fcVLTEAT*


&S8

% 1 ^ 3
V
\.
H^
v>
«IN-*
/
Ml %
mi
^
R
sr^
£ ? 11
Thank you for looking into JEN-Bulteno!
Are you interested in helping to solve the world language problem?   In reducing the
annoyance, extra work, lost money, and even human suffering that can result from lack of
communication?   Would you like to learn a language that has no irregular verbs, that is Spelled
phonetically, and that can be learned quickly?   If your answer  to these questions is "yes,"
do yourself a favor:   Find out more about Esperanto, the international language.   You might
start with the article in Encyclopaedia Britannica.   For more information and suggestions on
how to get involved, write to:
Esperanto Information Center, Dept. JB
410 Darrell Road
Hillsborough, California 94010.
JEN-Bulteno is the quarterly magazine of the Young Esperantists of North America
(Junularo Esperantista de Nord-Ameriko).
The purpose of our organization is to encourage the use of Esperanto among Americans
under 30.   Our magazine publishes articles by JEN members and guests because the possibility
of being published is a pleasant inducement to language study, and because we share an interest
in language, travel, literature, linguistic discrimination, education, and other areas of international
importance.   Won't you join us?
Please turn to the back of this sheet for an introduction to Esperanto as a living language.
-How Esperanto Works
Esperanto is a living language.   It has a spoken and a written form, and, like any other
language, it can describe the full range of human experience.  While Esperanto has the same
capabilities as other languages, it has been designed for simplicity and ease of learning.
The Alphabet
The Esperanto alphabet is similar to the English, but i t adds the letters  c,   g, h, j, s, u,
and does not have q, w, x, y.
The Sentence
The Esperanto sentence is quite similar to the English in structure: subject-verb-direct
object:   I- like-ice cream;   Mi-satas-glaciajon.   To ask a question, either start with a
question word (what, when, etc.) or use the question-signal, "cu" followed by the statement.
K,ie-yi-estas?,,,                                                                 Cu-vi-skribis-la-leteron?
Where-you are? or, Where areyou?                             Question signal- you-wrote-the letter?
or, Did you write the letter?
Pronouns
The subject pronouns are: mi (I), vi (you, singular and plural), li (he), si   (she), gi (it), ni
(we), ili (they).
Verbs
All verbs are regular, and are based on a root.   Tenses are shown by endings.   The same
form serves for all persons in a tense, much as in English.   For example, let's conjugate
the verb "to love", ami: mi amas (I love), vi amas (you love), li amas (he loves), si amas
(she loves), gi amas (it loves), ni amas (we love), ili amas (they love).   We can follow the
same pattern with other tenses.   (The root is underlined for emphasis.)   amis (loved), amos
(will love), amus (would love), amu (love, command form).   Compound tenses are rare.
Other Parts of Speech
Nouns end in o, adjectives in a, for ease of recognition.   Both are plurahzed by adding j.
Adverbs end in e_.   For example:   belo (noun), beauty; bela (adjective), beautiful; bele
(adverb), beautifully. ,,B,ela infano,. beautiful,child.   Belaj i nfanoj, beautiful children.
bele pentrita, beautifully painted., Pentrita belo, painted beauty.   As with the verbs, Esperanto
nouns, adverbs, and adjectives are based on roots.
Direct Objects
The direct object, or accusitive case, is shown by the addition of n to a noun or adjective.
La hundo bojas, the dog barks.  Mi vidas la grandan hundon, I see the big dog.   Cu vi deziras
studi Esperanton?   Do you want to study Esperanto?
Prefixes and Suffixes
A system of regular prefixes and suffixes allows expansion of an elementary vocabulary
(always a problem for beginners) for greater expressiveness.  Some examples: Pluvo, rain;
pluveto, shower or drizzle; pluvego, downpour; pluvero, raindrop: pluvadi, to rain on and on.
Pura, clean; malpura, dirty; malpuraca, disgustingly dirty; purigi, to clean; purigi, to get
clean, to clean one's self up.
'Letero de la redaktoro:
Pro tio ke gis la fino de
tiu cl jaro mi estos la redak-
toro de la JBN-Bulteno, mi dezi-
ras esprimi kelkajn penŝojn al
vi, la legantoj.  Tiu ci numero
montras kaj la fakton ke mi kon-
struas sur la labbro de S-ro
•Gary Mi Okie kaj ke mi faras kel-
kajn eksperimentojn, celante pli-
bonigi la revuon por ciuj.
