ELNA-BULTENO ESPERANTO-LIGO POR NORDA AMERIKO Numero M70) Attgusto 197$ DEDlSlTA AX, LA MEMOS»' DE DONALD MUHHO >La Morto d® Donald Monro . „, Sabaton, la 20an de junio, 1970, mortis Donald Munro. Dum aalpli ol una sem&jno li suferis iaman doloron an la brusto, kaj neaiu sella k* li estis mortota kattze de kormalsanatako. Hi 3iuj funebras kun lia ▼idTimof Althea, kaj lia filo, Leslie. Dum 20 jaroj li estis elektra •nĝetti#r© en la mina fako de la Bethlehem Steel Corporation, kaj dam multmj d@ tiuj jaroj li ankatt fidele instruis Esperanton, Li fondigia la Lehigh Valley Esperanto Club kaj estis ĝia multjara prezidanto, kaj poet* koresponda sekretario. Kiel oficiala delegito de UEA 11 estis Siam preta renkonti rizitantojn al Bethlehem kaj la Lehigh Valley. Li ¥«rkis plurajn artikolojn kiuj aperis en la gazetaro. Li naskigis la idson por ELHA-Bulteno kaj sole haras la respondeeon por |ia bela aspekto. Li firm» kredis ke Siuj ELNA-anoj deras rieevi, konstante kaj esperante, no¥aĵon de intereso nur por la esperantistaro, kaj ankau samtemp* artlk- ol(*t)ojn kun able plidaŭranta raloro ol tiu de iu ^urnalo aft aova^letero. Li ja sciis kaj oft* diris ke sen profesiaj redaktoroj,raportistoj, T*rk- istoj, kaj presprova^legantoj, 3iu numero haros erarojn (fakte okazia); sed, tamen, li estis konrinkita ke tio estus prefere al nenio. Esperu ni Biuj k® lia idealo ne velkos, sed kreskos pro pliaj ralorplenaj kontribuoj. 5© la interigo en Bethlehem oni parolis Esperanton.kaj Rene Oehler kaj Rodney Sing honorigis lian memoron per uzo d* la lingvo kiun li amis. >Klubo Alprenis Koran Homon Okaze de pikniko la 19an d* julio, 1970, en Egypt, Pa.t ce dom© de D-rino Anna Ziegler, Infannaskiĝkuracistino, la Esperanto Club of the Lehigh Valley unanime decidis alpreni la nomon "Donald Munro Esperanto- KlUb© «« >Donaco al ELNA r7c. Marble, P.O. Box 5^51 Reseda, Cal.91335, kin estas armea kapitano, lernis pri la morto de Donald Munro kaj eksendis monsumon memore al li, kiun li ne konis, al la kasistino de ELNA, S-ino Linker, lAlA Monroe St., Walla Walla, Wash.99362. >Poŝta Historio de Esperanto f S-ro Ralph S. Walker verkis bonan artikolon, "Postal History of Esperanto,M kiu aperiĝis en la junio-numero de Scott's Monthly Journal (Vol#51t No.kt p.lll.) Kvankam estas bona resumo de la posta historio d® Esperanto, filatelistoj kaj postmarkkolektantoj poras helpi lin en la pliboaigado per leteroj adresitaj al Ralph Walker, 1^07 Pathfinder I, Lane, Me Lean, Va.22101. >ic»ga Ŝtata Organizo Pro la iniciativo de EKCO (Esperanto-Klubo de Centra Ohio) oni aranĝis ŝtatan kongreson, dimanSon, la 28an de junio, en Columbus, Ohio, por starigi daŭran statan organizon. Decidigis unanime ke la nomo eatu EKO (Esperanto-Klubo de Ohio), kaj oni elektis oficistaron jene: Lnwis Cook, prez.f Ronald Burris, yic-prez.; Diane Kasler, sek. ? Eleanor Mc Grogan, kamistinoj kaj Kathleen Wood, estrino pri publikaj rilatoj« ELNA-BULTENO ELNA-Bulteno .-.*. ^«._..