THE NORTH AMfRICAN "^-Tife ' UkJ til SuPr I I aril 11 I H_ J ! 'l Hi •-* 3. •In ;*fep-^ [iflg ■P^E Hi Bra ■ i JL JH. »<~BKii ~'=« »»»*>• II»! # *»!■■* A lr hZ^m i»?s" * «I»«*• J-"»»«»••"'■ • •• l -fml j€K'■■»?■■ ss!** Be" «"**'ij& ' "•-■• ««.iiiBFvr.*- ,P!--"i.!i.>; ___aiLm TV SSBP" IMIIM 6-7-8 Julio La "Netusebla Fundamento De Esperanto // 3M NORTH AMERICAN ESPERANTO REVIEW Vol. 10, N0.4 808 Stewart St... Meadville, Pa. DONALD BROADRIBB, Editor Published by the Esperanto League for North America, Inc., as its official organ, and founded in 1953. The Esperanto League is a par- ticipating organization in the People-to-People Program (John F. Kennedy. Honorary Chairman; Dwight D. Eisenhower, Chairman, Board of Trustees) Subscription Rates: $2.00, regular; $1.75 gift subscription (three for $4.00). Membership Rates: $5.00, regular; $10.00, supporting member; S20.00, patron member; $100.00, life member; $7.00, man and wife. Checks and money orders should be payable to the Esperanto League for North America, Inc. Send all payments, subscription and membership orders to the treasurer, Jay Berry, 3231 N.W. 62nd St., Seattle 7, Washington. Officers of the Esperanto League for North America, Inc.: President, David B. Richardson, R.F.D. B.ox 81, Eastsound, Washington; Vice- President, Charles E. Peterson, 8314 E. Florence, Downey, California; Secretary, Conrad Fisher, 808 Stewart St., Meadville, Pennsylvania; Treasurer, Jay Berry, 3231 N.W. 62nd St., Seattle 7, Washington. Executive Board: Arm in F. Doneis, Sr., P.O. Box 105, Pharr, Texas; Thomas A. Goldman, 7008 Millwood Rd., Bethesda 14, Maryland; Mary Gibson, P.O. Box 409, Riversdale, Fresno County, California; Frans J. Jahger, 2736 Locust Dr., Bridgeville, Pennsylvania; Dr. James Lieberman, 24 Claflin Rd., Brookline 46, Massachusetts; Paul Nace, 1410 Ray Road, Hyattsville, Maryland; Catherine Schulze, 410 Darrell Rd., Hillsborough, California; H. K. Ver Ploeg, 1908 E. 8th Ave., Spokane 32, Washington; Martha Walker, 2846 Monticello Road, Napa, California. Material for inclusion in the September issue of the Review must be sent no later than the first day of August. INTERNATIONAL GONFERENCE OF SCIENTISTS The language problem fn- science is to be the subject of a special con- ference of scientists held in conjunc- tion with the 47th Universal Esper- anto Convention in Copenhagen, Denmark, August 5-11 of this year. There is no need to point out the importance of this conference. The language problem in science is especi- ally troublesome. The diversity of languages wastes time and energy, leaves in obscurity valuable scientific works published in relatively minor languages, makes direct exchange of thought in international scientific con- ferences impossible, and creates con- fusion instead of clarity — a situation catastrophically opposed to the spirit of science. In Copenhagen serious study of this problem will be undertaken. All scientists who can, and will, con- tribute seriously to the work of 'the conference are invited to take part. Concisely, the arrangements are these: The conference will be, as men- tioned, open to all scientists who can contribute to the work being undertaken. Working sessions of the conference will be, as is customary at scientific working conferences, closed to non-scientists and non- technicians. However, specially in- terested non-technicians may, upon advance request, receive permission to attend as observers. The conference is to consist of two parts, in collaboration with the Uni- versal Esperanto Association. The first part will consist of the lectures in the yearly International Summer University series, which this year will be directed to concerns of the con- ference. They will treat the language problem in science from the viewpoint of the various scientific divisions, without treating such general items as are already well known (e.g., common language difficulties at inter- national conferences), but concentrat- ing on specific language problems in the individual pure and applied sciences. All of the lectures will be available in mimeographed form in order to serve as the basis of dis- cussion in the working sessions of the conference. Another part of the material to be studied will consist of contributions prepared before the conference by scientists. These too will be avail- able in mimeographed form. All of the material thus collected will be discussed in the working ses- sion of the conference. Lectures in the International Summer University series will be given before Thursday of the conference week, while the first sessions of the conference proper will take place on Thursday, part ot Friday, and Saturday afternoon. Members of the conference are not required to pay fees. Mimeographed materials will be distributed without charge. All scientists interested in the subject are entitled to contribute material for study and to take part in the conference. Translation ser- vices into Esperanto will be provided where necessary. The tentative program of the con- ference includes the following items (items marked ISU are in the Inter- national Summer University series, and will be given before the first working session): Part One: General Topics A consideration of language ef- ficiency, by Vilho Setala (Fin- land). Elaboration of Esperanto lexi- cology (ISU), by Prof. G. Waringhien (France). An attempt to formulate the es- sential laws of mechanics in Esperanto (ISU), by Nowak Zbigniew (Poland). The interest of small nations in a common language for science. NORTH AMERICAN ESPE1ANTO REVIEW 75 by Prof. Paavo Ravila (Fin- land). • • '"' •'* Problems of international , lan- guage in regard to mechanical translation, by Kjell Stellin, M.A. (Denmark). Part Two: Specialized Topics The value of* Esperanto for the international evolution of me- dicine (ISU), by Prof. H. Yagi (Japan): Work and experiences of the ivieuicai x erimnoiogicai temcr, by Dr. A. Albault (France). The language problem in inter- national relations and interna- tional law, by Prof. Ivo Lapenna (England). The language problem in the field of patents, by Dr. W. P. Roe- lofs (Netherlands). Problems of linguistic unity in the biological and agricultural sciences (ISU), by Dr. Paul Neergaard (Denmark). How should oragnisms be named? (ISU), by C. Stop-Bowitz, M.A. (Norway). What steps must be taken to in- troduce Esperanto into inter- national conferences and con- ventions, by Dr. W. Hollnagel (Germany). The pronunciation of letters in Esperanto, with particular re- ference to chemical formulas, by Dr. W. J. Nijveld (Nether- lands). A preliminary list of participants in the conference includes scientists from England, Yugoslavia, Denmark, France, Norway, Poland, Finland, Netherlands, and Germany, with ob- servers from these countries as well as Sweden, Japan, and the United States. BOOKS ABOUT ESPERANTO BOOKS IN ESPERANTO Esperanto League Book Service Middleton, Wisconsin INTERESTING STATISTICS Statistics about Esperanto are often difficult tcK find.» For general interest, and for use in informational activi- ties, we present some figures about the Esperanto movement: Last year approximately, 10,000 persons attended conferences at which Esperanto was the official language. Esperanto is currently taught in approximately 540 schools in 27 coun- tries. Tn England 733 children at- tend Esperanto classes in 14 schools. One English teachers' college also includes Esperanto. In the United States, 5 elementary schools in Cali- fornia include Esperanto lessons in their curricula. 