la eldonanto: Heroldo de Espe-
ranto, C.P. 237, CH-6830 Chiasso
1, Svislando.
esperanto USA   3/1998
WHY DOES AN AMERICAN USE ESPERANTO
The author of this article was born in
Washington State, and started to learn
Esperanto there when he was a student,
first in his hometown of Spokane, then in
his college town of Walla Walla, and
finally in Seattle, where he lived after
graduation. In May of 1984, he embark-
ed on what turned out to be a three-year
journey around the world, using mostly
Esperanto. In 1987 he returned to the
US to participate in the Esperanto Cour-
ses at SFSU and that Fall, with help
from ELNA and many of its members,
he spent three months traveling in the
US giving speeches and slide presenta-
tions about his travels.
In January 1988, he returned to
Japan to work in the headquarters of the
Japanese religion Oomoto as a special-
ist in Esperanto. For the last ten years
he has remained in Japan working for
Esperanto as an editor, writer, and
teacher. He is editor of the Esperanto
magazine Oomoto, and regularly con-
tributes to a monthly bilingual magazine
Nova vojo. It was there, in his regular
column Perspektivoj, that this article first
appeared in print, in June 1997, in the
original Esperanto alongside a Japa-
nese translation. The article caught the
attention of Esperantists around the
world when it was reprinted in the Janu-
ary 1998 issue of the magazine Espe-
ranto published by the Universal Espe-
ranto Association.
New people that I meet often express
surprise when they find out that I, an
American, use Esperanto instead of En-
glish here in Japan. Some of them can
hardly believe that I am actually an
American, because they don't hear me
speaking English.
Well, it is true that most Americans
prefer to use English. Many Americans
think that English is sufficient, and that
everyone in the world should learn En-
glish. Why then do I prefer Esperanto to
communicate with non-Americans?
Here are a few reasons:
© Friendship. During my travels, I
noticed that most of the people who
spoke to me in English were not in-
terested primarily in me as a person,
nor in my culture. Either they wanted
to sell me something, or they wanted
to use me to improve their English in
order to get into a better school and
get a better job, or something, but
very few were interested in making
new friends.
In contrast, a great many of the peo-
ple with whom I speak Esperanto are
interested in me as a person or in my
culture. Many of them hope to make
friends, and in fact, many of them do
become friends.
© Equality. If I speak English with a
Japanese or someone else whose
native tongue isn't English, I will al-
ways be in the position of expert in
the language, he or she will inevita-
bly be speaking from a lower posi-
tion. If instead we were to use the
language of the other person, for
example Japanese, the situation
would be the same but with roles re-
versed.
Such inequality unavoidably hinders
making friends. It is unfair, and it
forms a sometimes subtle barrier
against the smooth flow of human re-
lationships, especially friendship.
Good friends must maintain equilib-
rium in their relationship, at least in
their hearts, but when the language
they use forces them into a position
of such fundamental inequality in
their communication, it is very diffi-
cult to maintain a feeling of equality
in the heart.
© Opening doors. During my world
travels, Esperanto opened many
doors for me, figuratively and liter-
ally. I spent the night as a guest in
150 Esperantists' homes during my
three-year journey, and only one
night as a paying guest in a hotel!
Through Esperanto and those who,
like me, have learned the language, I
could enjoy very rich cultural en-
counters, meet many diverse people
and get to know much of their lives,
cultures, homes, thoughts, and view-
points on the world.
Some of my good friends, years after
we meet, confessed to me that before
meeting me, they didn't like Ameri-
cans. They were prejudiced about my
countrymen because of impressions
they received from tourists, televi-
sion, movies, etc., and if they knew
from the beginning that I was an
American, they probably would not
have made friends with me. Some of
them hated English because it sym-
bolizes the cultural imperialism they
deplore. So, if I had been using Eng-
lish, I certainly would not have been
accepted by those people, who are
now very dear friends. Esperanto in-
deed opened the doors to them.
© Toward a better world. Working to
disseminate Esperanto, I have the
feeling that I am doing something
useful for the world. If people
throughout the world could freely
communicate as equals, and become
friends through Esperanto, certainly
the world would become better, more
just, friendlier. I don't think that Es-
peranto alone will solve all the
world's problems, but it can, I think,
empower people to work together to
find solutions. It is a very concrete
action that I can do to actually make
a difference. I see many individual
lives vastly enriched by the use of
Esperanto, similar to my own.
© Creativity. I love using the language
Esperanto, because it is conductive to
greater creativity. Because of the lan-
guage's amazing flexibility, I feel
liberated when writing or speaking
Esperanto compared to English,
whose structure and word stock are
relatively rigid. The possibilities for
creating new expressions in Espe-
ranto are almost limitless; it is a great
joy to explore them and find just the
right expression using existing parts.
In order to expand his ability to ex-
press himself in any language, one
must learn more words, but in Espe-
ranto, that is often possible without
resorting to a dictionary, by thinking
about how to combine words that are
already known. If the real meaning
of the idea to be expressed is well
understood, an appropriate expres-
esperanto USA   3/1998
sion can usually be formed. A real
joy!
© Life experiences and self-confi-
dence. Venturing through doors
opened by Esperanto, I have been
able to receive many valuable life ex-
periences which would most likely
not be possible without Esperanto.
Some examples are: camping out and
bicycling through several European
countries together with groups of
young people of many nationalities;
learning how to make wool felt by
hand in a tiny village in Hungary; on
numerous occasions making public
speeches or presentations; writing
articles and seeing them in print, and
becoming intimately acquainted with
Japanese culture in many ways. Such
life experiences have made a huge
contribution to my self-confidence,
and helped prepare me to compe-
tently take an active role in the
world.
© A new world concept. Perhaps the
single most important thing I've
gained from my use of Esperanto is a
drastic change in my world concept.
Before, I imagined that the world
was populated by strangers—people
quite different from me and not ap-
proachable. With strangers it is diffi-
cult to feel friendship, love, or even
sympathy, because, after all, they are
just strangers, aren't they?
However, because of my experiences
using Esperanto, I discovered that
my concept was very much in error.
The world is populated not by stran-
gers, but by people, the same as me
and my family members. Further-
more, very many of those people
would willingly become my friends,
if they had the opportunity to meet
me and get to know me. So they are
not strangers at all; they are friends,
or potential friends.
What a huge difference! Now, I feel
a real connection to people through-
out the world. Before, that intercon-
nectedness was only a nice theory
taught by most religions, but for me
now it is very real. I have friends
throughout the world, and many
more potential ones. I could not re-
joice if one people were to defeat an-
other in war, because they are both
my friends. (This became painfully
clear in the case of Bosnia, where my
friends became divided into three
separate groups fighting each other.)
Likewise, I cannot remain indifferent
when a catastrophe, or a wonderful
occasion for that matter, happens
anywhere in the world.
Finally, I no longer feel limited to
one part of the world, to only one lan-
guage, only one culture. I am free to
interact  with  people  throughout  the
world, because there are friendly people
everywhere,   and   because   Esperanto
gives me the tool to easily converse with
them.