Inter la plej evldentaj el
la eksperimentoj kiuj mi faris
en tiu bi numero estas la du-
kolumna paĝ-formato, la rubrik-
represo el Japanujo, kaj la re-
enkonduko de la "Rego de Umo,"
verkita de La Papago kaj ilus-
trita de Vince Carson.
La flava paĝo kiu angla-
lingve prezentas Esperanton kaj
JEN1on ne formos parton de la
revuo ĝenerale; ĝin entenos nur
specialaj ekzempleroj kiujn ni
sendos al universitataj kaj li-
ceaj bibliotekoj, kaj al aliaj
instancoj dum la venontaj mona-
toj.
Mi esperas ke vi esprimos
viajn opiniojn pri la Bulteno
per leteroj al mi. La plialog-
igon kaj pliutiligon de nia
revuo mi povas realigi pli
efike se mi havas vian helpon.
Amike via,
Erik J. Pelker
redakcio de. JEN-73ŭlteno
esprimi sian dankemon al
>La
deziras
cluj gekontribuantoj, sed aparte
al la Gesinjoroj Daniel Mason,
niaj stenciltajpistoj, al P-ino
Ellen Lewis, nia korespondserva
perantino, al Vince Carson, kiu
tre amuze ilustras "La Reĝo de
Umo," al La Papago, kiu verkas
"La Reĝo," al la fratinaro
instruista d© la misia lernejo
Mission .Dolores, kiuj afable
multobligas la bultenon, kaj
al S-ro Anthony Hajdik, kiu
bele desegnis la novan kovril-
paĝon.
DENSA
DENSA estas internacia
federacio de stultuloj kiu
klopodas la partoprenadon de
malinteligentaj personoj kaj
de malintellgenteco en la moder-
na mondo, kaj instlgas kontakton
inter stultuloj de oiuj rasoj,
nacioj, klasoj, religioj, kaj
lingvoj.
En niaj rondoj troviĝas
multaj homgravaĵoj kiel ekz.
politikistoj, desegnistoj de
aŭtomobiloj kaj de virinaj vesto.
generaloj, UNO-sekretarietoj,
misiistoj, redaktoroj de noveska,
junulareskaj revuoj, ktp.
DENSA, tamen, ne estas
klubo kiu maldiskriminacie clun
bonvenigas.  Nur personoj kun
inteligenteco malpli alta ol
85 laŭ la testoJ'Stanford-.Benet"
rajtas anigi.  Si estas, do,
elitema klubo, vera stultaro.
DENSA nun forĝadas cenerojn
kun la Esperanto-movado, lau
teorio, ke Esperanto estas facilf
lingvo, lernebla ec de malin-
teligentaj personoj, kaj do
trafega por antaŭenigi la cel-
ojn de internacia stulteco.
DENSA bonvenigos malinteli-
gentajn Esperantistojn al ĝia
amika rondo, samkiel la Esperan-
tistaro bonvenigu DENSAulojn
al ties rondo.  Se via inteli-
gentkvociento sufi&e malaltas,
aŭ se vi havas sufiŭe malspritaji
amlkojn proponindajn, tuj sedu
la nomon kaj adreson al DENSA
kaj petu inteligentec-teston
de la DENSA representanto en
via regiono!
La Papago.
>Pli prl Religlo
Alproksimigante al mla
trideka naskiĝdatreveno, mi
ĉesigu mian mallaboremon kaj
verku artikolon por la JEN-
Bulteno.  Jen publika letero
al Doug Montgomery kaj Gary
MJckle.  Laŭ aforismo-parodio,
"Clu havas rajton al_mia pro-
pra opinio." Kaj laŭ la juda
proverbo, "Dek judoj,dek unu
opinioj." Do, ne estas mirin-
de ke estas multe da konceptoj
prl Dio, au pri justeco, libe-
ro, ktp.  Kion mi diru titole:
Ĉu "Dio, laŭ Ellen Lewis, je
la tria posttagmeze"?
Gary, ŝajnas al mi ke vi
direktas neparolatan demandon
al tiu pastro;  "Kiel eblas
ke vi estas tiel naiva, ke vi
efektive kaj daŭre havas tiun
absurdan kredon je Dio? Mi
estas juna inteligentulo kaj
intelektulo, kaj,_kompreneble,
ateisto; kaj antaŭ ol vi diras
ion ajn, mi jam malakceptos
kaj ec mokos vian kredon kaj
vinl "  Tio ne kondxikos al
dialogo.