15 Radio stations in Poland (2), Brazil (2), Bulgaria, Spain (2), Switzerland, Netherlands, Austria, Italy, Guatemala, France, Czechoslo- vakia, and Yugoslavia are currently broadcasting in Esperanto. Programs are broadcast daily on shortwave by Radio Warsaw (Poland), and at various times during the week by the rest. A total of five hours and fifty- five minutes of regularly scheduled broadcasts occur each week, from the 15 stations. The Universal Esperanto Associa- tion (which incorporates 27 national Esperanto Societies) had a total of 30,531 members at the close of 1961, of whom 23,263 were associate mem- bers (i.e., members of the national societies) and 7,268 were individual members not included in the reports of the national societies. This com- pares with 16,185 members in 1952 (ten years ago), of which 10,447 were associate members. The 1961 U.E.A. Yearbook listed 3,049 local consuls in 63 countries. The U.E.A. book ser- vice, in the same volume, listed just over 500 titles currently available in Esperanto. 60 periodicals are currently pub- lished entirely in Esperanto, and approximately 30 others are published for informational purposes in Esper- anto and one or more national lan- guages. One (Heroldo de Esperanto) 76 VORTTT AMERTOAN ESPERANTO REVIEW is semi-monthly, one (Geografia Re- vuo) is yearly. The number of speakers of Esper- anto is difficult to determine. An attempt at a census, published in" June, 1952, indicated a total of 42,002 organized Esperantists, and 280,079 persons capable of reading Esperanto and, on occasion, speaking it. Con- jectures for certain countries which for political reasons could not at the time be included in the census brought the total to approximately 380,000 persons capable of reading (and, to an extent, speaking) Esper- anto. This compares with 126,576 in a census taken in 1926. Allowing for the recent spurt of growth in several areas in the past few years, it is conjectured that at present ap- proximately 700,000 persons now fall under the definition of Esperantist (persons able to read and speak Es- peranto). Esperanto or Zamenhof Streets are popular means of honoring the inter- national language. 24 countries, with 221 cities, have named 239 streets in honor of Esperanto or its inventor, Dr. L. L. Zamenhof. The first Zamenhof streets were inaugurated in Sabadell, Spain, in 1912; and in Tar- rasa, Spain, in 1912. France has the most streets, with 42 cities having honored the language. Postage Stamps and Esperanto have been brought into juxtaposition 25 times, by 8 countries. The first was issued in Russia in 1925, the latest * ¥ * ABOUT SPECIAL RATES FOR CLUBS Has your local club looked into the special rates available for ELNA memberships? Refer to the January- Februry, 1962, Review for information on how your club can help promote Esperanto and at the same time save money for its members or for the club's own treasury. * ¥ was issued this year by Czechoslo- vakia. Of these stamps, 7 were is- sued in honor of Zamenhof, and 5 contained text printed in Esperanto but commemorating some non-Esper- antist event. International Esperanto Conventions (the Universalaj Kongresoj de Es- peranto) open to all Esperantists have been held 45 times, and have been planned 47 times. One, in 1914, was cancelled at the last moment because of the outbreak of the war; the other, no. 47, is to be held in August of this year, in Copenhagen, Denmark. The first such meeting, in 1905, drew 688 participants (not all of whom actually attended). The largest actually held drew 4,963 par- ticipants (in 1923). The second largest, 3,400 (in 1924). The third largest, 3,256 (in 1959). Average participation in the conventions has been: in the period 1905-1914: 1,174; in the period 1915-1930: 1,598; in the period 1931-1939: 1,258; in the post- war period 1947-1960: 1,951. Two such international meetings have been held in America: in 1910, in Wash- ington, D.C.; and in 1915, in San Francisco. The Washington meeting drew 357 persons, the San Francisco meeting 163. The largest national Esperanto society in the world is in Yugoslavia, having over 3,500 members. 6 na- tional societies have over 2,000 mem- bers. The smallest group affiliated with the U.E.A. is the Australian as- sociation, with about 150 members. • * • ESPERANTO EXAMINATIONS The United States Society of Es- perantist Teachers, in cooperation with ELNA, is putting the finishing touches on a system of examinations suitable for beginning and advanced students of Esperanto. Students who pass the examinations will be awarded certificates of proficiency. The ex- aminations will be introduced during the Convention of ELNA in Chicago, and will be administered by mail thereafter. NORTH AKfERTCAN ESPERANTO REVIEW 77 BRITISH AND AMERICAN ESPERANTISTS HOLD REUNION IN RIO GRANDE VALLEY Mr. Wm. Simpkins, formerly at home in Stourbridge, England, now at home anywhere in the world, en- joyed renewal of a friendship with the Doneis Family in Pharr, Texas, at. the Mexican border. This friend- ship began when they met in Copen- hagen, Denmark, during the Esper- anto Convention in 1956. Both Simpkins and the Doneises had al- ready in 1956 gotten reputations of being footloose and fancy-free thru their extensive travels and were en- vied for their freedom to make close friends all along the way. They were not hindered by the language barrier. Their use of the international lan- guage, Esperanto, made these mariy pleasant contacts possible. During his visit with the Doneises in South Texas, Simpkins compared travel notes and agreed that truly "Esperanto is the Passport to World Friendship" and reminisced about mutual friends in many countries. The erroneous claim often heard that "English is spoken everywhere" Simpkins branded as a "fairy-tale" and he complained that the useful- ness of the English