Joel BROZOVSKY (Kameoka IP)
LETEROJ
Editor,
You recently stated, correctly,
that "Esperanto gets a very positive
mention in the videotape Democracy
in Time, just released by the Center
for the Evolution of Democracy
(CED)." {Esperanto USA 1/1998)
Although our video is readily avail-
able to nonprofit and educational in-
stitutions, I would like to explain
here why we regard Esperanto as im-
portant to the further evolution of de-
mocracy:
Language barriers and secrets are
two important obstacles standing
between democracy and its authenti-
cally ideal forms. We regard Espe-
ranto as the most elegant and effi-
cient solution to the problem of lan-
guage barriers.
Accordingly, CED advocates
mandatory Esperanto courses in all
countries for grades K-8 with op-
tional classes in Esperanto cultural,
economic, and scientific communi-
cations at higher grade levels. We
also support laws that would make
Esperanto an official language in
every international organization and
that would grant every citizen a right
to communicate with her or his own
government in Esperanto.
How could such commitments to
Esperanto affect the evolution of de-
mocracy? Here are three probable
ways:
1)  One of the generally unresolved
problems of democracy is that of fair
representation for minorities. Espe-
ranto, as a universal second language
for everyone, would reduce the barri-
ers to participation in government
faced by many ethnic and linguistic
minorities.
2) Poor and working people in every
country share interests with the peo-
ple of other countries but often don't
have the time to learn foreign lan-
guages. Esperanto would clearly
favor international communication
among disadvantaged peoples and
would facilitate their mutually sup-
portive activities.
3)   The mystique of globalization,
coupled with language barriers, has
enabled the gradual replacement of
democratic decision-making with de-
cision-making by corporate-dominat-
ed international trade organizations.
Esperanto could help penetrate their
veil of secrets with an international
language that might facilitate the
development of universal standards
for the protection of women, chil-
dren, labor, and the environment.
John CHAMPLIN, Secretary
CED, PO Box 1329, Martinez CA
94553, ced@cedemocracy. org,
www.cedemocracy.org
[CED is the only non-Esperantist or-
ganization that financially supported
the video course Esperanto. Paspor-
to al la tuta mondo — cd.]
esperanto USA   3/1998
FILMISTO SSMBIOZAS KUN AUSTRAUAJ ESPERANTISTOJ
, Paul Williams — sendependa filmisto
el Melburno - kaj Ha skipo estis kon-
stante videblaj dum kvar el la kon-
gresaj tagoj en Adelajdo. Ni nepre
volis sciiplipri lafilmo kiun li pret-
igas.
IE: Kiel vi ekhavis la ideon fari fil-
mon pri Esperanto?
PW: Mi supozas ke miaj kialoj estas
nekutimaj, car mi ja ne estas mem
esperantisto, eĉ, mi apartenas al la
minoritata malbonŝancularo parol-
anta nur unu lingvon. Esperanto
ĉiam interesis min ekde kiam mi
trails aron da malnovaj diskoj en iu
rabata disvendo. Gi demonstris la
ĝustan prononcon de Esperanto:
temis pri lingvolernilo el la jaroj
1920-aj. Tio okazis antaŭ 10 jaroj.
Mi komencis, unue malrapide, serĉi
informojn pri Esperanto, kaj trovis
H tre malmulte pri la lingvo kaj ĝia
" socia movado en Aŭstralio. Surprizis
min ke tiom malmultaj indicoj ek-
zistas. Mi eklegis biografiojn de
Zamenhof kaj de lia filino Lidia, kaj
mi forte ekinteresiĝis pri ilia vivo. Je
tiu stadio mi supozis ke la movado
simple formortis en Aŭstralio, car en
la bibliotekoj mi trovis nenion pri
Esperanto post la jaroj 50-aj. Fakte,
kiam oni esploras ion ajn, oni devas
scii kie esplori. Foje trovo okazas
hazarde. Konkludante ke la movado
estis mallongviva socia fenomeno en
la unua duono de nia jarcento, mi
flankenmetis mian esploron por kel-
kaj jaroj, kaj revenis al ĝi tute ha-
zarde, trafante Esperanton en la tele-
fonlibro de Melburno. Mi vokis la
lokan klubon, iom post iom ekren-
kontis esperantistojn kaj eltrovis, kio
movas la movadon. Jen, resume, la
motiviĝo por mia filmo. Mi donas
|| forumon kie australiaj esperantistoj
* povas klarigi kial ili dediĉis grandan
parton de sia vivo al la internacia
lingvo. En kiel eble plej larĝa senco
la filmo temas pri ĉi tio: kial Espe-
ranto? Necesas kompreni ke la kon-
ateco de Esperanto en Aŭstralio estas
apenaŭa. Ĉi tie tre malmultaj aŭdis
pri la lingvo, kaj tiuj kiuj ja aŭdis
supozas (kiel mi pli true) ke ĝi antaŭ
longe formortis. Tio donas al mi
alian motivon por turni la filmon.
Jen okazo altiri pli da publika atento
al la ideoj kiujn Esperanto implicas.
Esperantistoj ŝatas iom da reklamo
kaj almenaŭ tial - se ne pro alio -
entuziasmas pri la filmo! Surprizis
min ke tiom malmulte da informoj
ekzistas en la anglalingva mondo pri
Esperanto. Troveblas ja iom da lite-
raturo, sed dokumentaj filmoj pres-
kaŭ tute mankas - surprize por mi.
Kiel rimarkigis al mi kritikemuloj
ene de la movado, plejmulto de la
historia dokumentado pri Esperanto
restas en la kadroj de la lingvo mem.
Mia filmo rigardas Esperanton laŭ la
perspektivo - aŭ mi povus diri: per la
okuloj - de la angla lingvo. Mi vidas
tion kiel manieron proksimigi Esper-
anton al larĝa publiko.
IE: Kiel vi certigis la subtenon de
esperantistoj por via filmo? Cu ili ne
estis iom suspektemaj pro la fakto ke
en la ĉeffluo de la amas-informiloj
oni kutime primokas esperantistojn?
PW: Vi pravas pri tio ke la ĉeffluaj
amas-informiloj ne-Esperantaj ten-
dencas marĝenigi Esperanton kaj
moki pri ĝi, kaj ke sekve esperant-
istoj povas suspekti aliajn ke tiuj
portretos ilin kiel strangulojn, ho-
mojn ekstravagancajn aŭ eksmodajn,
bildigante Esperanton tro stranga por
esti vera. Mia celo ne estas nutri tiajn
miskomprenojn aŭ stereotipojn. Mia
filmo intencas rakonti la historiojn
de pluraj aŭstralianoj kiuj fariĝis, pro
iu aŭ alia kialo, Esperanto-parol-
antoj. Kio igis ilin ekparoli Esper-
anton? Kio en Esperanto kongruas
loge kun ilia persona filozofio aŭ
valorsistemo? Kiajn obstaklojn ili
renkontas provante antaŭenigi Esper-
anton? Al ĉi tiaj demandoj mi serĉas
respondojn, kaj mi kredas ke ili tre
interesos publikon kiu scias mal-
multe pri Esperanto. En la respondoj
ĉef-tonas la esperoj kaj aspiroj de la
Esperanto-movado je pli ĝenerala ni-
velo. Per tia persona aliro al la ling-
vo mi klopodas klarigi la historion
de la Esperanto-movado, la struk-
turon de la lingvo, la vivon de ĝia
inventinto, kaj la pli sekajn, faktajn
aspektojn de la movado. Eble inte-
resos vin ke, dum mia serĉado pre-
pare al la filmo, mi skribis preskaŭ
200 leterojn al arkivoj por trovi mal-
novajn filmsekvencojn pri la Esper-
anto-movado aŭ rilatajn al ĝi. La re-
ago estis pli bona ol mi imagis. Oni
indikis al mi la ekziston de sufiĉe
multaj malnovaj sekvencoj - imagu,
eĉ pri Zamenhof mem! Per ĉi tiuj mi
volas krei historian fonon por la fil-
mo. Akiri la montro-rajton de tiaj fil-
moj estas multekoste, kaj tial povas
okazi - kiel ĉiam en filmo-farado -
ke en la fino mi devos kompromisi
pri miaj planoj pro la fmancaj lim-
igoj. Se iuj Esperanto-parolantaj aŭs-
tralianoj eble suspektas miajn moti-
vojn, ili ne sciigas tion al mi. Plej-
parte ili montris grandan entuzias-
mon pri la projekto, kaj Australia Es-
peranto-Asocio eĉ helpis financi ĝian
evoluigon kaj la rilatajn esplorojn.