«%. Donald Munro __--.. , „ ,, REDAKTOROJ: ADRESO: Muhlenberg College Rodnej Ring Allentown, Pa. l8l0^ >ELNA-Kongreso en San Francisco, dZ-Z6 Julio, 1970 Dum la 18a nacia kongreso de ELNA ĉe San Francisco State College, oni trovis la tempon, inter la multaj aferoj (vidu "oficialaaojn"), a) speciale agnoski Peggy Linker, Adrian Hughes, Doris Prenner, Jerry Brody, kaj Helen Starr; b) sendi profundan simpation al la familio de Donald Munro; kaj c) dediĉi solenan momenton al la raortintoj, nome George Falg- ier, S-ino Erna Sindhwad, eks-senatano Harley E. Dillinger, Donald Munro, Barbara Aleshire, Ruth Daniel, F-ino Toni Simon, kaj Lee Clarke. / Ankau, per unanime akceptitaj proponoj, oni a) kore dankis D-ron \ Balcar pro lia kompetenta sindonema servado ce la oficialaj arkivoj ce | Monterey, kaj petis ciun anon kaj klubon pli intense kaj amplekse kun- s laboru per regula sendado de dokumentoj, revuoj, bildoj, kaj aliaj memor- *l-inda^oj al li; b) urĝis la klubojn kaj anojn kontakti MENSA-anojn en iliaj urboj por rekruti la inteligentulojn al la movado. =* La Movado en Arizona La Esperanto-Klubo de Fenikso, fondita per la laboro de Teddy Hagner, kies prezidanto estas Dick Culwell kaj sekretariino estas S-ino E.Feld, havis televidan intervjuon ĵaŭdon, la l8an de junio (KPH0-TV,#5). Nova Direktoro Por Skoltoj La Skolta Esperantista Ligo anoncis ke la merabrecdirektoro de la "Green Star Scout Clubs" estas H. Wm. Beare, Jr., 1007 Chicago Blvd., San Antonio, Texas 78210. Elstara Esperanta Studkurso La Junularo (JEN) jus komencis novan altnivelan studgrupplanon. Gi nomiĝas "Supera Esperanta Koresponda Seminario," kaj prezentas la okazon por akiri veran superregadon de Esperanto. Aŭ JEN aŭ la "International Language Society" (University of Chicago, 1212 East 59th St., Chicago, III.60637) poŜtsendos belan broŝuron al informpetintoj. Trovu Novan Plezuron en Legado Ekzistas multaj publikajoj kiu jn vi eble ne konas. S« vi volos vidi ekzempleron de Esperanto-Gazeto de la Instituto por la Oficialigo de Esperanto, sendu adresumitan longan koverton afrankitan al Conrad Fisher, Rt. 1, Meadville, Pa. 16335. Preziuanta Adreso La daura adreso de Francis Helmuth, prezidanto de ELNA, Landa Asocio aliginta al UEA, estas 5526 Beaumont Ave., La Jolla, Cal.92037. ELNA-Bulteno Travivos Kuh la helpo de D-ro Alexis Ostapenko, profesoro 3e Lehigh University, Bethlehem, Pa., kaj la bonvena konsilo de aliaj esp- erantistoj, ni penos eldoni la Bultenon por ELNA malgrau la morto de nia Cefredaktoro, Donald Munro. La plej malnova universitato en Usono estas Harvard, kiu fondiĝis en I636, nur l6 jarojn post la pilgrimoj elŝipigis kaj surterigis ce Plymouth. E-B 8/70 3 >NI KORESPONDU Politika ekonomisto havas intereson en socialaj problemoj kaj lingvaj studoj en Usono, kaj volas havi amikojn en nia lando. Karl Joachim Thomam, Heinrich Mann Strasse It-, GJR 27 Schwemklekl, Germany. 