language to the traveler abroad is highly overrated. For the traveler who wants to get off the beaten tourist paths and "meet the natives" on a basis of linguistic equality he highly recom- mends Esperanto. Simpkins spoke before numerous interested audiences in the Rio Grande Valley of Texas, telling of his ex- periences during the past eleven years when he traveled some 100,000 miles in 40-odd countries on four continents, and told of his advan- tageous use of Esperanto in friendly personal contacts. He contrasted the use of the neutral international lang- guage which is acceptable everywhere and his native English which suffers from commercialism abroad and is tainted with linguistic imperialism. He stressed how welcome a British or American Esperantist traveler is made to feel abroad because he does- i^-'-Jr"A —**s W. M. Simpkins and Armin Doneis n't expect everybody to cater to his national pride. Nobody needs to stoop to stammering in English. "It's only sporting to speak the neutral language that all the world can learn easily!" says this Britisher. In the most unexpected places and circumstances Simpkins has met Es- perantists, identifying them by their international symbol, the green star; but ordinarily he uses the directory of the Universal Esperanto Associa- tion to make dependable contacts with key Esperantists in each city. He recently spent six months wandering thru Mexico and is wending his leisurely way north to a Canadian Esperanto Convention in Hamilton, Ontario, and later will attend the 10th Annual Convention of the Es- peranto League for North America in Chicago early in July. Then he plans a pleasure cruise all the way around South America by ship, stop- ping in many ports to make new friends along the way. In 1965 he will make his third trip to Japan to revisit his many Japanese Esperanto: speaking friends during the 50th Universal Esperanto Convention in Tokyo. 78 NORTH AMERICAN ESPERANTO REVIEW David Richardson PRI LA "FUNDAMENTO DE ESPERANTO' Se hodiaŭ la lingvo Esperanto ĝuas certan vivantecon kaj daŭran dis- floradon tra la mondo, tiu fakto ŝul- diĝas grandparte al malgranda (ĝuste cent-paĝa) libro kun la supra titolo. Tiu libreto, verkita de D-ro Zamen- hof en 1905, konsistas el speciale verkita antaŭparolo, kaj represo de tri antauaj verkoj: la 16 - regula gramatiko, la ekzercaro, kaj la uni- versal vortaro de Esperanto. D-ro Zamenhof plene konsciis la danĝeron al "artefarita" lingvo kiu estas la nocio, ke kion la homo kreis, la homo povas ankaŭ plibonigi, Kvankam tia nocio validas ĉe maŝin- oj, eble, eĉ ĉe arto aŭ sociaj ideoj, ĝi povus esti ruiniga por lingvo. Ŝajnas la. plej komprenebla afero en la mondo ke, elstudinte kaj ekpOsed- inte lingvon, ties adeptoj ne kun ĝojo konstatos la neceson ĝin relerni du-, tri-, aŭ plifoje, kiam ajn iuj "ekspertoj" decidos enkonduki ŝan- ĝojn. Sed ĝuste tia senfina ŝanĝado, en la nomo de "plibonigoj", kauzis jam la disrompon de pli ol unu pro- jekto pri internacia lingvo, kaj tian disrompon Zamenhof sage volis eviti por certigi al Esperanto kontinuecon kaj vivon. Tial li kunmetis en 1905 la Fun- damenton, el kies antaŭparolo mi ĉerpas kelkajn citajojn: "Por ke lingvo internacia povu bone kaj regule progresadi kaj por ke ĝi havu plenan certecon, ke ĝi neniam disfalos kaj ia facilanima paŝo de giaj amikoj estontaj ne. detruos la laborojn de ĝiaj amikoj estintaj,— estas plej necesa antaŭ ĉio unu kon- diĉo: la ekzistado de klare difinita, neniam tuŝebla kaj neniam ŝanĝebla Fundamento de la lingvo .... Neniu persono kaj neniu societo devas havi la rajton arbitre fari en nia Funda- mento iun eĉ plej malgrandan ŝan- ĝon! . . . Gis la tempo, kiam ia por ĉiuj aŭtoritata kaj nedisputebla in- stitucio decidos alie, ĉio, kio troviĝas en tiu ĉi libro, devas esti rigardata kiel deviga por ĉiuj; . . . ĉio alia, kion mi verkis aŭ verkos, konsilas, korek- tas, aprobas k.t.p., estas nur verkoj privataj, kiujn la esperantistoj—se ili trovas tion ĉi utila por la unueco de nia afero — povas rigardadi kiel modela, sed ne kiel deviga. "La 'Fundamento de Esperanto' devas troviĝi en la manoj de ĉiu bona esperantisto kiel konstanta gvida dokumento, . . . kiel konstanta kon- trolilo, kiu gardos lin de deflankiĝado de la vojo de unueco." Se la Fundamento fakte ne troviĝas hodiaŭ "en la manoj de ĉiu bona esperantisto", tion kaŭzas la interesa fakto, ke la libro fariĝis kopirajta posedajo de la kompanio kiu eldonis ĝin, ke ĝi estas elĉerpita kaj post la dua mondmilito ne represiĝis. Sed tio neniel tuŝas la devigan automaton de la libro — autoritato super tiun de la verkantoj de lerno- libroj kaj vortaroj, de la Akademio, de la redaktoroj de gazetoj, kaj de ĉiu alia kvazaua autoritato, inkluzive la ceterajn verkojn de Zamenhof mem. Tiun aŭtoritaton ankaŭ firmigis la Unua Kongreso de Esperanto ĉe Boulogne-sur-Mer en 1905, kiu ĝin akceptis kaj oficialigis kiel deviga kaj netuŝebla. Ke la nuntempaj Esperantistoj ĝenerale ne atentas — eĉ tro ofte ne konas — la enhavon de tiu gravega verko pruvas la daŭra polemikado pri pluraj lingvaj demandoj. Kon- sideru ekzemple la furioziĝon lasta- tempe de la afero "ata-ita". Tiu stranga tepota tempesto turniĝas ĉir- kaŭ la fakto, ke en Esperanto ni havas, ne unu formon de la pasiva participo, kiel en multaj aliaj lingvoj, sed tri formojn, esprimantajn agojn estintajn, estantajn, estontajn. Kiun formon, do, uzi en frazo, kiel: The book was written in 1960. Cu "cstis NORTH AMERICAN ESPERANTO REVIEW 79 verkita" aŭ "estis verkata"? Nu, kvankam ni volas esprimi simplan fakton — nome, ke la verkado de la libro okazis en certa tempo — la uzo de tempesprima participo plus formo de la verbo "esti" konsistigns, vole-nevole, kompleksan verboformon. Jen la kerno de la* problemo. La "atistoj" insistas, ke ni ne rajtas diri "estis verkita*' car tio komprenigus, ke la libro estis jam en ekzisto antaŭ 1960. Bum la "itistoj" pro- testas, ke "estis verkata" signifus, ke gia aŭtoro estis verkanta la libron en 1960, do ankoraŭ ne finis ĝin en I960, sed iarn poste. Sed kion diras la Fundamento? Sub la regulo 6a (paĝo 6a en la cldono, kiun mi havas) ni legas: "La pasiva voĉo formiĝas per la. verbo est kaj la participo nuntempa an pasinttempa de la koncerna verbo." (Mia substreko.) La regulo do evi- dentigas, ke en iuj okazoj oni uzu unu formon kaj en aliaj okazoj !a alian, sed ĝi ne distingas precize inter la du specoj de okazoj. La Fundamento tamers ne konsistas nur el la gramatika parto, sed ankaŭ el la 42 "ekzercoj," t.e., modelaj formoj, kaj en 1|12, ni legas: "Georgo Vaŝington estis naskita la dudek- fluan de Februaro de la jaro mil- Ho Mia Glora Sinjoro, helpu ke mi fortenu min de ĉiu senregula inklinoj por subpremi ĉiun