Ni interrilatas simbioze! Mi volas ra-
konti ilian historion, kaj ili volas ke
ĝi estu rakontita, por almenaŭ beligi
la publikan bildon de Esperanto en
Aŭstralio. Dum ni filmis la Univer-
salan Kongreson en Adelajdo, ni dir-
adis al ni interalie: "Neentuziasma
esperantisto simple ne ekzistas". Tiuj
esperanto USA   3/1998
en la aŭstralia Esperanto-parolantaro
kiuj estas enplektitaj en la projekto,
fervoras pri ĝi. Laŭ mia sento ni
kreis kun ill reciprokan fldon, kio
gravas por fari dokumentfilmon - kaj
gravas en la vivo ĝenerale. Kiel mi
diris, mia persona impreso pri esper-
antistoj igas min alte estimi ilin. Mi
sentas min allogita al la idea kemo
kiun la plej multaj esperantistoj por-
tas en sia koro: internaciaj frateco,
interkompreniĝo kaj kompromisemo.
Mi ege ŝatas la ideon de neŭtrala lin-
gva foramo egale alirebla por homoj
el ĉiu ajn fono. En Adelajdo mia
sldpo kaj mi bonŝancis vidi la Esper-
antan idealon funkcii, kiam homoj el
pli ol 50 malsamaj kulturoj povis pa-
roli inter si sen malhelpoj. Se antaŭ
la kongreso mi ankoraŭ havus iujn
dubojn pri la efektivigeblo kaj prav-
igeblo de Esperanto kiel vera lingva
foramo, tiuj duboj nun malaperas.
La kongreso ekzemplis por mi (kaj
por la filmo) kiom multe Esperanto
kiel lingvo havas por proponi kaj
kiom ĝi estas miskomprenata de siaj
kritikantoj. Laŭ mi oni ne plu povas
nomi ĝin artefarita lingvo, ja ĝi nun
montras ĉiujn verajn signojn de ling-
va viveco! Tion rimarkis mia filma
skipo en la Adelajda UK: la lingvo
vivas! Ilin impresis la pasieco de la
homoj renkontataj. Michael, la
kameraisto, pensas ke la lingvo estas
la eliksiro de eterna juneco! Por
spertaj esperantistoj, tiaj observoj
malkaŝas nur banalan evidentajon.
Samtempe vi devas memori ke,
kvankam mi nun multe scias pri Es-
peranto, mi ne estas esperantisto, kaj
mia filmo neniel celas propagandi la
Esperanto-movadon. Mi serĉis ankaŭ
kritikantojn de Esperanto, kaj mi
paroligos ilin en la filmo. Ekzemple,
okazis klopodoj akceptigi Esperan-
ton kiel permesatan lingvon en la ba-
zaj kaj mezgradaj lernejoj de Aŭstra-
lio. En ĉi tiuj klopodoj admirinde ag-
adis aŭstraliaj esperantistoj kaj, oka-
ze, neesperantistoj allogataj de ĝia
logikeco; malgraŭ tio, ilia propono
estis senescepte forbalaata kun an-
taŭjuĝema aŭtoritato. Mi volas esplo-
ri laŭ ĉi tiuj spuroj. Se Esperanto es-
tas tiel bona ideo, kial oni ne instraas
ĝin en niaj lernejoj? Respondante ĉi
tiun demandon je la nivelo de ordi-
naraj homoj, mi ilustros gravan pro-
blemon kiu malhelpadis Esperanton
tra ĝia tuta ekzisto: ksenofobio, la
timo de ĉio fremda kaj nekonata. Mi
trovas tre ironie ke kritikantoj de Es-
peranto prenas la estokialon de
Esperanto kaj misinterprete ren-
versas ĝin por skurĝi Esperanton.
Certe vi ĉiuj konas ilian diron: "Es-
perantistoj celas ke Esperanto estu la
sola lingvo." Kompreneble, nenio es-
tas malpli vera. Finfine, mi faras 111-
mon por angle parolanta publiko kiu
tre malmulte scias pri Esperanto. Mi
montros al ĝi la esencon de Esper-
anto laŭ la perspektivo de kvar aŭs-
traliaj esperantistoj - la gravaj rol-
antoj - en ekvilibra kaj distra mani-
ero. La filmo plejparte parolos angle,
sed granda parto de la kongresaj sce-
noj estas en Esperanto; tiun ni sub-
titolos. Ni konsideros cirkuligon en
aliaj lingvoj, ankaŭ en Esperanto. La
planatan daiiron mi taksas je 52 mi-
mrtoj. Provizore la filmo titoliĝas
Unu mondo, unu lingvo: la Esperan-
to-movado en Aŭstralio, kun la re-
zervo ke tiaj titoloj emas ŝanĝiĝi je la
fino de la projekto. La filmo estos
vendita al unu el du aŭstraliaj dis-
sendantoj, SBS aŭ ABC.
Intervjuis Istvan ERTL (Rotterdam.
NL)
[Forte mallongigita varianto de Si
tin intervjuo jam aperis en Esperanto
sep 1997, p. 150.]
USEJ ADRIFT
It's an odd situation. USEJ finally
has finances, a web site, a small lib-
rary, and even an advocate on the inter-
national level (the president of the
world youth organization, no less)...
but it doesn't have any activists!
This is already a huge jump from
where USEJ was nearly five years ago,
when it had to start essentially from
scratch. Since then, it has organized
conferences, published a newsletter,
and even began work on the Internet.
But slowly the chief activists of USEJ
have moved on, leaving USEJ in the
unique situation of having all the
ingredients, but no chef.
So, do you think you have what it
takes to keep the organization from dy-
ing out? At this moment, we're looking
for young people nationwide who have
the energy, dedication and time to keep
USEJ active and going. In a general
sense, these young people would
simply do what is needed to engage the
members and keep USEJ alive. In a
practical sense, this could mean, for
example, planning retreats, working on
publications or starting classes.