2g-jara studentino kiu jus lernis Ksperanton deziras korespondi "pri ciuj temoj" kaj interŝangi poŝtmarkojn kun geesperantistoj en Usono. Sandra da Hocha Monteiro, Rua do Resende 99, Apt. 802, ZC-06 Rio de Janeiro, Guanabara, Brasil. lĉ-jara lernantino de Ekonomia Liceo en Lukowa kolektas bildkartojn kaj postmarkojn kaj sercas amikojn en Usono en la sama aĝnivelo. Gertruda Okon, Zukowo-le, pow. Kartuzy, Poland. Personoj el ĉiuj landoj atendas vin, se vi simple postulu la helpon de "Esperanto Desk, People to People International," 2201 Grand Ave., Kansas City, Mo.64108. Membroj de japana r^speranto-Klubo en Kawagoe Fnabina Altlernejo serSas informon pri la Esperanto movado inter lernejaj gestudantoj en Usono por enmeti en publika raporto okaze de "lerneja festo." Hi volas scii Su usonaj gejunuloj fondas organizojn, Su oni faras amuzaĵon post la lernado, kaj kiamaniere oni lernas, t.e., per kio metodo? Skribu al la Sefmembro, Sizue Odaka, Hoken-Coo l-23t (350) Kawagoe, Saitama-ken, Japan. ARTIKOLOJ XKAMELO AU SN'JSEGO de Pavlos Giannelias En "Nuntempa Bulgario" mi legis diskutadon pri la plej bona vorto de la esprimo "trueto de kudrilo." Tie estas citita la tre konata frazo de la evangelio: "estas pli facile por kamelo iri tra trueto de kudrilo ol por riculo eniri en la regnon de dio." Tiu Si frazo havas ankaŭ tre grandan intereson kiel lingvo-scienca problemo, speciale rilate al la diversaj tradukoj, kiujn kaŭzis la fer- vore disputata elparolo de la malnovgreka litero "HL1 La klasikaj helenoj prononcis ĝin kiel "E", kaj ĝia nomo estas laŭ Erasmo "eta." Sed post la epoko de aleksandro ĝis nun ĝi estas elparolata simile al la litero "I" (jota). Tion pruvas certe ankaŭ la cirila litero Vi kies formon Cirilo pruntis de la malgranda "eta" (X) kaj kiun uzas rusoj, bulgaraj,k.a., ekskluzive por la vokalo "i." Tiel okazis ke en iuj el la plej antikvaj manuskriptoj de la evang- elioj la vorto "kamelos" estas skribita per jota anstataŭ eta. Tio ŝanĝ- as tute la sencon, 3ar "kamilos" signifas dikegan ŝnuron de la ŝipistoj kaj fiŝistoj. Versajne tio estis la vera senco de la paroloj de Kristo pri la objekto, kio tiom malfacile trairue la trueton de kudrilo. Sed bedaŭrinde la latinlingva traduko uzis la helenan tekston, kie kamelo estas skribita per "eta," kaj sekve la pli komprenebla ideo pri dikega ŝnuro estis forpuŝita trograndigita per la besto "kamelo," kiu absolute ne povas trapasi kudriltrueton. Tiu ĉi eraro pasis de la latina teksto en Siujn tradukojn de la aliaj lingvoj en la tuta mondo. (S-ro Giannelias venas de Lyon, Francujo; kaj Si tiu estis en "Tra la Leteroj" en la bonekonata gazeto Nuntempa Bulgario, 196l #9.) E-B 8/70 k DP PQEMETOJ de Joseph Conroy DUM FRUA MARSADO Suntramontafcendo Frumatenreveno Purĝojkanteliro ReplenfeliSigo ! KAMPARA RAKONTO PRI VERDSTELA LINGVO Ĉielverdstelsigno Batalmondespero Malĝojterdonaco Facilinterlingvo ! Multaj personoj ne scias ke la insektoj de la urbo ĉiel difereacaar de la insektoj de la kamparo. EC nun, tamen, mi hezitas skribi ion pri la kamparinsektoj kiujn mi mem rigardis ce mia kampara domo, pro la timo ke la legantoj de la urbo ne kredos mia. Sed geesperantistoj devas scii