rebelan pasion; pot purigi la motivojn de mia konduto; por konformigi min al tiu humileco kiun neniu provoko povas ĝenij al tiu pacienco kiun neniu sufero povas superforti; al tiu integreco kiun neniu profitemo povas skui; por ke mi havu la kapablon servi Vin, kaj instrui Vian Vorton, Baha*i Prayer Sendita de Mary Whiting sepcent-tridek-dua". En f25 aperas: "Kiam via domo estis" konstruata. mia domo estis jam longe konstruita". Kaj en f|33: "La fenestra longe estis nefermita; mi gin fermis, sed mia frato tuj ĝin denove malfermis". En f35: "La tuta suprajo de la lago estis kovrita per naĝantaj folioj . . .". Kaj fine, en fl39: "Mia onklo . , . estis mortigita de neniu . . .". Per la supraj ekzemploj ni povas nur konkludi, ke la. Fundamento apogas la pretendojn de la "itistoj"' car en ĉiu okazo la formo ita aperas post la verbo estis por indiki simplan pasivon. En la du okazoj, kie temas pri konipleksa antauiempeco—alivorte pluskamperfekta verbajo—tio estas in- dikita per la kunteksto: jam longe konstruita kaj longe estis nefermita. Kaj sekve, agnoskinte la aŭtoritaton de la Fundamento kaj volante eviti "deflankiĝadon" de ĝi, ni povas tute trankvile starigi al ni kelkajn fidind- ajn modelajn frazojn: La libro estis verkata en I960, the book was being written in 1960. La libro estis verkita en 1960, the book was written in I960. La libro estis jam verkita en I960, the book had been written in 1960. Sed mia celo ĉi tie ne estas daiirigi la polemikadon pri ata-ita (cetere la afero estas ridinde sensignifa, car gi temas sole nur pri ĝuste tiuj frazoj, kie ambaŭ formoj estas uzeblaj sen risko de serioza miskompreno). Mi nur volas ilustri la konfuzon, kiun povas kaŭzi la bedaurinda malatento al la Fundamento, fare de tiel multaj hodiaŭaj Esperantistoj. Aliaj ekzemploj povus servi egale bone. Iuj Esperantaj revuoj lasta- tempe ektuŝis la demandon pri Es- peranta skribmaniero. Oni plendas, k*e la korespondado inter malsam- landanoj suferas pro tio, ke divers- lande oni skribas la literojn divers- maniere, ĉu ne indus interkonsenti pri unu komuna skribmaniero? Jen bona ideo, sed tre videble la proponintoj ne havas en la manoj la Fundamenton, alie ili turnus sin al la paĝo 11a kaj tie vidus; 80 NOHTH AMKH(f:A\' KSPKRANTO REVIEW Alfabeto. Aa, Bb, Cc, CĈ, Dd, Ee, Ff, Gg, Ĝg, Hh, Hh, li, Jj, Ĵ], Kk, LI, Mm, Nn, Oo, Pp, Rr, Ss, Ŝŝ, Tt, Uu, Uu, Vv, Zz t3^4 t>4 %4 t6, Nomoj de la literoj: a, bo, co, Co, do, e, fo, go, go, ho, ho, i, jo, Ĵo, ko, lo, mo, no, o, po, ro, so, so, to, u, ŭo, vo, zo. La problemo do jam en 1905 estis solvita, kaj nur restas al la Esperan- tfstoj lerni kaj uzi la "netuŝeblan" skribmanierom Kaj ankoraŭ pri la supersignitaj literoj. Lastatempe la disko de D-ro Mario Pei milde kritikas denove la uzadon de supersignoj en Esperanto. Ci tie mi ne detale defendos la super- signojn — kvankam mi certigas, ke ili estas nepre defendindaj — sed nur atentigas, ke la Fundamento donas al ni alternation por la okazo, kiam supersignitaj literoj estas nedispone- blaj. Sur la paĝo 3a de la Funda- mento, ĝuste sub la tabelo de 3a literoj kaj ties prononcor ni legas: La presejoj, al kiuj mankas la literoj ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, Ŝ, ŭ, povas uzi anstataŭ ilin ch, gh, hh, jh, sh, u. Ni memoru, ke siatempe Zamenhot ne multe pensis prt skribmaŝinoj kaj radiotetegrafo, sed unue pensaclis tiam pri la presarto, al kiu li do difinis la rajton uzi anstataŭajn formojn. Certe kun la disvolviĝo de la tekniko tiu alternativa literumado, estu egale val- ida en kiu ajn okazo, kiam super- signo estas bezonata sed ne dispon- ebla. Sed mi ofte spertis, menciante tiun fakton ekzemple en kuntigo kun la nuntempaj diskutoj pri starigo de Esperanta morsa kodo, ke oni traktas Ia ideon, kvazaŭ mi proponus ion novan, tute projektan! Fakte mi ofte scivolas, kial oni tiel vigle — eĉ mi dirus obstine — evitadas ĉian uzon de ch, k.c. Preskaŭ senes- cepte Ia Esperantistoj (inkluzive de mi mem!), skribante leteron per sen- supersigna maŝino, trairas ĝin poste per plumo pot aldoni la "hokojn" kaj "ĉapelojn"! Kial? Kaj: donante al presisto, kiu ne disponas pri Esper- antaj litertipoj, mallongan tekston en nia lingvo, ni zorge reverkas la tek- ston por eviti supersignendajn vor- tojn. Sensence! Efektive la formoj ch, gh, hh, k.t.p. aspektas strange al ni, sed nur car ni ne alkutimiĝis al ili. Cetere, NORTH AMERICAN ESPERANTO REVIEW 81 la nia ne estas la sola lingvo kun supersignoj, kiuj foje-foje mankas: germana presisto, ne disponante pn fi, tute trankvile presas ue, k.c. Dana radiisto, ne volante sendi 8, sengeue anstataŭas ĝin per aa; ktp. ktp. Krom ĝia nura utileco, ni havas alian motivon por enpraktikigi ch, gh, ktp. Preskaŭ ĉiu el la trovolontaj "reformontoj" de Esperanto ekla- boras ĝuste ĉe la alfabeto. Kiel facile oni komencas: ni uzu y por j, tiel eblos uzi j por ĵ. Bonege! Tiel I'liratrimfp n i Aonrifru ■ *•«? *-\/-it- r» col/Tro. c por Ĉ. Bravege! Sed nun la vojo fariĝas ne tiel glata kaj fine en- trudiĝas x, w, q, kaj nur Dio scias kion ceteran. Nur pensu, ke se la Esperantistoj ne volas "solvi" la supersignan de- mandon per la laŭfundamenta, para- lela uzo de h, iam iu instanco de lingvaj spertuloj eble trudos al ni reformitan alfabeton. Laŭ mia Sato, mi multe preferus legi frazon, kiel "Mi ne scias chu shi ghuis la shin- kopecon je jhaudo" ol "Mi ne stsias qu xi djuis la xinkopetson ye jawdo" ad simile. Chu ne ankau vi? NIAJ GRUPOJ KAJ ILIA AGADO El Norda Kalifornio: du lernejin- struistoj, Martha Toscano kaj Lavina Parsons, por akiri sian magistran diplomon ĉe S. F. State Teachers' College, pritraktadas esperanton. Esperanta ekspozicio okazis la 27an de aprilo en la Open Home Adult School, Sequoia High, Redwood City, kun granda sukceso. El Pitsburgo, Pensilvanio: Esper- anta klubo nun estas realajo. Pli ol 300 personoj partoprenis kursojn en multaj partoj de la urbo, inter alie sub la aŭspicioj de la universitato, vesperlernejoj, kaj kristanasocioj. La pitsburga klubo estas la nukleo de esperanta agado en la Tri-ŝtata Re- giono (Ohio, Pensilvanio, Virginio). Membroj de la klubo partoprenos la kongreson de ELNA en Chicago, kaj kelkajn oni renkontos en Kopenhago. Patro Sigmund PATRO SIGMUND TRAVOJAGAS NORDAN AMERIKON Patro Sigmund naskiĝis dum la unua mondmilito, en Rusio. Post la fondiĝo de la Pola Respubliko, lia familio transiris tien, kaj tie li eduki- ĝis. En 1933 li iĝis kapucena mon- ako. Antau lia ordinacio, lin .enkar- cerigis la nazioj, unue ĉe Sachsen- hausen, poste ĉe Dachau. Li liberiĝis la 29an de aprilo, 1945. Ce Dachau, Patro Sigmund suk- cesis establi sekretan esperantan grupon, kun membroj el 13 landoj, Por protekti sin, iil laboris nur triope. Post sia liberiĝo, li studis historion modernan kaj eklezian ĉe Louvain, Belgio. Li doktoriĝis en la Uni- versitato Gregora (Romo, 1951), ver- kinte tezon pri Modefnaj Formoj de la Religia Vivo. Post sia ordinacio, Patro Sigmund dedidis sin al la servo de polaj kaj italaj enmigrintoj en Australio, kie li ankau instruis moral-- teologion, historion de la eklezio, arton, kaj sociologion. Lia ĉefa tasko nun estas labori kun tiuj enmigrintoj en la kadro de la paroko. Patro Sigmund nun travojaĝas Usonon, vizitonte Polion la unuan fojon post 23 jaroj. Li oficiale re- prezentos la Australian Esperanto- Asocion ĉe la kongreso de ELNA en Chicago. 