Fortunately, they won't have to start
from square one, since USEJ already
has a number of resources to help out.
Being an activist with USEJ is a
great opportunity not just to meet and
work with other young people from
around the country (and the world). It's
also a chance to strengthen your skills
in writing, organization and planning,
highly valued skills in any occupation.
And let's not forget you get to practice
your Esperanto...
If you're interested in jump starting
USEJ, drop a note by Joseph Traong,
624 2nd St, Lancaster PA 17603 or
j truong@loyola . edu, or call at
717/393-4273. And don't forget to at-
tend this year's National Convention in
Montreal from July 25 to 27, where
you can really see how much of a need
for USEJ is still left!
Joseph TRUONG
esperanto USA   3/1998
ENGLISH IN THE WORLD
After more than 25 years I still
vividly remember my first English
lesson, during which my English
teacher (an Oxford graduate) warned
us that unlike our native language,
English has a very chaotic spelling,
that allows one to write gutta-percha
but read rubber. Was he right! (I.O.)
"Avec 1'anglais, on se debrouille
partout." C'est ne pas aussi simple.
Allez done trouver des gens parlant
anglais en Bulgarie, Hongrie, Chine
ou raeme au Japon! Et d'ailleurs,
pourquoi faudrait-il qu'avec un Chi-
nois, nous communiquions en an-
glais, cette langue si difficile pour les
deux? Combien d'entre vous ont etu-
die la langue de Shakespeare pendant
au moins sept ans sur la bancs de
l'ecole, et sont maintenant a peine
capable de tenir une petite con-
versation courante? (Maryvonne and
Bruno Robineau in Et leur vie, c 'est
la terre. Second edition. Nantes:
Edition Opera, 1995, p. 29)
They said to me, "With English
you can make yourself understood
anywhere in the world." But in a
Spanish village I saw a French and
Swedish car collide; the drivers
could not communicate neither with
one another nor with the police. In a
little town in Thailand I saw an
agonized tourist trying to describe
his symptoms to a local doctor - but
in vain. I have worked for the United
Nations and the World Health
Organization on all five continents
and found out in Guatemala, in
Bulgaria, the Congo, in Japan, and in
many other countries that, outside of
the major hotels and airports,
English is useless. (Claude Piron in
Where Is Myth? Where Reality?)
After the first fire aboard the Scan-
dinavian Star in 1988, the NTSB
criticized its firefighting capability,
evacuation plan, and the ability of
the crew to communicate in English.
Once the ship was repaired, its own-
ers sold it to a European company.
Within a week of its sale, it had an-
other fire, now believed to have been
set by a disgruntled crew member:
161 people died, most in their state-
rooms or in smoke-clogged passage-
ways. Investigating the blaze, Nor-
wegian authorities faulted the escape
plan and preparedness of the crew,
especially its crippling inability to
communicate in a common language.
(Boston Globe, Oct 26, 1997)
It is also helpful to travel with such
as a Berlitz, Greek For Travellers
phrase book, as, outside of the air-
port/Centre of Athens, you cannot
guarantee to find anyone who under-
stands or speaks English or French,
whatever your language might be!
(From a brochure published by "The
New Humanity Centre" in Kalamata,
Greece)
Following National Geographies
example (see Esperanto USA 3/1997
p.9), yet another popular magazine in
English has made its debut in Span-
ish - People has become "la nueva
revista para latinos". If "everybody
speaks English" why was this neces-
sary?
And yet another one: starting Feb-
ruary 1998, National Geographic
publishes an Italian edition which is
subtitled "Rivista ufficiale della Na-
tional Geographic Society".
... Examples of English
In correspondence
We are publishing, for those who
are interested, the «Precis» or «Epito-
mo» to the Universal Alliance in Es-
peranto, should you be able to help
us distribute this publication to oth-
ers in the world-wide Esperanto
movement, this booklet, outlining
the basic principles of the Universal
Alliance, being,  also  available  in
French and Greek, as available, here,
at our Centre. (From a Press release
from "The New Humanity Centre" in
Kalamata, Greece)
To receive information on how to
subscribe to Hello Milano, compile
the coupon at right and send by post
or fax to the address shown. (Hello
Milano, Year 3, N° 5, 1-31 May
1998)
In tourism
The Carpathians form of mountain-
sous are in the centre of the country,
bordered on both sides by hills and
plateaux and finally the great plains
of the outer rim. (From the 1996
Catalog of the Romanian National
Association of Travel Agencies)
On the Menu
Cold shredded children and sea blub-
ber in spicy sauce. (China)
Dreaded veal cutlet with potatoes in
cream. (China)
Pork with fresh garbage. (Vietnam)
Fried friendship. (Nepal)
Buttered saucepans and fried hor-
mones. (Japan)
Fried fishermen. (Japan)
Strawberry crap. (Japan)
Teppan yaki - before your cooked
right eyes. (Japan)
Indonesian   nazi   goreng.    (Hong
Kong)
Roasted duck let loose. (Poland)
Beef rashers beaten up in the country
peoples fashion. (Poland)
French fried ships. (Egypt)
Muscles of marines/lobster thermos.
(Egypt)
Toes with butter and jam. (Bali)
Goose barnacles. (Spain)
Pork   meat   with   sweat  potatoes.
(Moldova)
Det darn inglisch
(All examples below taken from Wlien
Cultures Collide by Richard D Lewis,
Transcreen Publications, Riversdown,
Hampshire)
esperanto USA   3/1998
7
in Germany
Next week I shall become a new car.
(get)
Thank you for your kidneys, (kind-
ness)
What is your death line? (deadline)
in Japan
I have split up my boyfriend.
My father is a doctor, my mother is
a typewriter.
I work hardly 10 hours a day. (hard)
in Portugal
What will you do when you retire? I
will breed with my horses.
Butchers have been fined for selling
monkey meat, (donkey)
in Sweden
Are you hopeful of any change? No,
I am hopeless.
in Finland
We are sitting in the glass room.
(classroom)
He took two trucks every nights.
(drugs —pills)
He took a fast watch, (quick look)
How old is your son? Half past
seven.
ESPERANTO IN THE MEDIA
"... Remedios de Varo y Uranga -
daughter of the engineer Don Ro-
drigo Varo y Zajalvo [...], devotee of
Esperanto"... "Remedios's father
was a freethinker and even an advo-
cate of Esperanto, which for that era
meant freedom of thought." (Reme-
dios Varo — Catalogue Raisonnee,
Mexico City: Ediciones ERA, 1994)
Martin Gardner dedicates a whole
chapter of his book The night is
large (New York: St. Martin's Press,
1996) to Klingon and other artificial
languages, among which obviously
Esperanto is mentioned — even in a
positive way.
Alexander Schwartz, a freelance
translator and former staff member at
the UN, declares about Esperanto in
ATA [American Translators Associa-
tion] Chronicle (Sep 1997): "It's the
easiest language in the world - it's
designed, of course, to supplement
natural languages, not replace them.
I learned it in about a month when I
was 17, not only to read but to speak
as well, with the help of a friend who
had graduated from Stuyvesant the
year before I did. When we worked
together at the computer lab, we al-
ways spoke Esperanto at lunchtime.
