.^•n 'A
Jen
Mh^-MiA^I^
JEN BULTENO  ORGANO DE LA JUNUIARO E3PERANTISTA DE NORD-AMERIKO
_____________julio-aŭgusto-septembro-oktobro 19Ĉk_______________
Sendu kotizojn al: Stanley F. Cohen, l6 Long Avenue, Allston,
Massachusetts 0213^.
Sendu materialojn por la JEN-Bulteno portempe al Humphrey Tonkin,
7 Linnaean St., Apt. 6,Cambridge, Mass. 02138.
Si tiun numeron redaktis Humphrey Tonkin kaj Julie Crandall.
Tajpis - Julie Crandall.
Estraro de JEN:
Ann Bodine .......... Sekretario
Stanley F. Cohen ....... Kasisto
Humphrey R. Tonkin ...... Komisiito pri Eksterlandaj Aferqj.
Jonathan R. Pool
Robert Davis
Postenuloj de JEN:
Eileen Davis ......... Sekretaria Helpanto
Ruth Weissman ........  Sekretaria Helpanto
Joseph Chagnon ........ Kasista Helpanto
Joseph Horn ... ...... Kasista Helpanto
GaJl Korb....... . . . Kasista Helpanto
John Kooistra........ .Kasista Helpanto
Reprezentantoj al JEN.:
Arthur Morse .......... Okcidenta Massachusetts
Naomi Sabghir ......... Universitato de Maryland.
JEN petas ke ĉiu alia junulara Esperanto-grupo sur loka au lerneja
nivelo elektu unu el siaj membroj kiel oficialan reprezentanton al
JEN..  Sendu la nomon de la reprezentanto al la Sekretario.
3
WHAT'S MPPENED TO JEN???????
EN has been having problems. Not lack of members, so much as dis-
.nization.  Since the May-June issue of the JEN Bulteno, the biggest,
;htest and most imposing ever, JEN seems for a moment to have spent
powers.
Sut while you have been shaking your head and wondering what has be-
of JEN, JEN 'has been gathering forces for a greater, more enthu-
tic and more successful year than we have ever had before.
S&4  has seen new bursts of activity on many fronts in the US. Esper-
i Information Center in New York has achieved new successes; the
ranto Education Center continues its work of providing the United
es with good educational materials: at this year's International Youth
xess in Amsterdam there were more United States delegates than there
ever been in the history of the Esperanto youth movement.
n. a more mundane level, both ELBA, and JEN are having problems of a
<le organizational nature.  Full-length courses in Esperanto> on the
o, television programs, press successes -- these are the achievements
Sfh.     Failure j; o type labels, lack of promptness in replying to letters
'usior about who shall do what when -- these are the failures. With a
le good sense, the failures can be eliminated: the successes are per-
mit.
>uring the coming months JEN Bulteno will again be based on Cambridge.
. local groups volunteer to provide the material for specific issues?
. the Harvard group be flooded with articles, stories, letters, car-
is? We hope so.  Let the coming winter see fantastic new successes
JEN.  We know we have the strength.  All that matters is to get those
Js done en time!
1+
KRITIKA STUDO DE "ORHAEL1LIWO KAJ LA TRI URSOJ"
Anthony Manousos
La autoro rekonis la bezonon pri serioza studo
de la grandaj literaturaj verkoj de la nuna
kaj pasinta tempo kaj do donas al la esperantis-
taro tiun ei komencan studon de la famkonata
psikologia dramo, "Orharulino kaj la Tri Ursoj"
(t.e. "Goldilocks and the Three Bears").
Unuavlde, la rakonto "Orharulino kaj la Tri Ursoj" povas
ŝajni naiva kaj sensignifema kun malmulta au neniu serioza
enhavo; pli proksima esplorado, tamen, lumigas la fakt'on, ke
1' aŭtoro de tiu ci simpla infanrakonto fjrme ekkomprenis la
fundamenton de moderna Preŭda psikologio.
Ec surface, "Orharulino" elstaras el preskaŭ Ĉiu alia his-
iorio kun kiu gi enklasigas, car mankas la kutitnaj trimfoj de
boneco super malboneco, de beleco super malbeleco, au de malfor-
teco super forteeo.  Sed tic ĉi unikajo eble ne gvidas la leganton
al la vera komplekso de 1' historic.
La sciiĝo de la ekzisto kaj ekstenslva uzado de baza, sed
malg.raue signifplena, simbollstno tra la temo kaj agoj tiel gvidas
la leganton ekzameni la psikologiajn elementojn implikitajn.