82 NORTH AMERICAN ESPERANTO REVIEW Bernice Krieger THE STONE IN THE ROAD LA ŜTONO EN LA VOJO A simple tale for beginning readers in Esperanto. Near a village there lived a rich man. He had a fine house of many rooms filled with beautiful things. The rich man's house stood beside the road. Every day a great many people traveled along the road to and from the village. The rich man liked to watch the people as they passed by. When he saw the people he was sad because he saw so-many lazy ones. "I wonder whether everybody is lazy?" thought the rich man. And he tried to think of a plan to find a person who was not afraid to work. He thought and thought and by and by he had an idea. He fetched a stone and put it in the middle of the road. Then he went into his house and sat down by the window to see what would happen. The first per- son who went by was a man taking his cow to sell at the market in the village. When he saw the big stone in the way, he frowned. "Why should that great stone be there in the middle of the road for a poor man to stumble over?" he grumbled. "The man who lives in that fine house is rich. Why doesn't he have his servants take the stone away?" The man with the cow murmured and grumbled, but he did not try to move the stone. He was too lazy. He walked around it pull- ing his cow behind him, and went on his way to the village. The next person who passed by was a farmer carrying his corn to the mill to be ground. When he saw the stone in the middle of the road he began to grumble too. "Why should that great stone block the way?" he grumbled. "If I were as rich as that man who lives in that fine house, I would order my ser- vants to take it away." But the farmer did not try to move the stone. Simpla rakonto. por personoj komencantaj legi Esperanton. Proksime al vilaĝo loĝis riĉulo. Li havis belan domegon kun multaj ĉambroj plenaj de belaj posedajoj. La domo de la riĉulo staris apud la vojo. Ciutage multaj homoj vojaĝis laŭ la vojo tien kaj reen de la vilaĝo. La riĉulo ŝatis observi la homojn kiaYn ili preterpasis. Kiam li ob- serves la homojn, li estis malĝoja car li vidis tiom da mallaboremuloj. "Mi scivolas ĉu ĉiu estas mall- aborema," pensis la riĉulo. Kaj li penis fari planon trovi homon kiu ne timas" labori. Li pensis kaj pensis kaj poste li havis ideon. Li alportis ŝtonegon kaj ĝin metis en la mezon de la vojo. Poste li eniris la domon kaj sidiĝis apud la fenestro por vidi kio okazos. La unua persono kiu preterpasis estis viro kondukanta sian bovinon por vendi ĝin al la vendejo en la vilaĝo. Kiam li vidis la ŝtone- gon en la vojo, li malridetis. "Kial estu tiu ŝtonego en mezo de la vojo por malriĉulon faligi?" li grumblis. "La homo kiu loĝas en ĉi tiu domego estas riĉa. Kial li ne devigas siajn servantojn ĝin for- preni?" La homo kun bovino mur- muris kaj grumblis, sed li ne penis movi la ŝtonon. Li estis tro malla- borema. Li ĉirkaŭmarŝis la stonegou tirante la bovinon post si, kaj iris survoje al la vilaĝo. La sekvanta persono kiu preter- pasis estis farmisto portanta sian maizon al muelejo por ĝin mueligf. Kiam li vidis la ŝtonegon en mezo de la vojo li komencis grumbli anEaŭ. "Kial tiu ŝtonego bloku la vojon?" li grumblis. "Se mi estus tiel riĉa kicl tiu homo kiu loĝas en tiu ĉi domego, mi ordonus miajn servantojn gin el- porti." Sed la farmisto ne penis movi la ŝtonon. Li estis tro mal- NORTH AMERICAN SSFK1ANTO REVIEW g3 He was too lazy. He drove around it, and went on his way muttering and grumbling. All day long, people travelling along the road came to the stone and grumbled about its being in the way. But none tried to move it. They were all too lazy. By and by, to- ward night, the miller's boy came whistling along the road. He had worked hard all day long at the mill and he was very tired. He came to the stone and stopped. "It will soon be dark," he said to himself. "Some- one is sure to fall over this big stone and be hurt. I must move it before it grows darker." He took hold of the stone with both hands. It was very, very heavy and he could move it only a little way at a time. And he was very tired from his long da3r of hard work at the mill. But he tugged and pull- ed with all his might until at last he had rolled the stone out of the road. "Now," said the miller's boy, "the stone can do no harm." He put his hands in his pockets and was just starting home, when he looked down at the place where the stone had been. There lay a big pot. It had been hidden by the stone. The miller's boy lifted the cover off the pot. Then his eyes grew as big as saucers. The pot was filled with shining gold pieces! There was something written on the side of the pot. The miller's boy bent down and spelled it out. He read, "This pot and the gold belong to the one who takes away the stone." "Why," said the miller's boy. "That surely must mean me." And he went off, dragging the heavy pot be- hind him, thinking how surprised and happy the folks at home would be over his good fortune. The rich man watching from his window was happy too. At last he had found someone who was not afraid to work. laborema. Li ĉirkaŭveturis ĝin kaj iris survoje murmurante kaj grumbl- ante. Tutan tagon homoj veturante laii la vojo venis al la ŝtono kaj grumblis pri ĝi tie en la vojo. Sed neniu penis ĝin formovi. Hi estis tute tro niallaboremaj. Poste, ĉirkaŭ nokto, la knabo de muelisto venis fajfante laŭ la vojo. Li jam laboradis forte la tutan tagon ĉe la muelejo kaj li estis tre laca. Li venis al la ŝtonego kaj haltis. "Estos baldaxi mallume," li diris al si, "lu nepre falos pro ĉi tiu ŝtonego kaj sin vundos. Mi devas ĝin movi antaŭ ol fariĝos pli mal- lume." Li ektenis la ŝtonegon per ambaŭ manoj. Gi estis tre, tre peza kaj li povis ĝin movi nur maigrandan dis- tancon dum unu fojo. Kaj li estis tre laca pro sia longa tago da mal- facila laboro ĉe la muelejo. Sed 3i tiris kaj tiregis per ĉiuj fortoj, ĝis fine li estis rulinta la ŝtonegon el la vojo. "Nun," diris la knabo de muel- isto, "la ŝtono ne povas vundi iun." Li metis la manojn en la poŝojn kaj estis ironta hejmen, kiam li vidis malsupre la lokon kie la ŝtonego estis starinta. Jen granda poto. Gi estis kaŝita per la ŝtono. La knabo de muelisto delevis la kovrilon de la poto. Poste liaj okuloj fariĝis tiel grandaj kiel teleretoj. La poto estis plena de brilantaj oraj pecoj! Estis io skribita sur la flanko de la poto. La knabo de muelisto klinis sin kr>j ĝin literumis. Li legis: "Ci tiu poto kaj la oro apartenas al tiu kiu forportos la ŝtonon." "Nu," diris la knabo de muelisto, "Tio certe devas celi min." Kaj li ekiris, trenante la pezan poton mal- antaŭ si, pensante pri kiel surprizitaj kaj feliĉaj la familianoj hejme estos pro lia fortuno. La riĉulo, observante de sia fenestro, estis feliĉa ankaŭ. Fine li estis trovinta iun kiu ne timas labori. 