It's a very practical language, one
which I used in my UN work, and at
the same time it's extremely expres-
sive for literature purposes. Poetry in
Esperanto translation can be every
bit as good as the original - and
sometimes better."
Daily Hampshire Gazette (Feb 10,
1998) dedicated an entire column to
... Esperanto at the [Hampshire]
mall, where ELNA member Sally
Lawton is teaching an Esperanto
class.
En somera vilao won't be a block-
buster opines Paul Murphy in The
Japan Times (Feb 19, 1998) about
the low-budget film that the Japanese
Esperanto Institute is working on. In
spite of his less than optimistic opi-
nion about the 30-minute film, Paul
Murphy wrote a quite balanced ma-
terial in Esperanto boosters still
hopeful.
The Alpharetta Neighbor (Mar 11,
1998) featured a picture of ELNA
members Clyde Price and Joel Amis
accompanied by a short text describ-
ing their success in the Esperanto
field. In honor of L.L. Zamenhof s
birthday, the mayor of Atlanta GA
declared December 15 1997 "Espe-
ranto Day".
"Phil Costa, an analyst with Giga
Information Group in Massachusetts,
likens the Java-Windows battle to
the effort to make Esperanto the
world's spoken language. It failed.
English became the international lan-
guage because so many people used
it. [...] But don't assume that Java
will go the way of Esperanto. Rather,
like spoken languages, computer lan-
guages either prove useful or they
die." (San Francisco Chronicle Mar
12, 1998, p. E3). This generated a
letter from Miko Sloper (Mar 25,
1998, p. B3), in which the author in-
vites the readers to take a look at
ELNA's webpage and to attend the
SFSU Esperanto Workshop.
In a cartoon by Warshaw & Shaf-
fer featured in Christian Science Mo-
nitor (Mar 17, 1998) Esperanto ap-
pears along other "endangered spe-
cies" in this country like health care,
metric conversion, and palm oil im-
ports.
Here, Bern Stollman, this one is for
you: "The uniform packing of the
EPs issued by Sonic Youth Records,
and the Esperanto titles of this third
release in the series, could be read as
a tribute to ESP, the great American
label and home of countless misfits."
(The Wire, Mar 1998, p.61)
The latest issue (#63) of Factsheet
5 (San Francisco CA) reviews three
Esperanto periodicals: ELNA Up-
date, Rok-gazet' and Esperanto USA,
the latter accompanied by a picture
of its issue #2/1997.
In a review of SYR3 (see Esperanto
USA 2/1998, p.9), Mark Athitakis
states that, "Like Esperanto, which
inspired the song titles, it voices a
pointlessly invented language few
care to speak in, let alone hear." (SW
Weekly , Apr 8-14, 1998, p.35)
A piece of advice from Christian
Science Monitor (May 19, 1998):
"Forget French - Latin, Klingon and
Esperanto are all the rage". Yes, this
is the title of a very interesting article
by Lee Lawrence dealing with lan-
guage issues including Esperanto.
8
esperanto USA   3/1998
RECENZE
La majstro kaj Margarita. Mihail
Bulgakov. Tradukis Sergej B. Po-
krovskij. 376p. 195x140. Malmole
bindita. Serio Oriento-Okcidento Ti-
ro 26. Sverdlovsk Yekaterinburg):
Sezonoj, 1991. Ĉe ELNA: kodo:
MAJ003,prezo: $25.90
Imagu la realan Moskvon de ĉ.
1930. Aldoniĝu duonkaŝita Satano
kaj ties servantoj per serio da magi-
aĵoj renversante la urbanojn, plus
modernaj tipoj de Faŭsto kaj ties
Gretchen. Rilatigu la tuton al la ek-
zekuto 1900 jarojn pli true far Pon-
cio Pilato de la profeto Jeŝua Ha
Nocri en la urbo Jerŝalaim. El tiu
miksajo estiĝis romano La majstro
kaj Margarita (de nun, MkM).
M. A. Bulgakov (1891-1940) estis
dum mallonga tempo kuracisto, pos-
te literaturisto: interalie, dramisto kaj
prozisto. Li verkis ĉi tiun, sian lastan
J romanon inter 1928 k 1937. Sed iom
post iom okazis, ke mankis al li poli-
tika praveco dum tiu stalina epoko.
Finfme aperis la unua ruslingva el-
dono en la lastaj 60aj jaroj (en litera-
tura revuo) kaj, en tiu tempo kaj pos-
te, tradukoj diverslingvaj.
La intersaltado inter eventoj me-
morigas pri tiu de alia ruso de tiu
epoko - Vladimir Varankin, kiu ver-
kis en Esperanto sian satiran Metro-
politeno (1933; 3a eld. 1992). Inter-
alie, ambaŭ verkistoj utiligas planon
de "romano en romano." La tutroma-
na skemo de Varankin estas malpli
komplika ol tiu de Bulgakov. Sed en
ambaŭ verkoj estas malfacile ĉiam
esti certa pri la lokoj kaj la realeco
de la situacio.
Por esperantistoj, la tri kulturaj fo-
noj de la romano do estas la verko de
Varankin, Faŭsto de Goethe kaj la
Nova Testamento de la Sankta Bi-
P blio. Eble la varankinan verkon Bul-
gakov ne konis, sed ambaŭ moskvaj
aŭtoroj sendube ĉerpis ideojn kaj
stilajojn el similaj spertoj. Pli certa
fonto por Bulgakov estis la ideoj kaj
verkoj de N. V. Gogolj, kun ties gro-
teskajoj kaj absorba zorgo pri la di-
ablo.
M k Mofte ne distingas inter realo
kaj fantazio. Partoj ŝajnigas, pro la
strangaj kapriolaĵoj, kvazaŭ oni estas
en sonĝo. En la angla oni trovas si-
milan efekton QnAlico en Mirlando.
Sed ĉi tiu miksajo el Ruslando me-
morigas al ni en Usono ankaŭ stil-
ajojn de iu nia propra humuristo: la
en 1993 forpasinta Harvey Kurtz-
man, homo de rusjuda deveno, kiu
en 1952 ekprezentis al ni la revuon
Mad.
Ne ĉio en M k M estas fantasma-
gorie freneza, kapriola, pajaca. La
ĉapitroj pri la ekzekuto de Jeŝua kaj
la postaj okazoj estas plejparte som-
bre seriozaj: kiel, ekzemple estas la
romano de Lloyd C. Douglas, The
Robe (La hitono). Sed eĉ en tiuj par-
toj troviĝas humurajoj. Ekzemple:
Tiu Jeŝua raportas, ke antaŭ lia ares-
to ĉiam akompanis lin la impostisto
Levio Mateo, ĝene kaj diligente skri-
bante (kaj miskomprenigante) la vor-
tojn de sia elektita Majstro.
Ree al la numtempo (de ĉirkaŭ
1930): La agado okazas en spaco de
kvar tagoj. Inteligenciano M. A. Ber-
lioz, redaktoro de literatura revuo,
renkontas fremdulon, kiu antaŭvidas
lian tragikan morton. La morto ja
okazas postnelonge. Daŭre estiĝas
aferoj nerealecaj: Direktoro de teatro
subite sin trovas en Jalto. Mono
aperadas laŭ strangaj circonstancoj
kaj poste malaperas aŭ ŝanĝiĝas.