Kaj vi_j_ Doug, jam kon-
vinkita, lau mia supozo, ke
vi estas savita; vi jam scias
ke la katolikoj kaj aliaj
kristanoj havas alian sin-
tenon aŭ doktrinbn ol la via;
kaj ili estas sinceraj homoj.
Tamen, kiam iu evangeliisto
asertas al mi, "La Biblio
diras..." mi respondas, "Kiel
vi scias ke la Biblio estas
la Vorto de Dio?"_ Tre mal-
ofte havas 11 (aŭ Ŝi) respond-
on akcepteblan al mi; sed
jen denove, ŝajnas al mi ke
mi aŭdas neparolitan respond-
on: "Mi komence kaj fide
akceptas la Biblion tiel."
Sed al mi necesas farigi laŭ-
eble nedisputema pri religio
aŭ politiko—au muziko aŭ
lingvoj aŭ Esperanto.'  Ni ciuj
devas lerni aŭskulti unu la
alian, est! pli reclvemaj
kaj pli interesataj (ne nur
toleremaj) pri la ideoj,
opinioj, kaj sintenoj de aliaj
homoj.  Kaj tiu tasko_estas
tre malfacila, almenaŭ al mi.
Kiam mi estis antaŭado-
leska infanino, mi konsideris_
min ateistino— sed ne kontraŭ-
teistino.  Mi ne sells tiujn
vortojn; mi nur diris al mi,
"Kelkaj homoj kredas je Dio;
aliaj ne— mi ne."  Poste mi
fariĝis liberala kredantino,
kaj antaŭ malmultaj jaroj mi
iĝis Reforma Judino jaj Uniter-
ian-Universalistino.  Dum iom
da tempo la Baha'a kredo inte-
resis min, kaj mi havas grandan
respekton por la Baha'anoj.
Gary, estas multaj nekredoj,
kaj viaj tri kategorioj estas
tro simplaj.  Nu, kiu estus
divininta ke mi fine baptiĝos
Romkatolikino? Se la Dua
Vatikana Koncilo ne estus
okazinta, versajne mi neniam
konvertigus— sed kiu scias?
Al mi restas evidente, ke mi
neniam farlĝos nekatolika
Kristano (mi evitas la vorton,
"Protestanto"), sed la ekumena
movado daŭras.  Do, ekzemple,
vi, Gary, eble restos ateisto
aŭ nekredanto, kiel Bertrand
Russell, kdj eble fariĝos
Kristano, kiel C. S. Lewis,
kaj eble— sed denove, kiu
scias?
Fine, jen kelkaj vortoj
rilate al la Biblio.  Ni ne
timu gin!  T. H. Huxley skribis,
"Ekzistas_neniu leĝokodo, Ĉu
antikva aŭ moderna, samtempe
tiom justa kaj tiom kompata,
tiom milda al la malfortuloj,
kiel la juda leĝo." Legu la
dek-nauan ftapitron de Levi-
doj— jen revoluciaĵoj! Nun-
tempe, multaj kleruloj en •
Usono, Israelo, kaj aliaj
landoj, studas la, Biblion
kaj la blbllan epokon. Inter
tiuj kleruloj estas hebreoj,
krlstanoj, lslamanoj, agno-
stikoj,.. ftiaji  Krome, la
blblla studo estas tre popu-
lara ŝatokupo en Israelo
(kvankam malmultaj Israelanoj
estas "religiemaj."— memevl-
dente!)  En la revuo Ĥadassah,
_la...........organodola samnoma virina.
cionlsma organiza^o, ml eft
legls artikolon kun la tltolo
"Blblla Konkurso en Israela
Malliberejo."
Do, al ftiu leganto:
Sekvu vian konsciencon, kaj
memoru ke via proksemulo (I)
faras same, e6 se vi ne kom-
prenas gin.  Klopodu efekti-
vlgl ekvllibron inter bllnda
akceptado de via edukado kaj
kolera ribelo kontraŭ ĝi.
Kaj memoru, ke vi ne sukcesos
devlgi iun akcepti Kriston
aŭ nei Dion (aŭ lernl Espe-
ranton!)  Tiel mi'konslladas
vln, kun kiom da sukceso mi
ne scias.
Finfine, mi gratulas vin,
Gary, pro via laboro kiel
redaktoro de la JEN-Bulteno,
kaj deziras al vi sukceson
en la estonteco.