84 NORTH AMERICAN ESPERANTO REVIEW David Richardson Krom la grandformataj libroj de Stafeto, tiu tre energia eldonejo pub- likigas de tempo al tempo malpli grandajn kajerojn en serio "Beletraj Kajeroj". Gis nun aperis dek titoloj, plejparte poeziaj verkoj originalaj. Kvankam la arto en ĉi tiuj volume- toj estas tenata je tre alta nivelo, tio ne signifas, ke ili estas "super la kapo" de la ordinara Esperantisto. Tute kontraŭe! Jen ekzemple unu libro, kiu jam fariĝis unu el miaj propraj plej favorataj, kiun mi legis kaj relegis kun tia ĝuo, kian oni re- zervas por nur kelkaj tre okazaj verkoj: Nur Tri Kolorojn, de Eli Urbanova, estas vera perlo. La aŭ- torino scias manipuli la lingvon kiel malmultaj poeziemaj Esperantistoj estantaj aŭ estintaj. Siaj poemoj fluas, facilege legiĝas, ili kantas kaj ravas — jen kia devas esti la poezio. Cetere, post la legado, oni kredas koni la poetinon kiel tre bonan kaj longatempan amikinon. Iom alie la Junaĝa Verkaro de Edmond Privat efikas nostalgie sed ankaŭ instrue pri la unuaj, "primi- tivaj" tagoj de la lingvo. Jam tiam Esperanto pruviĝis aparte bona ilo por la poezio, sed ne tiel evoluis an- koraŭ. Privat havis simplan, lirikan stilon tiam. La libro montras tiun stilon en liaj junaĝaj poemoj, noveloj, kaj eĉ unu teatrajo, kiuj konsistigas la libron kune kun kelkaj art.ikoloj aii, pit ĝuste, lekcioj. En Reehoj ni legas la poemojn de 19 jugoslavaj poetoj. La tono estas ankoraŭ alia: pli evoluinta, pli mal- hela en tono, pli melankolie grizaj, sed ie-tie certe tre bela. Ni kom- paru ekzemple la de Milivoje Pav- lovie "Elegio" kun la de Privat "Lasta Kiso": NOVAJ LIBROJ Elegio Kial vi, vento, triste blovas, Kvazaŭ malsanus via kor'? —Mi ploras pri la floroj, kiuj Min karesadis per odor'. Kial nun ŝvebas, ho rivero, Melankolio super vi? —Iaman verdon mi priploras. Tra kiu gaje fluis mi. Kial, ho kial, vi birdeto, Pepas la kanton de dolor'? —Tiujn printempojn mi priporas, Kiuj de 1' tero flugis for. Kial en vi, amara koro, Malĝojo kreskas kaj sufer'? —Mi ploras, car de mi forkuris Feliĉo, Amo kaj Esper'. Lasta Kiso Vi kien flugas, papilio, Tremante kaj rapide? Jam mortis rozo kaj lilio Kaj venas frost' perfide. Flugiloj viaj kvazaŭ lampo Briletas en nebulo, Vi kion serĉas tra la kampo, Perdita somerulo? Dezertaj estas la ĝardenoj, Kie vagis amo via. Skeletoj ŝajnas la vervenoj Sub kverko senfolia. Vi kial flugas en malvarmo Tra flora la tombejo? Sur ĉiu loko pluva larmo Nun restas en herbejo. Silentas ĉiuj en la nestoj Kaj svenis bonodoroj. Jam ne batalos vi kun vespoj Pri la floretaj koroj. Jen restas nur en kampo vasta Velkinta krizantemo, Sur kiu kiso via lasta Mortigos vin en tremo. NORTH AMERICAN ESPERANTO REVIEW 85 Aliaj eldonoj en la serio "Beletraj Kajeroj": Nova Ezopo, de Stefo Urban, kolekto da originalaj mal- longaj kaj distraj, poemoj kun Ezop- ecaj instruoj, el kiuj jam plurfoje citiĝis unu juvelo, kiu donos ideon pri la speco- de libro: "Eĉ guto malgranda Konstante frapante . . ." (Progresas, ho Dio!—tro lante!) Kelkaj aliaj titoloj en la serio estu rezervataj por komento je alia fojo. La "kajeroj" kostas inter $1 kaj $1.50, do ne estas multekostaj. Paren- teze, ni lernas per artikolo en "Es- peranto" ke la libroj de Stafeto e'stas kompostataj por presado permane, do ne nur la literatura kvalito de la en- havo sed ankaŭ ĝia tipografia kvalito estas vere aparta. Ankaŭ parenteze: Stafeto pretigas por publikigo en la kajera serio La Profeto, de Kahlil Gibran, en traduko de ELNA-anino Roan Orloff Stone. MALONGAJ NOTOJ Roy kaj Dorothy Holland, niaj alte estimataj kaj tre aktivaj kunlabor- antoj, * havas novan adreson: 1702 Rockwood Trail, Fayetteville, Ar- kansas. Legantoj eble deziros aldoni ĉi tiun fakton al la malgranda bio- grafio aperinta sur p. 46 de la mart- aprila numero. Heroldo de Esperanto represis, en sia numero 1336 (la de aprilo, 1962; la artikolon "Problemoj pri Varbado" de F. R. Banham, kiu aperis en nia januara numero. En siaj numeroj 1337 kaj 1338 (16 aprilo, 1 majo) Heroldo ankaŭ aperigis kompletigitan formon de la listo de Esperanto- stratoj aperinta en nia januara kaj marta numeroj. Jen la kompletigaj informoj por nia listo: Aŭstrio— Wiener Neustadt (Esperanto-parko) 30 julio 1958; Brazilo—Macae, ŝtato Rio de Janeiro (Zamenhof - strato) 9/25/17 (anstataŭ en Juiz de Fora); Monte Santo de Minas (Esperanto- placo) 1960; Muritaba, ŝtato Bahia (Zamenhof-strato) 8/8/60; (mankas nia listigo de Macau); Natal, ŝtato Rio Grande do Norte (informoj kiel por Macau en nia listo); Resende, ŝtato Rio de Janeiro (Esperanto- placo) 12/17/61; Santo Amaro, ŝtato Bahia (Esperanto - strato) 12/30/59; Finlando—Espoo (Esperanto - strato) 1955; Irislahti (Esperanto-vojo) 1956; Franclando — Le Havre; Le Mans (Zamenhof - strato) ; Privas/Ardeche (Esperanto - strato); Itallando — Cit- tadella (Esperanto - strato) 3/18/62; Fidenza; Modena; Piacenza; Ragusa (dato: 1959); Rome (Esperanto- strato,) 4/16/59; Torino (Zamenhof- ĝardeno) 9/61; Voghera; Izraelo— Hercelija (Zamenhof-strato) 1961; Jerusalem (Zamenhof-strato); Jugo- slavs— Slavonski Brod (Esperanto- strato) 12/16/61; Kanariaj Insuloj — La Laguna de Tenerife (Zamenhof- strato) 12/61; Libano — Bejrut (Es- peranto-strato) 1960; Litovio — Kazlu Ruda (Esperanto - strato) 5/12/60; Nederlando — Dordrecrt (Zarnenhof- aleo) 1/27/61; Polio — Bytom (Za- menhof-strato) 1959; entute, 221 ur- boj, 239 stratoj. Nia membro A. Holzhaus preparis la listojn. Ni ankaŭ menciu ke Heroldo havas novan redaktoron, ek de la fino de 1961. Ni gratulas sin pro ŝia tre bona laborado. Havindaj verketoj en Esperanto konstante aperadas, kaj estas ofte senpagaj. Cifoje ni mencias: "Ek- skurso en Nombroj" (14p.) de The Duodecimal Society of America, 20 Carlton Place, Staten Island 4, N.Y. La sekretario de tiu societo estas fidela membro de ELNA: Ralph H. Beard. Kaj helpis prepari la tra- dukon la sekretario de ELNA. — Wiendenbuck, 1000-jahrige Stadt an der Ems, de Hubert Daum, Kolping- str. 15, Wiendenbruck 1, Orienta Germanio. — Bonn, de Ernst Kind, Nordstr. 