Berlioz anoncas sian mortintecon al
sia onklo per telegramo. Margarita
kaj la servistino eltrovas kapablon
sorĉistine traflugi la aeron balaile.
Kaj inter la stranguloj troviĝas ĉiam
ĉie iu granda nigra kato, kapabla
komforte sin enigadi en homajn afe-
roj n.
Interesa grafika stilajo estas, ke en
vortkunmetoj kie la dua radiko ko-
menciĝas per vokalo, ĉiam aperas di-
vida apostrofo: roz'odoro, bus'angu-
lo, oliv'arba ktp. Tiu tiparanĝo ne
nepre necesas, sed ĝi ja faciligas la
legadon kaj diversloke evitigas kon-
fuzon.
Troviĝas fine de la libro ampleksaj
Notoj, kun klarigoj pri historiaj fonoj
ktp. Tre lerte la tradukisto klarigas
por ni la signifojn de diversaj vortlu-
doj en propraj nomoj: en la rasa ori-
ginalo kaj eventuale en la traduko. Li
klarigas la detalojn pri sia esperant-
igitanomsistemo: kiamaniere li deci-
dis inter nura transliteramo kaj laŭ-
senca traduko. La tuto povas stari
kiel modelo por eventualaj aliaj tra-
dukistoj el iu ajn lingvo. Multajn
vortklarigojn li prezentas en la origi-
nala rasa, cirile skribita, kaj ankau en
la aliaj fontlingvoj. Tio vere helpas
al homoj kapablaj almenaŭ legi tiujn
lingvojn. Tiuj, kiuj ne kapablas legi,
rajtas preteratenti la detalojn.
Mi sentis nur du ĝenojn pri la No-
toj: (1) Ene de la teksto mem ne
troviĝas indiko, ke ekzistas noto pri
iu au alia detalo. Oni devas do daiire
paĝturnadi por kontroli pri tio. (2) En
kelkaj lokoj la notoj ne aperas ĝuste
laŭ la sinsekvo de la teksto.
Inter la jamaj recenzintoj estas
Alexander Z. Shlyafer (Esperanto,
1993(1), pp. 13-14). Li trovas la tra-
dukon "enciklopedie klera" kaj
"praktike senriproĉa." Mi povas kon-
senti, ke eventuala konfuzo estiĝas
ne pro mallertajoj en la tradukado,
sed pro la strakturo de la romano
mem kun ties saltado tien kaj reen
inter realo kaj nerealo.
Shlyafer diras ankaŭ, ke "la tra-
duko estas egalvalora kun la origina-
lo." Kaj en la Enkonduko, Spomenka
Ŝtimec diras, ke ĝi "foje superas la
lingvajn limojn de la rasa, en kiu la
verko estis kreita."
Bedaŭrinde, mi ne estas sufiĉe ka-
esperanto USA   3/1998
pabla en la rusa por mem fari kleran
komparon. Sed mi tralegis partojn de
unu el la du anglalingvaj tradukoj (la
necenzurita, tiu de Michael Glenny,
Harper & Row, 1967). Legante am-
baŭ tradukojn, mi ja sentas iom da
diferenco en perspektivo kaj mens-
bildado. Glenny retenas la nomon de
unu protagonisto kiel Bezdomny. Po-
krovskij tradukas laŭ la senco, Sen-
hejmulo . La centurio Krysoboj estas
en la angla Muribellum (kiu estus la
ĝusta latina nomo) sed en la esper-
anta Ratobuĉulo. Alia grava persono
aperas en la angla kiel Koroviev, sed
en la esperanta kiel Kerubjev. La es-
peranta derivaĵo taŭge kaptas vort-
ludon en la originalo, kiel klarigas la
noto (cap. 9.5).
Aliloke: En cap. 17, "Malkvieta ta-
go", homoj en konstruaĵo malvolonte
komencas kanti faman kanton alteme
en horo. En la angla la kanto estas
evidente "La volgaj boattrenistoj'5.
Sed en la originalo ĝi estas "Ho glora
maro", popolkanto pri fuĝanta punla-
borulo. Ĉi tie, mi devas diri, ke la tre
fama "Volgaj boattrenistoj" pli fra-
pas al anglalingvuloj. Sajnas, ke
Glenny faris taŭgan anstataŭon por la
celataj legantoj. Kiamaniere impre-
sas pli ĝeneralan, internacian legant-
aron "Ho glora maro", mi ne kapa-
blas diri.
Jen do romano ĝuebla laŭ diversaj
niveloj kaj celoj: kiel distra (sed eble
konfuza) amuzaĵo; kiel mensostreĉa
studo de diverstavolaj alegorioj; kiel
studo de traktado de propraj nomoj.
Tradukinto Pokrovskij diras, ke ek~
zistas tri planoj en la romano. En-
kondukinto Ŝtimec trovas "du para-
lelajn rakontojn." Almenaŭ unu alia
komentariinto kalkulas kvar kom-
plotajojn. Vi rajtas mem legi kaj de-
cidi pri la afero. Kaj, finleginte, vi
eble povos respondi al la demando,
ĉu la fausteska paro vere estas tiom
centrigita en la libro, ke ili tiel men-
tis fariĝi ĝia titolo.
Plukompare (aŭ eble pli tempo-
spare), vi povos regali vin per 26-pa-
ĝapoezia versio en Esperanta tradu-
ko de Kris Long. Mi mem legis M k
Mpro tio, ke ĝi estas ero en la serio
Oriento-Okcidento. Multajn penajn
horojn mi prilaboris tiujn librojn,
kun laciga sento ke mi fariĝadas ho-
mo pli klere internacia. Mi invitas
vin fari la samon.
Reginald JADERSTROM (Mililani HI)
Hura-a-a-a. Daniil Harms. Tradukis
Natan Procenko. 32p. 295x205. Bro-
ŝurita. La Kromkancerkliniko 9.
Thaumiers: La Kancerkliniko, 1991.
Ĉe ELNA: kodo: HUR002, prezo:
$4.80
Jen vere ĝuinda legaĵo, kiu povas
plivastigi literaturan kaj intelektan
horizonton de ĉia leganto. Plej sim-
ple (kaj iom supraje) oni povus ka-
rakterizi la ĝenron kiel specon de ka-
non-rompa literature Temas pri ori-
ginale ruslingvaj prozaj miniaturoj
de Daniil Harms, unu el la fondintoj
de "Unuiĝo por Reala Arto", literatu-
ra grupo siatempe malpermesita en la
stalinisma Sovetio. Harms sendube
estas unu el la plej originalaj verk-
istoj - eĉ nun liaj verkoj impresas
kiel freŝaj kaj intelekte liberigaj.
Imagu kiom hereza estis la moka,
sarkasma kaj absurdiga stilo de
Harms siatempe en la lando, kie "so-
cialisma realismo" establiĝis kiel la
sola akceptebla literatura doktrino
kaj metodo.