Kompreniĝo de la simplaj domaj objektoj simbole uzitaj en la
rakonto faras bazon por ekkapti la signifecon de la psikologia:-.
kaj environments evoluado de la cefa karakterino. Nia verkisto
ne faris tion Ĉi per disk rfcoj kaj priskriboj de la precipulino
mense kaj emocie, sed pli per siaj reagoj al, kaj rilatoj k'dn,
la menciitaj hejmaj objektoj.  Tiuj ĉi faktoroj rilate al la
sekvontaj objektoj aparte devas konseriĝi en la formigo de
opinlopri la psiko de Orharulino kaj en la desegnado de logika
bildo pri ŝia familia vivo: a) la kalikoj de avenkaeo; b) la
seŜ°J; o) la litoj.
a) La provo kaj mango de la avenkaeo fariĝas la unua
deziro de la junulino eniranta la domon de la ursa familio.
(daŭrigo sur p. 7)


:ji\M\ ■ .-      ^iTittv"' '"-tjfcJ
,  U 'A          v     L _ d"             \\&                         J
UA'X-"
*3:-5   •   4     L
u^;^s*i---" _,„, ■
!i
-; • ^ i; vttjT
,„..   , -,. fA»*w«*?*»i >V    «        t     111/
S^'' 'Z^L^5^"   "
>£?**'.

"Mi ne povas interroapi lin nun» Li argumenias
kun ne&erlan&anc pri la crigino de Sanktc dil:clao<

D
LINGVO KAJ ORTOGRAFIO                                       Ellen A. Lewis
Unu el la plej fundamental kaj esencaj konceptoj de la ling-
voscienco (aŭ lingvistiko) estaspke lingvo estas sistemo de voĉaj
simboloj, per kiuj homoj interkomunikas. En la latinidaj lingvoj
La. sama vorto--iangue,franee; lengua,, hispane, lingua, itale (ankaŭ
latine) signi.fas kaj 'lango' kaj 'lingvo'. Estas la sama af'ero
pri la finna vorto kleli. La germana vorto Sprache havas klaran
rilaton knn la verbo sprechergkiu signxfas 'parol!'. Ciu homo
lernas paroli antaŭ ol lerni legi aŭ skribi, kaj multegaj homoj
estas analfabetaj. (Kcmpreneble,estas kelkaj personoj, kiuj ne
povas paroli, sed generale eĉ surdulo povas lerni paroli--kaj an-
taŭ. ol skribi. Mi ne diskutas pri tio.) Fakte, estas ankorau ling-
vo j, por kiuj on', ne havas skribsistemon, kvankam tin afero sajnas
est.i rapide ŝangiĝanta.
La lingvo do estas unue parolsistemo kaj nur due skribsistemo.
bod tio ne estas memevidenta, precipe en ia kulturo kiel nla, kion
Robert A. Hall,Jr. priskribas kiel "tro litererna" ("over-ljterate"),
En multaj lernejoj oni studas kaj la anglan lingvon kaj fremdajn
lingvojn kvazaŭ Hi esxus cefe skrib kaj ortografisistemcj. Jen
spec-ifa ekzemplc: Vi, kiuj studis aŭ studas la francan: kiel oni
faras pi ralon de sustantivo? Oni adiĉas -s?! Eur en la skribsis-
temo -- kaj franca infan.eto ne konas tiun sistemon. La fakto estas,
to la plurala sufikso malaperis ant.au pluraj jarcentoj. La sola
diferenco inter "Voiri Le livre" (Jen la libro) kaj "Voici los
I lores" (Jen la libroj) estas la sono de la vokalo de la artikolo.
La franca kaj la angla ortografioj estas treege konservomaj.
Antau ne tro longe, antaŭ ol preskau ĉiuj povis lerni legi kaj
skribi, la ortografio estis nerigida. Ec William Shakespeare lit-
erumis sian propran nomon diversmaniere. Al multaj nuntempaj homoj,
estas sendube malfacile kaj mirindege konstati. ke iu povis--iatr:--
literumi pli-malpli laŭ sia propra volo. Tio estis ĉefe vera dum la
Mezepoko. Kociprereble, la eklezianoj--generale, la solaj homoj kiuj
sails skribi--ofte .zis latinemajn literumajojn. La angla vorto
doubt ('dubo', a.nkau 'dubi') estis pr-Lmivortc el la franca doute,
(daŭrigo sur p. 10)
(daŭrigo de p. k)
La unuan de ŝi provita ŝi dee Idas esti tro varma kaj tial ŝi rifuzas
gin.  Ĉar si ankaŭ decidas ke tiu ĉi estas de la patro, rekta kunligo
estas konstatebla inter la kaliko kaj la trajtoj asoclitaj de ŝi
pri ŝia patro, t.e. "varmeco" de animo, vireco, kaj emocia inten-
seco.