97, Bonn, Germanio.—Como 86 NORTH AMERICAN ESPERANTO REVIEW kaj Gia Lago, de Azicnda Autonoma Soggiorno di Como, Como, Italic.— Wuppertal, de Presse- und Werbamt Wuppertal, Wuppertal, Germanic — Almanaketo, de Esperanto-rondeto ĉe Kleriga Domo, Martin, Cekoslovakio. — Frato Arni Decorte, La Patro de la Lepruloj, (por ĉi tiu broŝuro sendu du internaciajn respondkuponojn), de Fratoj de 1' Karitato, Instituto Sank- ta Kamilo, Bierbeek, Belgio. — Ankaŭ havinda .estas faldfolio esperanta de la Malmo Turisttrafikforening, Mal- mo, Svedio. — Esceptante la verketon pri Decorte, ĉiuj estas senpagaj. George Wagner, nia konata membro, estis la temo de longa, tutkolona artikolo en la Tampa Times de la 24a de marto. La artikolo, verkita de Polly Henry, inkludis lian bildon. — Aliaj menciindaj gazetartikoloj: en la februara numero de United Church Observor, de Toronto, tripaĝa ra- porto verkita de Dorothy Henderson, kun titolo "The World of Esperanto" — en Design News de la 21a de marto, tutkolona artikolo de la re- daktoro J. P. Dubois pri ELNA- membroj Leif Heilberg, George Fal- gier, kaj Conrad Fisher. La redak- toro ankoraŭ ne decidis, ĉu subteni Esperanton, sed emfazas la bezonon konsideri ĝin. — ankaŭ menciinda, sed ĉifoje esperantlingva artikolo, estis "Infanoj kaj Esperanto" aperinta en SAT-Amikaro por marto. La arti- kolo inkludas konsilojn al esperan- tistaj gepatroj pri lernigo de Esper- anto al idoj. Lumbildoj (koloraj fotografaj dia- pozitivoj) estas kunigitaj en serion, kaj akompananta prelego estas preti- gita, en Francio. Nia sekretario Conrad Fisher planas magnetofomgi la prelegon por personoj kiuj pre- feras paroligi la prelegon per son- bendo. La prezo de la serio de 48 diapozitivoj, kun la teksto, estas dek dolaroj, Se vi deziras aĉeti la serion por uzo en via regiono, indiku tion al Conrad Fisher per poŝtkarto. Ne sendu monon, vi povos pagi kiam viaj diapozitivoj estos pretigitaj. La serio estas speciale valora por dis- konigi Esperanton. Se vi ne volas aĉeti la serion, sed preferas lui ĝin, ĝi estas luebla kaj la luprezo estas kvin dolaroj. Ciu ŝtato devus havi almenait unu ekzempleron de la serio >or utiligo en la grupoj kaj ekspo- zicioj en tiu ŝtato. Mimeografita raporto pri la pre- legvojaĝo de Joŝiko Kaĵino (unua parto) aperis en aprilo. Jen malgranda resumo pri la vojaĝo 28 januaro — 8 aprilo: Napa — ĝis la 10a de februaro, okazis 10 prelegoj antaŭ proksimume 1,200 personoj. Du jurnaloj favore raportis — kaj, komen- ciĝis nova kurso kun pli ol 30 lern- antoj (instruisto: Martha Walker); San Mateo kaj Hillsborough—la 17an de februaro okazis festo kun la Norda Kalifornia Esperanto - Asocio ĉe la Lawrence School, ĉeestis 200 esperantistoj kaj gepatroj. 8 aliaj prelegoj (kune sume proks. 1,500 ĉeestantoj) okazis, i.a. ĉe la Budha Templo. Tipa programo (daŭranta 1J horojn): salut-vortoj kaj anek- dotoj, koloraj lumbildoj (kun angla traduko) pri japana vivado, popol- dancoj, prelego pri la lingva prob- lemo en Japanio, demandoj kaj re- spondoj, 16mm-kolorfilmo pri japana industrio, kaj fin.aj anoncoj pri Es- peranto-kursoj kaj -kunvenoj. Joŝiko parolas nur en Esperanto, iu alia tradukas anglen. San Francisco — du radio-intervjuoj (la I5an kaj 19an de feb.). San Diego kaj La Jolla — prelegoj antau la esperanta societo, kaj antaŭ 500 lernantoj en la gim- nazio; tradukis nia konata samideano D-ro Lewin, kiu ankaŭ aranĝis pre- legon en la Scripps Instituto, antaŭ 80 sciencistoj. Los Angeles — dusem- ajna vizito, 8 prelegoj, jurnalartikoloj i.a. en la Herald American, kaj Ja Times. Areata kaj Eureka —6 pre- legoj antaŭ 1,500 personoj. Portland, Canby, kc. — 11 prelegoj. Ensume, la orienta parto de la vojaĝo inkludis 46 prelegojn antaŭ proksimume 6,500 personoj. Ni gratulas, kaj esperas ke ankoraŭ pli da sukceso sekvos. Se vi deziras organizi prelego(j)n en via regiono, kontaktu la sekretarion de ELNA, Conrad Fisher. Raportu la progreson en VIA urbo! NORTH AMERICAN ESPERANTO REVIEW 87 'KctCAfitotd- rfKĜKCrf La Esperanto Review presas sen- page mallongajn korespondanoncojn de esperantistoj. Ĉekoslovakio: Bohouŝ Malv, Harice v Podkrkon- osi— lV.r. — SZTS. Ladrslav Spina, Liberec V, Kraluv haj 358. Klement Krebes, Tr. Budovatelu 93-22, Most 6. Seidler Zdenek, P. Kyjovice-Opav- sko, Teskovice 70. Fr. Slavik, Praha 6 — Bubenec, Puskinovo nam 9. D. Svozilek, Kvjov (Morava), Mezi Mlaty 300. Oldrich Krejcirik, Brno, Anenska 10. La sekvantaj personoj estas ĉiuj same adreseblaj: Uzina Esperantista Rondeto. ZVVZ Liberec — Vesec. Jana Holanova (25jara oficistino; pri muziknotoj) Milena Krelinova (28jara oficistino) Jarmila Jirova (27jara oficistino) Ingrid Lenzova (23jara konstruk- torino; interesiĝas pri ilustritaj poŝtkartoj) Dana Vydrova (32jara oficistino (pri filmoj kaj teatro) Jiri Bartos (28jara konstrukturo: pri geografio kaj sipsporto) Zdenek Dvorak (40jara konstruk- turo; Zdenek Fejtar (31jara konstruk- toro; pri loĝejkulturo) Frantisek Gamisch (52jara labor- isto; interesiĝas pri poŝtmarkoj) Frantisek Holecek (37jara konstruk- toro) Zdenek Ffolub (37jara konstruk- toro; pri kabareum la tago li devis forigi la neĝon de la korto, sed provizore plej bezoniĝis vojetoj, kie la inspektanta. instruisto iru tien kaj reen dum la paŭzo. Felice la lernantoj piedpremis la neĝon dum la antaŭtagmezo, kaj tiel grave faci- ligis la laboron de la pedelo, car la neĝon li ja ne bezonis forigi. Sed la vojeto devis estis preta. Espereble "la maljunulo" ne venos sur la korton almenaŭ en la unua paŭzo. Felice ne, car jen Arsell. Neniu danĝero, dum inspektas lektoro Arsell. Lektoro W. H. Arsell estis la plej populara persono en la lernejo. Li staris momenton sur la ŝtuparo, antaŭ ol li iris sur la korton. Kun la manoj en la surtutaj poŝoj li staris tie, kun petola rideto sur la buŝo, kaj certe iu ŝerca rimarko — la pedelo ŝatus audi tion, li vidis laŭ la vizaĝoj de la ler- nantoj, ke lektoro Arsell diris ion amuzan. Certe ion duone ironian! Jen li malsupreniris. La knabaro cedis. Tiel certe la maro ambaŭflanken ce- dis antaii Moses, pensis la pedelo. Kiom da diferenco inter Arsell kaj "la maljunulo"! Kompreneble la ler- nantoj flanken cedas ankaŭ antaŭ la maljunulo, alie ili ne kuraĝas. Hi ti- mas la maljunulon. Sed kio valoras, estas, ke la lernantoj ne timas lekto- ron Arsell — kaj tamen flanken ce- das! Kvankam Arsell certe ne koleri- ĝus, se ili ne estus cedintaj! Lektoro Arsell haltis kaj babiletis kun pedelo — multe da kxoma labo- ro pro tiu neĝo, vi devus igi la ĉeva- lan neĝplugilon fari viziton ankaix sur la lerneja korto! Kaj Arsell daŭ- rigis, ankoraŭ kun sia petola rideto sur la buŝo. Neĝbulo siblis tra la aero. Ĝi ne NORTH AMERICAN