Ellen Lewis
•a-
SE VI NE ESTAS PARTO
DE LA SOLVO, VI ESTAS PARTO
DE LA PROBLEMOi
>Anoncetoj de la Membroj
S-ro Gary Mickle anoncas sian
novan adreson dum sia studjaro
eksterlanda:
S-ro Gary Mickle
3^ Gettingen
Stauffenbergring ^-6
Alfred-Delp-Hans
(West) Germany.
S-ro Craig Koukol estas radio-
amatoro (WB9FNM).  Li deziras
havi kontakton kun aliaj radio-
amatoroj en JEN.
"NI, homoj" far Ora Papllo
(el La Nova Tajdo, organo de
la Tokla Esperantista Junulara
Asocio.)
En la unua parto de tiu
oi artikolo mi prezentis la
kondicojn, laj kiu scienculoj
distingas la homon de aliaj
bestoj.  Krom ill estas specialaj
trajtoj ne sciencaj, tamen pli
interesaj.
Unue oni povas prezenti:
"Nur la homoridas." Laŭ fama
psikologo Bergson la motivo
de la rido estas momenta super-
emo.  Nome, kiam iu ridas rigard-
ante ies fiaskon, tiu havas la
memfido keAli mem ne farus saman
fiaskon.  Ĉu aliaj bestoj ne
sentas tian superemon? Mi ne
estas certa pri tio, sed mi
vidis aliajn bestojn ridantaj
en... televldaj dramoj por
infanoj.  Ill estas cimpanzo,
Ĉevalo, eft delfeno, k. t. p.
La homo prezentas siajn
proprajn trajtojn kaj eft
strangbcojri pri seksaj aferoj.
*
Lastatempe oni povas trovi
abundajn aferojn pri strangaj
kaj specialaj inklinoj de
de seksaj aferoj: sadismo.inaso-
ĥismo, samseksula amo, k. t. p,
La famkonata filozofo
en antikva Grekujo, Platono,
klarlgis la sekson bele kaj
interese en sia verko.  Laŭ
li la homo estas unu el la
vivajoj, tial tiu ne povas
vivi eterne; sed la homo
havas la deziron eternigi
sin per restigo de siaj idoj
heredantaj liajn karakterojn
je figuro simila al li mem.
Car kompreneble la homo sola
ne povas restigi tiajn idojn,
tiu devas elekti la plej
alte taksitan unuopulo, kun
kiu tiu kreas siajn idojn.
Laŭ Platono tio estas la mo-
tivo de amo al unu definita
aliseksulo.
Sed, cu nur la homo
havas tian inklinon? Mi aŭdis
ke en bestĝardeno ofte estas
tiaj bestoj kiuj, kvankam
vira kaj ina, tute ne plaftas
unu al la alia, kaj ne faras
seksumadon, aldone ec batalas
malame.
Ciu vivajo havas la
instinkton prosperigi sian
specon, tial ĉiu havas seksan
deziron.  Tio estas facile
komprenebla kaj tute natura.
Sed en la okazo de la homo,
seksaj aferoj havas iom alian
signifon. Pripensu supre
menciitajn strangajn inkli-
nojn de la homo. Cu la sam-
seksula amo utilas al la pro-
sper o de la homo? Au, ec oni
praktikas specialajn rimedojn
por eviti gravediĝon, kaj por
tio ofte uzas evitilon, do
la homo uzas Hon ankaŭ en
tiu kampo.  Pro tiaj afe-
roj oni povas kompreni ke la
homo faras seksumadon ofte
nur por ĝuo.
Estas aliaj specialajoj
pri seksumado de la homo.
Lau lu pornografajo:  "Nur
la homo seksumas frontante
unu kontraŭ la alia, ventro-
sur-ventre," kaj "nur fie
la okazo de la homo ino
rajdas sur viro dum seksumado."
Oni ja nomas la nunan tempon
la epoko de virino super viro.
Leginte ci tion ĝis tiu
ci parto mi trovis ke mi iom
post iom malserioziĝas, kaj
malkovriĝas nia interna penso.
S0 mi plue skribos ci  tion,
certe nia kara redaktorino
ne permesos aperigi ci tion
sur la organo.  Sed se vi,
viro aŭ virino, havas intereson
pri tiaj temoj, bonvolu veni
ce mi, kaj ni interŝangu
niajn opiniojn.
(Noto de la redaktoro: oni
povas skribi al la Ora Papilo
6e Tokia Esperantista Junu-
lara Asocio, 2-1, Yonban-tyo,
Tiyoda-ku, Tokio, 102, Japanu-
jo.)
>Dazlras  Korespondi
S-ro Jorge Carlos Pereira
Felipe, Rua Belo Monte 56I-
Rocas, Natal, R. N., Brazilo.