ke la vereco estas pli stranga ol fiKcxo, kaj mi do rakontos al vi kelkajn elektitajn faktojn. Urbinsektoj havas nur tri partojn: kapon, torakon. ka.i ventron; sed kamparaj insektoj posedas ankaŭ alian parton uzatan kiel ŝarĝujo. Kelkaj havas diversajn ilojn kiujn ili portas en la ujo. Por &kzemplo, kelka'j portas segilojn por liberigi sin de la teruraj insektmangantaj plantoj. Tion hazarde mi vidis iun tagon. Mi havas insektmanĝantan planton kiu havas grandajn foliojn, kaj la duono de Siu estas movebla laŭ ripo kun vico de dentoj. La folioj havas sentemajn harojn kaj liniĝas de digestigaj glandoj. Kiam muŝoj tuŝas la harojn, kiuj estas tre delikataj, la plata^oj de la folioj fermas kaj la vicoj de dentoj interkroĉigas, kaptante la muŝojn. Tiam la glandoj sekrec- ias digestigan sukon sur la muŝojn por sorbi la produkta^ojn de putreco. Mi rigardis iun tagon ke la planto logis la insektojn per helaj koloroj kaj nektaro kaj kaptis multajn muŝojn. Kiam ili atingis la foliojn, la insektoj glitis malsupren sur glitema surfaco kaj estis kaptitaj. Mi rigardis ke unu prenis de malantaŭ sia ventre el la t.n. sarĝujo» segilon. Li tiam tranĉis trueton inter la dentvicoj tra la folio en mola, delikata parto. Ekstere, li reenmetis la segilon en la poŝon (aŭ ujon). Mi ja ne estas entomologo, sed mi lernis ke estas saĝestudi insekt- ojn. Mia najbaro diris al mi ke li neniam mortigis insektoĵri, car Ĝiuj estas utilaj. Li klarigis al mi la ideon, kaj eksplikis ke ili faras silkon, mielon, kaj aliajn. produkta^ojn; kaj li rememorigis min ke ili fekundigas la florojn.Okazis ke iu grandega amaso de malgrandaj insektoj detruis lian fruktarbejon,'kaj II fariĝis raizera. Li ne pensis ke ili povis esti minaco, car ili estis tiel malgrandaj, sed dum nur unu nokto ili detruis grandajn fortajn pomarbojn, kiuj diskuniĝis kaj restis kiel cindropolvaj montetoj! Tamen, la plej mirindaj estas la grandaj insektoj. Ekzistas en mia cirkaŭaĵo kelkaj gigantaj insektoj. Kiam ili pligrandigas ili 8iam ŝajnas fariĝi malpli viglaj, kaj ofte dum semajnoj nur staras senmove. Unu tagon mi laukutime alligis la hamakon (tiu estas lito kitm oni pendigas inter du arbetoj) en la ombro de la arbaro apud la domo. Mi longtempe kuŝis tie kaj legis libron, sed la arbetoj ekmovis! Mi tiam elkomprenis ke la du arbetoj estis vere la kruroj de giganta insekto kun ses flugiloj! Felice mi ne estis vundita kiam mi falis je la komenco de la flugo! Mia najbaro vidis la aferon kaj pafis la flugantan monstron, sed la korpo falis en lagon. Ni ne povis eltiri la kadavron, tamen, Sar la hamako servis kiel velo sŭr boatb, kaj la kruroj sin etenxtie kiel la mastoj de velŝipo. La vento blovis kaj ĝi velveturis plurfoje cirkaŭ la lago ĝis ĝi subakviĝis! Mirinde, kiam ĝi subeniris en la akvo la hamako servis tiam kiel reto, kaj kaptis fiŝojn! Ni poste trovis ĝin kaj ĝuis memorindan manĝon! E-B 8/70 5 POR STUDANTOJ ANTISEPSILO La substanco kiu haltigas la kreskadon de bakterioj, aŭ de aliaj mikro-organismoj kiuj kaŭzas