ESPERANTO REVIEW 93 estis malmola, sed ĝi trafis lektoron Arseil meze sur la brusto. Ĝi Iasis blankan makulon sur la nigra surtu- to de la lektoro. Estis malpermesite ĵeti neĝbulojn sur la lerneja korto. Severe malper- mesite. La rektoro antaii du tagoj severe instrukciis pri tio en ĉiuj kla- soj. La lernejo havis la respondecon, se iu estos trafita de neĝbulo en la okulo — au se iu fenestro estos fraka- sita. La lernejo havos la kulpon.. Es- tis severe malpermesite ĵeti neĝbulojn. Jen la rektoro staris malantaŭ sia kurteno, kaj vidis tion, kio okazis sur la korto, Li vidis, ke la neĝbulo estas ĵetata. Li ankau vidis, kiu ĵetis ĝin. Kaj li vidis, ke lektoro Arseil ne povis vidi, kiu estas la pekinto. Rek- toro Tander ĝojegis. Li ne satis, ke Arseil estas tiel populara, kaj ke li malgraŭ sia malsevero estas tiel res- pektata de la lernantoj. Neniam es- tis pekoj kontrail la disciplino en la lecionoj de lektoro Arseil. Ankau ne3 kiam li inspektas dum la paŭzoj. Fak- te la rektoro sentis, ke tute hazarde tio okazis — estas ja ŝatinda knabo, tiu, kiu ĵetis, knabo, kiun oni dum tri jaroj povis nur laŭdi. Domaĝe, ke ĝuste li hazarde jetis dun neĝbulon. Kvankam — fakte ja estis feliĉa ha- zard©, car nun lektoro Arseil devos solvi la aferon; lektoro Arseil devos zorgi, ke la knabo ricevu sian pu- non. Tio ja estas evidenta rompo de la respekto, la reputacio de la lernejo suferas, kiam tia afero okazas. Tian aferon oni nepre riproĉu. La rektoro ĝojegis. Estos interese vidi, kiel lek- toro Arseil reagos al tio, kiel li el- trovos, kiu estas la pekinto. Lektoro Arseil malrapide turnis sin, la manojn li ankorau havis en la surtutaj posoj» kaj li aspektis tre pe- tola, Li rigardis ĉiujn knabojn, kiuj 94 NORTH AMERICAN ESPERANTO REVIEW staris en la neĝamaso, ĝis super la genuoj en ne|o. Unu el la knaboj as- pektis tiel kulpa, ke la lektoro rimar- kis. Li vokis la knabon, kiu tuj venis al li. La rektoro de malantaŭ sia kurte- no observis la epizodon. Li rimarkis, kiel sagace Arseil tuj trovis la pekin- ton. Kiam la knabo venis proksime al Arseil, la lektoro tre malrapide levis la dekstran manon el la poŝo kaj montris al la neĝmakulo sur sia brus- to. "Forigu!" li mallonge diris. La kna- bo deprenis ganton, kaj forigis la ne- ĝon de la lektora surtuto. Tio estis ĉio. Malantaŭ sia kurteno rektoro Tan- der terure ĉagreniĝis pro Ja efika rip- roĉo. La reago de lektoro Arseil cer- te sentiĝis en la konscio de la knabo multe pli ol kiu ajn ordinara puno. Tiom bone la rektoro konis la lernan- tojn. Kaj precipe ĉi tiun knabon. Car lektoro Arseil tiel reagis, ne plu ekzistis iu peko kontraŭ la disci- plino. raportenda al la rektoro. Mal- benite! Duoble malbenite, car tio es- tis nova venko por lektoro Arseil; Jia aŭtoritato ne estis malfortigita, li perdis neniom da digno, kaj en la okuloj de la rektoro li fariĝis ankorau pli granda psikologo — bedaŭrinde. Postpaŭze sonoris. La lernantoj ra- pide vicigis sin sur la korto. Ankaii tio rapide funkcias, kiam Arseil in- spektas! La lernantoj bruis en la ko- ridoro ekster la pordo de la rektora oficejo — estis nur unu balailo, kaj ĉiuj bezonis gin por forigi la neĝon, antaŭ el ili suprenbruis en la ŝtupa- r°i- Rektoro Tander prenis siajn lib- rojn kaj iris al la dua leciono. Ve al tiu, kiu nun ne scios respond!! lorda Prism© NOTES AT PRESS TIME CONGRESS PROGRAM: The Congress Committee announces the following plans: Thursday, July 5, 9:30 AM, a pre-convent ion tour of the financial district; 7:50 HI, mixer at the Benja- min Franklin rooa, First Federal Building, at 7 South Dearborn Street. Friday, July 6, 9 AM, opening business meeting followed by two simultaneous meetings of teachers' group and a symposium on how ELNA can help local clubs in their work, and then another joint meeting; 2 PM, business meeting; public meeting in the evening. Saturday, July 7, 9 AM, business meeting; 2 Bt, tour of the city or other entertainment; 7 PM, banquet. Sunday, July 8, closing meeting. Remember there are also pre-convention activities beginning July 1, so come early if you can. NEW PUBLICATIONS: "Esperanto Comments and Commentary" and "One Language for the World, as told by a Canadian who was there" are well-written folders by Dorothy M. Henderson. Both are excellent publicity items, obtainable from Esperanto Press. Oakville, Ont. "Comments" sells for $4 for 500, and "One Language"--actually a 12-page booklet—sells for 45$^ for 10 or $4 for 100. NEWSNOTES: Arthur Brooks Baker, America's pioneer Esperantist, reports on a special class session with 45 gifted fifth and sixth-graders at Lompoc school district, Vandenberg Air Base recently. S-ano Baker alternated Esperanto instruc- tion with stories and demonstrations of science oddities, drawn from his long and colorful experiences, and reports the session an apparent success.... Young Polish Esperantist Marius Dastych writes of his plans to come to the U. S. this fall for a tour of the country and possible studies at the University of Michigan in Ann Arbor. Dastych is an Estrarano of the Pola Esperanto-Junularo, a correspondent for several Polish newspapers, and says he is available for lectures. He plans to bring films or slides with him from Poland, clubs in Michigan and Ohio are invited to write him. M. C. Dastych, Kraszewskiego 56/7, Torun, Pollando. WE REGRET to announce the passing on May 18, 1962, of Samideano Arthur C. Ballard of Auburn, Wash., at B5. S-ano Ballard was a member of the Seattle Espe- ranto Society since 1930 and a member of ELNA. He was an authority on Pacific Northwest Indian lore, and a pioneer of Seattle. S-ano Ballard was born in Auburn, a town founded by his father. An older brother, Capt. William Ballard, helped found the town of Ballard, now a part of Seattle. To his son, Dr. Frances E. Ballard of Reseda, California, who is also a member of ELNA and a stauch Esperantist, and to others of his family, go our condolences. Esperanto Address: ARTHUR BALLARD Universale! Esperanto-Asocio IS The great worldwide organization to promote Esperanto for people of all nations, all religions, all political beliefs The ONLY North American organization affiliated with UEA is Esperanto League for North America Every member of the League is a member of UEA Why not Join Us Now? Esperanto League lor North America c/o Jay Berry, Treasurer 3231 N.W. 62nd St.. Seattle 7, Washington Please enter a to start in subscription to the Esperanto Review membership in the Esperanto League for me, 196 .. I am enclosing $2.00 for subscription $5.00 for membership Name: Address: ^«--^/w-a;.^^.;*. ;-j^i^*^^*afc£*t-'*-. -j^ Esperanto Press Oakville, Ont., Canada I y *\ Return and Forwarding -Postage Guaranteed gUJgw "■ '•—'■•*• **■*»