La kalikon provitan sekve si decidas esti de la patrino kaj ŝi
trovas esti tro malvartna.  Tiu ĉi malvarmeco povas signifi unu el du
aferoj al Orharullno: malvarmeco koncerne al Orharulino mem, aŭ mal-
varmeco rilata al retiriĝo.  Se tamen la malvartno interpretiĝas plue esti
la antonimo kaj do preciza mala de varmo, tiel laŭ Orharulino, la
patrino eble sajnas esti la malo de la patro. Tial, la malvarmeco estas
koncerna al la retirigo de la patrino for de sekso, la vivo, la edzo,
kaj eble eĉ Orharulino mem.  Estas do diveneble, ke, car si ne povas
ami 1a patron (per ŝia malakcepto de lia kaliko) kaj al si mankas la
varmeco kaj sakureco de patrin-figuraĵo (per la netaŭgeco de ŝia kaliko),
tia ci transdonas al Orharulino sufiĉe da kialoj por forirado de ia he Jed.
Ambaŭ tiuj ĉi alternativej, kun kiuj si identigas maturecon kaj
plenkreskecon, ŝajnas netaŭgaj al ŝi.  Tial sekvas guste ke si trovas la
trian esti precize ĝusta.  Per sia lasta selekto ŝi elektas simbole
junulecon anstataŭ plen kreskeco.
(b) ŝi elektas simile kaj konforme per la plcnumo de la sekva
fizika vole. La segcj de la patro kaj de la patrino estas ros-
pektive tro malmola kaj mola, kvankam tin de la Infano estas taŭga.
(c) La elekto pri litoj konformas al sia ĝenerala inklino,
ĝisnune demonstraciita.
Povas notigi tie ci, ke, kvankam ŝi malakceptas maturecon, la reala
juneco estas jam ne tauga al si.  Tio ĉi montrigas per la finfina
manĝado de la kaĉo, la detruo de la seĝo, kaj la eltrovo sia en la lito,
ĉiu de kiuj ne povas esti refarataj multe kiela al la juneco mem.
La signifeco de la seĝo ec vidiĝas pli profunda, car pro gi oni povas
esti infano, eĉ se multe ŝi tiel deziras, car la iloj de infaneco ne plu
taŭgas por 'ŝi.  Do unuavide, la priskriboj de la ora hararo, la sola
bildo desegnita per la aŭtoro pri la ĉefa karaktero, estas aplikeblaj al
(daurigo su-r p. 11)
—-,:-       tf
ESPERANTO. INFORM-CENTRO
Antaŭ keika) monatoj oni raalferrnis
en   Novjorkp-         i             v> Inform-C en-
iron de E.OLA. (305 E. 40 St., New Yurie,
N.Y. 10016) por propagandi la Internacian
Lingvon, Ties di.rek.toro estas S-ro Bern-
Lard Stollman, novjorka advokato, kiu
roulte iaboras por Esperanto.
En la ofieejo ank.au deĵoras S-ino Mary
Murray kiu, kun sia edzo. translokiĝis el
Kalifornio al Novjorko por ciediĉi sian
plena n tampon al la entrepreno.
La oficejo ricevas multajn informpetojn,
Oni regule komunikas novaĵojn al la ga-
zeta.ro. S-ro Stollman, krome, gvidas
kursojn kaj prelegas al d ersaj f ..,-oj,
Kiel pi ezidanto de la nova entrepreno
..Espe? ento-Disk". 11 aranĝis la pus eldo-
nitan gramofon-diskpn ,,Ni Kantu en Es-
peranto",
a i
,SP.-:
t;h   li
»,Ni kantu en Esperanto"
3 rpm., longedaŭra, clisko i
001 estas la unua en serio ei
usona   eiikeclo   ,,Esperanto-
a   produktita,   kun   frapa   '.
kai    akornj. ana   libreto   en hi
tekstojr:, la disko inkiuzivas pluraĵr:   .
vanta   ciujn
natajn foikiorajn kantojn, ekz. „Kara
Kentoki-land' " kaj ..Pasintaj Tagoj", en
gitar-akompanata plenumo de esperantis-
to Frans Jahger, kiu kantas ankaŭ la plej
popuiaraja pure EsperarUo-kanzohojn,
kiel ,,La Lingvo por Ni" kaj ,.ĉiu, Ĉiu".