La traduko estas ĝenerale bonega -
kelkaj lokoj estas veraj majstrajoj de
tradukista inventemo. Aliflanke, ofte
la tradukinto penis rekte transdoni aŭ
konservi elementojn de la originalo,
kiuj ne estas senpere kompreneblaj
por alilingvanoj. Ekzemple, la vort-
ordo ofte sekvas la tipe rusan vortor-
don pli proksime ol - miaopinie -
klareco de kompreno kaj strebo al
stila ekvivalenteco normale perme-
sus. Iom ĝena estas ofta ellaso de
subjekto en frazoj, kio estas kutima
kaj pravigebla en la rusa, kie la verba
konjugacio senambiguigas tian elip-
son.
Kelkloke estas iom malfacile ori-
entiĝi en la iom gazetstila enpaĝigo,
ekzemple, sur paĝo 11 mi ne sukce-
sis trovi la komencon de fragmento,
kiu komenciĝas per parto numero 5.
Ankaŭ preskoboldo ne malatentis
tiun ĉi eldonon. Tamen sufiĉe multaj
preseraroj aŭ mislingvaĵoj ne tro ĝe-
nas la komprenon, krom en nemultaj
kazoj, kiam ili ŝajnas intencaj,
Sed - kiel oni ofte ripetis en So-
vetio - "apartaj mankoj, renkonteblaj
kelkloke" ne malpliigas la valoron de
tiu ĉi leginda eldonajo. Jen do kelkaj
specimenoj:
Vivis rufulo, kiu malhavis okulojn
kaj orelojn. Ankaŭ harojn li malha-
vis, tial oni nomis lin nifa nur kon-
vencie...
Sekva citajo estas kompleta minia-
turo:
RENKONTO
Foje iu homo iris al la oficejo kaj
survoje renkontis alian homon, kiu
post aĉeti polan panbulkon iris hej-
men. Jen, precipe, estas ĉio.
Jen plia citajo, tute hazarde hav-
anta neatenditan kromsencon en Es-
perantujo:
DEMANDO
— Cu ekzistas io sur la tero, kio ha-
vus signifon kaj povus ŝanĝi la iron
de eventoj ne nur surtere, sed ankaŭ
en aliaj mondoj? — demandis mi la
Majstron.
— Ekzistas, - respondis la Majstro
kaj subite eksilentis.
Sed kial mi plu citu? Mi lasas al la
legonto la plezuron frandi mem!
Aleksandro SHLAFER (Burlingame CA)
10
esperanto USA   3/1998
ALVOKO
Cathy and Bill Schulze are well
known names in Esperantujo. Now a
small group of samideanoj are collect-
ing material for a memory book, with
plans to present this book to Cathy on
her 85th birthday in November. The
group is looking for contributions of
many kinds from friends of the Schul-
zes, old and new. These contributions
could include narratives or anecdotes
in English or Esperanto, humorous or
historical, with poetry and/or photos -
items that share the contributor's most
precious memories of the Schulzes.
There will be no limit on words or
pages, (however, 8V2XI 1-one side only
is preferred for the album); the photos
can be original or copies. Information
on places and dates would be helpful
(although the group realizes that mem-
ories are timeless). No contribution
will be returned. If members or friends
wish to have their contribution includ-
ed in this project, they are asked to
send the materials ASAP to: Dori
fVALLON WHEELER, PO Box 74,
Goldendale WA 98620. For details
please contact Dori at s?509/773-3254,
or by e-mail at: dvwheeler@gorge .
net.
MENCIINDE
Amerika Asocio de Instruistoj de Es-
peranto (AAIE) havas kiel membrojn
"profesiajn edukistojn (aktivajn aŭ
pensiitajn), kiuj interesiĝas pri Esper-
anto kaj neprofesiulojn, kiuj instruis,
instraas aŭ intencas instrui Esperan-
ton". Se vi apartenas al unu el la ĉi-su-
praj kategorioj kaj ankoraŭ ne estas
membro de AAJE, peru informojn pri
ĝi de Dorothy Holland, 5150 Lorenzo
Dr, Santa Barbara CA 93111; bonvolu
sendi adresitan kaj afrankitan koverton
aŭ, el eksterlando, Internacian Res-
pond-Kuponon.
Se vi ankoraŭ ne sendis vian kontri-
.buaĵon por la baldaŭ aperonta Literatu-
'ra suplemento, ni instigas vin fari tion
antaŭ la fino de junio.
CU MS ESTAS NAIVA?
La familio Bonvolo, pri kiu vi tiom
legis lastatempe en ĉi novaĵletero, ja
meritas sian nomon: ĝi bonvole labo-
ras, elspezas la proprajn tempon kaj
energion; faras, refaras, faradas laŭ
siaj povoj ĉion eblan por doni al la ce-
teraj (sinteno tipe Esperanta) ion plej
bonan.
Kompreneble, ĝi estas parto de io
pli granda - la Esperanta familio, la
homa familio, sen kiuj ĝi ne havus ki-
alon kaj eblecon ekzisti. Ankaŭ tiuj ĉi
du grandaj familioj helpis, laŭ siaj
eblecoj, la bonvolanojn. Tamen (ĉiam
devas ekzisti iu tamen), tiu helpo po-
vas kaj devas esti pli signifa.
La Esperanta kaj homa familioj es-
tas tutmondaj, kio malfaciligas ilian
rektan partoprenon en nia projekto,
kvankam - kiel rimarkeblas - la
membroj de la familio Bonvolo deve-
nas de diversaj nacioj, de pluraj konti-
nentoj. Estus praktike neeble venigi
ĉiujn volontulojn, bonvolulojn en la
najbarecon de la familio Bonvolo,
dum tiu ĉi laboras por plenumi siajn
promesojn. Tamen (refoje), tiuj kiuj
ne povas esti apud/ĉirkaŭ la Bonvola
familio, povas helpi ĝin per tio, kio
plej mankas al idealismaj familioj -
mono.
Generale, esperantistoj ne estas ap-
arte riĉaj. Malgraŭ tio, ili sukcesis tra-
vojaĝi longan vojon, ne ĉiam facilan,
kaj atingi la nunan nivelon, neniel ne-
glektindan. Tio necesigis ankaŭ mo-
non. Monon, kiu venis aii el la propraj
poŝoj, aŭ el la poŝoj de tiuj, kiujn oni
sukcesis konvinki pri la utilo de nia
laboro.
Estas mia konvinko, ke ie tie, ekster
la familio Bonvolo, ankoraŭ troveblas
iom da mono por helpi la bonvolanojn
havigi al ni ĉiuj (ne nur esperantistoj),
fine de ĉi jarmilo, la longe mankantan
mstrumaterialon, kiun ni ĉiuj sopiras.
Bonvolu montri al mi ke mia konvin-
ko ne estas simpla naivajo. Dankon.
Ionel ONET
NORTHWARD HO!
Our convention this year will be in
the beautiful Canadian city of Mont-
real, where the participants will be
richly international. I hope that
everybody who will be en route to
Montpellier can stop off in Montreal
for a bit of immersion in French cul-
ture; and that those who can only
dream of visiting Montpellier can at
least experience some of the joys of
the international Esperanto culture in
Montreal. Normand Fleury is the
head of the Canadian team which is
cooking up a spicy gathering. He has
organised some excellent meetings
already in Vermont as well as in Ca-
nada, so we can rest assured that the
arrangements will be splendid. Tom
Eccardt is in charge of the main
event scheduling, so be sure to con-
tact him with your proposals for
workshops, lectures, etc. I hope that
all fans of Esperantio's most popular
folk music group Kajto will make a
special pilgrimmage to hear them
perform live at the convention. I had
the great pleasure of singing along as
part of the chorus for their upcoming
CD; and I have heard them perform
live four times. They are splendid
performers whose warmth and charm
are unmistakable and irresistable.