malsanon, nomiĝas antisepsilo. Oni uzas la vorton "desinfektilo" nuntempe signifi la saman, sed antaŭe la du vortoj signifis du diversajn substancojn. Antisepsilo nur haltigis la kreskadon de mikroboj, dum desinfektiloj detruis ilin. Hodiaŭ tamen, la vorto "antisepsilo" kutime signifas la sub- stanoon kiu batalas la mikrobojn kiuj logas en la vivanta histo, sed "desinfektilo" signifas la substancon kiun oni uzas mortigi ilin en la aero, aŭ sur objektoj en malsanejoj, domoj, lernejoj, fabrikejoj, aŭ iu ajn loko alia. Por esti efika la antisepsilo devas havi sufiSan forton por mortigi la mikrobojn au malakceli la kreskadon aŭ nombron. Sed, kiam estas tro forta, ĝi ankau detruas la histojn de la korpo. Ekzistas antisepsiloj kiuj ne nur difektigas malutilajn mikrobojn, sed kiuj ankaŭ kaŭzas dolorigajn ulcerojn kaj erupciojn de la haŭto de kelkaj personoj, tiuj kun iapresiĝema haŭto. Sajnas ke la unua persono kiu rekomendis la uzadon de anti- sepsilo j estis d-ro Ignaz Semmelweis (l8l8 - 1865), hungara infan- naskiĝkuracisto. Li kredis ke la "ioj" kiuj kaŭzis t.n. infanlit- febron estis portitaj al la patrinoj sur la manoj kaj instrumentoj de la kuracistoj, flegistinoj, servistoj, kaj ec vizitantoj. En la jaro 1847 li advizis ke ciuj kuracistoj purigu la manojn kaj ilojn per mikslikvaĵo de klor-kalko. Kvankam tiu eg% malgrandigis la tiaman mortadon de infanlitfebro, oni malofte faris ĝin, kaj baldaŭ ili tute forgesis la ideon. Nur poste, en la jaro 1867, venis la nova epoko, kiam d-ro Josefo Lister (1827 - 1912), angla nirurgo kaj medicina profesoro, iniciatis karbolan acidon kiel antisepsilo por antaŭmalebligi la infekton dum ĥirurgaj operacioj. Frue en sia kariero d-ro Lister studis gangrenon kaj la t.n. venen-sangon. Oni diris ke li jam publikigis la "klasikan libron" de la jarcento pri la fenomeno de inflamo. Li sciiĝis ke d-ro Louis Pasteur firme montris la fakton ke mikro-organismoj estas kutime portataj tra la aero, kaj li do eltrovis la mikrobmortiganton (de karbola acido) por almeti sur bandaĝojn, instrumentojn, nirurgmanojn, kaj viktimkorpojn. La mortado kaŭze de fiirurgaj operacioj post la uzado de ci tiu antisepsilo de d-ro Lister mirinde malaltigis de 90$! ĝis 15%1! Oni surŝprucigis 6ion Sie. Oni komencis kutime aspergi la laborejon duo la operacioj kaj ankaŭ la vundojn mem. Ili sukcese batalis infekton. Multaj novaj antisepsiloj nun ekzistas, kaj hodiati ni havas la miraklo-drogojn, sed la nomo de bonekonita "gargara^o" (Listerine) devas rememorigi nin pri la laboro de d-ro Josefo Lister kaj la historio de antisepsilo. La tajlorbirdo estas kantbirdo kiu troviĝas en Cinujo, Hi.ndujo, Mal- ajlando, kaj la Filipinoj. Gi ricevis tian nomon pro sia maniero de kon- strui nestojn. Uzante sian bekon kiel kudrilo, ĝi kunigas la randojn de granda faldita arbfolio per pecoj de silka au lana fadeno, au per strioj de, leg- uma fibro. Tiam, en la folio, ĝi konstruas neston el planta lanugo, fajna herbo, kaj haroj. E-B 8/70 6 ■ OFICIALAĴOJ ELNA-Estraro. 