Piuaj frandajoj en la .kolekto estas ŝer-
ca monologo de Duncan Charters, kiu pa-
rodists i.a. torn neinternaeiajn parolmanie-
rojn de la internaeia iingvo; kaj drarneea
deklair,a.i.c de- Julius Balkin, de-.,,Iiabij
Jar"    '    J.              a)            nta en la pa-
-rtiiukita poe;         i la  ,       rta K       u s
La disko estas rnc-ndebia oe ia kutknaj
iibro-servoj. Prezo: 4.05 us.dot. ad 54 ste-
in j '- sendkoiitcj. Krome, car ia entre-
preno ,,Esperanto-Disk" kunlaboras kun
ia Esperanto-ekiontje de Nord-Ameriko,
,-..........a:.:..: ■   ■■■'■......■■■ -'■'■
i/\
no   rut'—" - i-io^is.-.- --'
La lib.ro war iioD viajr. L
Lis la thro de la 65. do ]
i paĝo (20      14 cm:. urn i
fo'toj (kun koinentarioj w
(grafiko, pentrarto, arkiti
BELEGADONACO
cor la j&Dlnaj festoj —
Prezo:  3,5-0 no                        **kJ» *
poŝtĝlro necierlancia 686965. je la n
profito estos por la espsrantista juni
. e:
.Dels
rfeoj ŭe
tie ,,2'J-a
tj node     tn la    »        '-"
n'uv.-iko. kto.i. Siestas
into o..                   -      <'•-■
!,".., Zaandam". Eventuala
9
JARO DE IHTEBBACIA KUxNMBOMDO (JIK)
Per sia Rezolueio de la 19-a de decembro I962 la General Asembleo
de Unuiĝintaj Nacioj decidis proklamp la jaron 1965 okaze de la 20-a
datreveno de la fondigo de U.K. "Jaro de Internacia Kunlaborado".
La subskribinto opiniis, ke la jaro de Internacia Kunlaborado pre-
zentigas ankau kiel vere tauga okazo por atentigi UN. kaj la ŝtatojn-
Membrojn pri la Internacia Lingvo, pri la rolo, kiun ĝi ludas sur la
kampo de internacia kunlaboro kaj pri la signifo kiun ĝi povus havi en
la proksima estontecc.Pri tio estis sendita la 21-an de februaro I96U
cirk. let. al ciuj landaj kaj fafcaj asocioj kaj al ciuj komitatanoj kaj
observantoj de UEA.
Post la limdato venis ankoraŭ tiotn da respondoj, ke la estraro havis
sufiĉe klaran bildon pri la starpunkto de niaj organizajoj. Senescepte
ciuj aprobis la proponon kaj promesis helpi.
La Estraro de UEA pritraktis plej atente la aferon en sia kunsido
de la 22-a de marto. Konsiderante la amasan apogon al la ideo organizi
apartan kampanjon okaze de la JIK, la Estraro unuanime decidis entre-
preni la agadon. La Estraro aparte diskutis La demandon ĉu tiu agado
inkluzivu ankaŭ taŭgan proponon al Unui ĝintaj Nacioj kun amaso da sub-
skriboj favore al la Internacia Lingvo. Post longa diskutado gi de-
cidis ke necesos entrepreni ankaŭ tiun paŝon.
Generala Piano
La piano antaŭvidas d.toblan agadon: unuflanke,necesos kiel eble plej
efike subteni klopodojn de U.K. por la JIK. kaj aliflanke,necesos para-
lele agi favore al la Internacia Lingvo.
La landaj asocioj povus organizi prelegojn pri U.K. en la lokaj
grupoj,precipe okaze de la TAGO de U.N. en oktobro, kaj p.-iblikigi al-
menau mallongajn artikolojn pri U.N. en la propraj organoj. Almenau unu
ero de la programo de la landaj kongresoj en 1965 devus esti dedicita
al U.N.
AGADO FAVORE AL ESPERANTO
UEA antauvidas plurajn paralelajn paŝojn por antauenigi la aferon
de la Internacia Lingvo en la JIK. La kerno de la agado estos "Propono
al U.N. Okaze de la Jaro de Internacia Kunlaborado."Nt ciuj devos klo-
podi havigi kiel eble plej maltajn subskribojn de unuopuloj kaj organi-
zajoj. Necesas tuj komenci la kolektadon de la subskriboj.