Li estas l6-jara kurs-
gvidanto. Li deziras kores-
pondi kun usonaj gejunuloj.
Jen  ankaŭ liaj ekskurs-
antinoj, kiuj ankaŭ deziras
praktiki la lingvon per kores-
pondado:
Eloine Maria Costa
Rua Otoniel Kenezes, 292
Stos. Reis, Natal, R. N. Braz.
13-jara.
Icleia Maria da Silva
Rua Belo Horizante, 360
Rocas, Natal, R. N.
Brazilo
20-jara.
Ivonilda Cordula
Rua Sao Francisco, 25
Rocas, Natal, R. N.
Brazilo
l6-jara.
Edna M. B.^Santos
Rua Sao Joao, l60
Rocas, Natal, R. N.
Brazilo
Nilza V. Dantas
Rua Otoniel Menezes, 66A
Stos. Reis, Natal, R. N.
Brazilo
27-jara.
TelmaJM. Cruz
Rua Sao Francisco, 13
Rocas, Natal, R. N.
Brazilo
1 3-jara.
Maria C. Souza
Rua Sebastiao, 73
Rocas, Natal, R. N.
Brazilo
l6-jara.
Maria da Luz
Rua Lucas Bicalho, 70B
Rocas, Natal, R, N.
Brazilo
21-jara.
Lingva Imperial!smo dum
Antikvaj Tempoj
(Elangligo de parto de
La Mondo de la Inkaoj
de William H. Prescott.)
Alia rimedo estis de
karaktero pli aŭdaca kaj
originala.  Temis pri nenio
malpli ol la revoluciigo
de la lingvo de la lando.. ■
Suda Ameriko, kiel Norda, dividiĝis
per granda kvanto da dialektoj,
aŭ pli guste lingvoj, havante mal-
multe da simileco unu kun la alia.
Tiu cirkonstanco okazigis grandan
embarason al la registaro (la
Inkaoj) rilate al la administrado
de la provincoj, kies lingvojn oni
ne_konis.  Oni decidis, do, ansta-
taŭigl unu universalan lingvon, la
keftŭan.la lingvo de la kortego, la*
ftefurbo kaĵ la cirkauftefurba kampar-
la plej riŭa kaj ampleksa el la
sudamerikaj dialektoj.  En la urboj
kaj urbetoj tra la lando provizi-
ĝis instruistoj kiuj devis doni
instruon al ftiuj, eft la plej humi-;
laj klasoj; kaj la registaro ankau
indikis ko oni ne kapablus loviĝi
al posteno de digno au profito sen
kono de tiu lingvo.
La "kurakas" (provinciestroj)
kaj aliaj ftefuloj kiuj dum iom da
tempo loĝis en la ftefurbo, kutimi-
gis al tiu lingvo per sla inter-
rilato kun la kortego, kaj okaze
de sia hejmreveno, ili fariĝis
ekzemploj .per sia konversacio.
Tiun ekzemplon imitis iliaj reg-
nanoj, kaj la kuftŭa grade igis la
lingvo de eleganto kaj modo, kiel
la normanda franca lingvo uziĝis
de ftiuj kiuj aspiris je iu konsi-
dero en Anglujo post la (normanda)
konkero.
Per tiu rimedo, kvankam ftiu
provinco konservis sian individuan
lingvon, prezentlĝis bela inter-
Ŝanĝilo kiu permesis al la enloĝ-
antaro de unu parto de la lando
interrilaton kun ftiu alia parto,
kaj permesis al la Inkao-imperiestr*
kaj liaj anstataŭuloj komuniki kun
ftiuj.  Tiel staris la afero kiam
la hispanoj venis.  Oni devas diri
ke historio liveras malmultajn
ekzemplojn de pli absoluta povo
ol tiu revolucio en la lingvo de
imperio, laŭ la ordono de unu
mastro.
■i;- # a-
6
Tiu Ŭi sekcio estas
malplena bar vi ne
sendis artikolon,
recenzon, tradukon_
ludon, leteron, au
alian kontribuaĵon
al JEN-Bulteno.
Partoprenu kaj kunĝuu!
JEN-Bulteno, revuo de la Junularo Esperantista de Nord-Ameriko.
magazine of the Young Esperantists of North America
Redakcio / Editor
Erik J. Felker
731 Birmingham Road
Burbank, California 91504
U. S. A. —  Usono
FIRST CLASS
ADDRESS CORRECTION REQUESTED