1970-1971= Direktoroj: Allan Boschen (gis 1971) 195 Partridge Sd., Pittsfield—Mass. 01201; Armin Doneis (|is 1971) Box 105, Pharr, Texas 78577; Leslie Green (gis 1971) Box *H62, Covina, Cal. 91722; Jonathan Pool (gis 1972) 5238 Su« Kenwood, Apt.l, Chicago, 111. 60615; Margot GersonCgis 1972) 29 Windsor Rd.s Great Neck, N.Y. 11021; David B. Richardson (ĝis 1972) Box 8l, Eastsound, Wash. 982^+5; William H. Schulze(gis 1975) *H0 Darrell Rd., Hillsborough, Cal. 9^010; Dorothy Holland (gis 1975) 1010 Crestwood PI., Santa Barbara, Cal. 95105; James Deer (ĝis 1975) 129^6 NE Hancock St., Portland, Ore. 97250. Oficistoj: Francis E. Helmuth, Prezidanto (ĝis 1972) 5526 Beaumont Ave., La Jolla, Cal. 92057; Mark Starr, Vicprezidanto (gis 1972) 59^0 **7th St., Long Island City, N.Y. 1110*f; Conrad Fisher, Sekretario (|is 1971) RFD 1, Meadville, Pa. 16355; Peggy Linker, Kasistino (gis 1973) 1*H4- Monroe, Walla Walla, Wash. 99362. Komitatoj nomitaj de la prezidanto: Kandidata Komitato: John Lewine, Ken Thomson, Roy Holland, Bill Glenny, S-ino Peterson; Financa Komitato: Bob Bailey kaj Gigi Harabagiu; Informilo-Komitato: Eric Felker kaj Bill Glenny* | Komitato Pri Paĝindikilo: William Harmon kaj Martha Walker; Komitato Pri CED-Dokumentoj: Gary Mickle. I Dumkongresaj Komitatoj: Balota Komitato: D-ro B.J. Balcar, S-ino G. Chomette9 Bonnie Helmuth; Financa Komitato: Bob Bailey kaj Bob Runser; Raporta Komitato: Ken Ver Ploeg, John Lewine, Ken Thomson, William Schulze, Rezolucia kaj Propona Komitato: Al Estling> Mark Starr, Armin Doneis, kaj William Glenny. Salutoj de Fakaj Organizoj: Dorothy Holland (Asocio de Amerikaj Instruistoj), Armin Doneis (5ef-Delegito de UEA), Mark Starr ( Inform-centro,, N.Y.), Cathy Schulze (Inform-centro Okcidenta). Individuaj Salutoj al kongreso: F-ino Reiko Yano, Hamamatsu, Japanujo; S-ro Byron Eguiguren, Ekvadoro (nuntempe 111.)? Doug Pulleyblank, Kanado; Gary Mickle, SFERO; Campbell Nelson, Sud-Kalifornia Esperanto-Instituto; S-ino Flak, Nederlando; John Fulton, San Gabriel Valo} Martha Walker, Napa; Ken Thomson, Texas; Elson Snow, San Francisco; Ida Belle Craig, Sacramento; Louis Stein, San Diego; Celia Winnick, Los Angeles; Dorothy Jones, Portland; Armin Doneis (kiu legis inviton de la San Antonio-klubo por la 19a kongreso); Ken Ver Ploeg, Spokane; Al Estling, Walla Walla; John Lewine, Nov-jorko kaj Berkŝira Esperanto-Societo; Ralph Wagner, New Jersey; Duncan Charters, Indiana; Ray Menaker, Alasko; Thomas Ludwig, Kentucky; Elfrieda Walters, Chicago; Dorothy Lee, Redlands; Kay Wood, Ohio; Bob Williams, Stockton. Post la pluvo, ni diras ke ni vidas "Sielarkon." Sed Si tiu - fenomeno havas diversajn nomojn ĉirkaŭ la mondo. En Italujo estas "ekbrilanta arko." En la sanskrita lingvo oni diras "paf-arko de Indra." La popoloj de Annan nomas gin "la fenestreto en la c"ielo." Nordafrikanoj*nomas gin "la edzigontino de la pluvo." Kaj en mez- eŭropo estas "ponto de la sankta spirito," au "krono de sankta Bernardo," au " la zono de dio." La nomo ne gravas; estas bela.