(daŭrigo sur p. ll)
10
(daŭrigo de p. 6)
ki.u_.ne ha"is b--nek en. la sono. nek eĉ en la ortografio. Sed iu
kon'stptis, ke. la .vorto venis el latino. dubitum--do, oni enmetas
ia: b-~kaj forpreni gin neniu--nu, preskau neniu--akceptus. La
vorto debt ('suldono') montras la saman aferon.
Keniu skribsistemo de lingvo (mi no diskutas pri fonetikaj
sistemoj ozataj de lingvistoj) estas sufl.ce gusta. Sed estas klare;
ke la :)rtografisistemc.j de la finna la hungara, la hispana, la.
germana, kaj multe aliaj estas tnulte pli bonaj ol la franca kaj
angla sistemoj. La sonsistemoj sanĝiĉas. sed la ortografio estas,
kaj restas, tre konservema. Ekzempls, tiu aeega gh de anglaj vor-
toj signas sonon,--la fi,--kii efektive ekzistas.sed kiu estas per-
dita (krome en kelkaj dialektoj, kiel on Skotlando). La germana
vor+o brachte ('alportis') ankoraŭ havas tiun konsonanton (gi
estas unu kcnsocanto, kvankatn oni skribas gin per du. literoj);
sed la angla brought, ne. Kaj en la franca Lingvo oni havas rrn-.lte
de manieroj por li+erumi sonon, precipe vokalon--sed konprvneble
oni ne plu povas elek'MI Estas "malkorekle" skribi j'erne anstataŭ
j'aime ('mi amas'—kaj la ai signas antikvan, perditan aj). Estas
irtc-re;;. , ke nur en Lingvo kun t'a skribsistemo oni pc"o,s have
"okuldialekton", kiel skribas Hall. Tr^ nantenipa ekzemplo estas
"The Beatles".: la vorto sonas same kiel beetle,('skarabo'), sed
beat al idas al la rittno de la ciuziko kaj tre.eble ankau al la idco
de beatnik, kiun mi tute ne povas traduki.
Car Liiigvaj risteciv* S8..n.nitas. or ~oorafioj raa.lg stinas. £c
skrifosintctnoj kroitaj do lingvistoj por Indiana j Lingvo j antaŭ
cent jaroj ne plu. reprezantas la prononeadon, car ill jam sari-
ĝigas dm la pasintaj cent jaroj I Eble tiuj ŝanĝoj ne .estas tro
grander all gravaj, sed la siruacio povas malplibonigi. Kaj ju pli
ĝi ma.lplibor.igus, des malpli oni povus korekti gin. Do, mi finas
tr.ian artikolon per demando: go la prononoado de Esperanto san-
gigos,--kaj gi certe ŝanĝigog, se tre multe da honioj uz.os gin: oni
no povas male'bligi tion--cu oni bonvole--aŭ ec malbonvole--ŝanĝos
la ortografion? Se ne, mi badaŭras, ke la afero ce Esperanto povus
in tape esti kiel tio ce la angla fiaoso.
11
(daŭrigo de p. 7)
pureco, virto, kaj naiveco; aferoj asociataj kun juneco.. Estas
rimarkeble, tamen, ke la naiveco ne estas pro juneco, sed pro
nee-cieco kaj timo, t.e. pro emocia nematureco.
Evidentigas do, ke tiu ĉi rakonto restas dum la jaroj, car,
spite de giaj surface stultaj kaj sensencaj enhavoj, I'autoro rekonis
la probletnojn de la familio kaj de la edukado de infanoj .
Eble'ec ne estas senkaŭze diri, ke tiu ĉi komentanto pri la socio
de la h -eraŭo kaj la nuneco estis persono kun sciado egala al tiu de
Freud mem.
(daŭrigo de p. 9)
UEA eldonis la foliojn parte nur kun la Esperantlingva teksto kaj
parte kun apudaj tekstoj en tri el la 5 oficiala\j.;i lingvoj de U.N.
nome au la angla, aŭ la franca, au la hispana.
En la nomo de la Estraro de UEA mi direktas al ĉiuj la plej varmajn
bondezirojn por sukcesplena agado en la Jaro de Internacia Kunlaborado.
Kun estimo kaj koraj salutoj.
sincere via,
Revuo ESFvIPuANTO                                    Prof. D-ro Ivo Lapenna
Ĉiujn ĝeneralajn komunikojn oni sendu al la sekretario—
F-ino Ann Bodine, 229 Sage Hall, Cornell University, Ithaca, New York.