Prepare to sing along on the refrains
from texts displayed on banners.
And serious fans of Kajto should
seek out appearances of the Dutch/
Frisian shanty-singing group called
Kat yn't Seil: it's the same singers
with a different repertoire. They are
touring the north Atlantic seabord and
upstate New York and singing in fes-
tivals and at museums. Details of their
tour schedule are available on request.
Their most important date is July 25,
when they sing for us! Don't miss
them!!
Miko SLOPER
esperanto USA  3/1998
11
VOJAGU KUN LA FAMILIO BONVOLO
La Familio Bonvolo petas vian
kontribuaĵon al Esperanto, pasporto al
la tuta mondo. Helpu al ĝi krei
Esperantistojn mondvaste! Sendu
donacojn au mendojn ($85 por la unuaj
4 lecionoj, aŭ $325 por ĉiuj 15) al
ELNA.
Nia videokurso por instrui Esperanton
jam komencis multajn vojaĝojn ĉirkaŭ
kaj tra la mondo. La unuaj 4 lecionoj
de Esperanto, Pasporto la la tuta mondo
jam alvenis ĉeaĉetantoj en preskaŭ ĉiuj
mondpartoj. Reagoj estas tre pozitivaj.
La familio Bonvolo kaj la aliaj
bonvoluloj invitas vin vojaĝi kun ili
ĉijare:
Unue al -
San Francisko Stata Universitato
5-24 julio - 3-semajna intensiva
multnivela kursaro estas la plej bona en
la mondo. Pasporto al la tuta mondo
estos uzata tie ne nur por instrui
komencantojn, sed ĝi ankaŭ amuzos pli
spertajn Esperantistojn. La instruistoj
estas Aleksandr Shlafer (Rusio/Usono);
profesoro John C. Wells (Britio),
antaua prezidanto de UEA; Katalin
Smideliusz (Hungario); kaj Kanae
Hirose (Japanio). Se eble kaptu la
okazon pli bone lerni Esperanton kaj
ĝui la etoson de San Francisco - kaj ĝui
la eblecon esti inter bonvoluloj de
ĉirkaŭ la mondo.
Dum la klasoj ĉe SFSU, ni daŭrigos la
aŭdacan projekton per filmado de
sekvaj lecionoj de Pasporto al la tuta
mondo.
Poste Pasporto estos prezentita ĉe
46a Jarkongreso de E.L.N.A.,
24-27 junio - Montreal, Kanado
Usonanoj |uos la Europecon de
Montrealo. Gi estas la dua plej granda
franclingva urbo en la mondo, kaj ĝi
ege taugas por nia kongreso ĉijare.
La estraro kunvenos tutan tagon la 24a
kaj vespere okazos interkona
renkontiĝo. Guu interesan programon,
inkluzive duon-tagan viziton en
Montrealo, bankedon, kaj koncerton de
la fama Esperanta ensemblo "Kajto".
Elektebla estas tut-taga ekskurso al
Kebeko, eĉ pli franceca urbo kaj
regiono, je 28a julio.
Montrealo estas sekura, bela urbo kaj
varme anticipas nian viziton!
Survoje al Montpellier ne estos okazo
prezenti Pasporton, sed la kasedoj por
montri ĉe la UK jes vojaĝos kun ni.
Antaŭkongresa Vizito
Riviero kaj Provenco
27 julio - 1 aŭgusto
De Menton ĝis Toulon, la Riviero
inkluzive Nice kaj Monaco estas tauge
famaj pro siaj elstaraj pejzaĝoj kaj
milda klimato. Nia grupo komencos tie
ĉi, pluirante al Provenco, kiu kombinas
historiajn lokojn kun la plej bona
manĝaĵo en Francio. Lilakoj kaj
parfumoj; spicoj, manĝoj kaj vino; la
speciala lumo kaj atmosfero kiu donis
al la Impresionistoj iliajn inspiron, kaj
la belega varma kamparo de Suda
Francio. Grasse, Aux-en-Provence,
Avignon, Cezanne, Van Gogh, Gaugin!
Kia ĝojo!
83a Universala Kongreso
Montpeliero, Francio
Ce Montpeliero kaj ĉe la ILEI
kongreso, pli da personoj ekscios pri la
Familio Bonvolo!
Esplorado de la kongresa temo, "La
Mediteraneo: Ponto inter kulturoj",
ebligos pli bonan komprenon de la
kulturo de ĉi tiu mondoparto, kaj
samtempe esploros la rolon de nia
propra interkultura ponto, Esperanto.
Montpeliero estas unu el la malpli-
konataj juveloj de Francio. Kaj tre
Franca ĝi estas, de la krenelaroj de la
antikva urbo ĝis la muroj de la
plinova   Grek-aspekta   Antigone.   La
nova aldono, konata loke kiel la "Anti-|
Gone",   estis   konstruita   kiel   reago*
kontrau    la    ultramoderna    giganta
subtegmenta butikarego konata kiel la
"Poligono".
Ho, kiel tipe France!
Poste, dum la
Postkongresa Ekskurso:
Ekzotika Francio - 9-16 aŭgusto
ni prezentos ekzempleron de Pasporto
al Kastelo Gresillon kie ekskursanoj
restos 2 noktojn.
De Montpeliero nia grupo iros
tra Narbonne ĝis Carcassone, la duoble-
murigita fortikaĵa urbo kiu donas
perceptojn en 15 jarcentojn da tumulto.
Plu tra Albi, la naskiĝloko de Toulouse
Lautrec, kaj la montetpinta urbo de
Cordes, en la valon de la rivero
Dordogne, flankigita per mezaĝaj
kasteloj (chateaux); ankaii la kavernoj
kie vivis Homo-Cro-Magnon. Ni vizitos
elegantan Bordeaux. Ci tiu viveca
kosmopolita urbo reliefigas la plej
bonan vinon en la lando kaj iujn el U
plej bonaj ekzemploj de 18-jarcenta^
arkitekturo en la nacio.
Ni finas en Parizo post vojaĝo
tra Tours kaj la chateau-regiono.
Francio estas ĝojiga lando viziti, kaj
vojaĝi kun Esperantistoj el multaj
nacioj almetas specialan guston al la
vojaĝo.
8a Internacia Esperanto-konferenco
6-12 novembro: San Francisco, Los
Angeles, San Diego. Post-kongreso en
Havajo 12-19 novembro. Vojaĝoj per
publikaj transportoj, ĉarteritaj flugoj kaj
restadoj en gastejoj.
Temo: "Turismo kaj Pasporto al la
Tuta Mondo." Prezo estos kompare
malaltaj, kondiĉoj tre modestaj.
Esperanto Vojaĝ-Servo
6104 La Salle Avenue
Oakland CA 94611
[510] 339-2001
Fax [510] 531-0152
LusiHarmon@AOL.com