AMERIKA ESPERANTISTO
AMERICAN
ESPERANTO
MAGAZINE
Excerpts from "Danio"
New Danish Book
Esperanto in Action
News of Members
The EANA Honor Roll
for 1959 -1960
La Kanto  pri Hiavata
Kanto III & IV
3
1960
AMERICAN ESPERANTO MAGAZINE
Official   publication  of the
ESPERANTO ASSOCIATION OF NORTH AMERICA, Inc.
114 West 16 St., New York 11, N. Y.
Central Office: Doris T. Connor, George Alan Connor, Myron R.MychajIiw
Sustaining Board: Ralph H. Beard, Dr. Luella K. Beecher, A. M. Brya,
C. Cummingsmith, Dr. Lee-Min Han, Austin Herschel, Anonymous, Allan
Hutcheon, J.Archie Johnson Jr., Paul J. Kovar, Bertha E. Mullin, Anon-
ymous, Bertha F. Sloan, Harold S. Sloan.
Nofe Concerning Delay  in  the Issuance of A. E,
And a Wore/ about Renewal Premiums for Year   1961
We wish to announce that recent unfortunate delays in the issuance
of AE and in general correspondence was due to vacation and family mat-
ters requiring the attention of Mr, and Mrs. Connor in the West. Then, to
make matters worse, just as we thought we were back to work on the ma-
gazine and EANA business, we received word of the death of Mr. Con-
nor's brother in Montana, necessitating our return to the West. We trust
that our members will understand our difficulties and our loss, and will
pardon these delays. We are now back to full active work for EANA and
hope to "catch up" soon on all labors at the Central Office.
Concerning payment of dues for the year 1961, we wish to request
early RENEWAL from our members and readers. As PREMIUM for such
renewal we continue to offer either a FREE copy of the new cloth-bound
"Esperanto: The World Interlanguage," or (if you already have the book)
other books to the amount of $2.00 at list prices. We shall publish soon
a good list of other books, some never before listed, from which those
who join or renew now may choose FREE books as PREMIUM FOR MEM-
BERSHIP. In the meantime, if you do not wish the free manual "Esper-
anto: The World Interlanguage," $2.00 from your dues will be credited to
your account for selection of other books.   Send your renewal early.
Sur la kovrilo:  La bela marvirineto en la haveno de Kopenhago, Danlando.
"The Association will not knowingly admit as members persons who are Commw
nists or Fascists or others who seek to overthrow the Government of, or in the
interests of a foreign power seek to weaken, the United Slates, or to change its
form of government by other than constitutional means." — EANA Constitution.
Subscriptions in the United States and Canada: }>3.00 per year.
Jarabono eksterlande por kalendara jaro:  $1.50 aŭ egalvaloro.
Gratis to Members of the EANA.
Regular Membership in EANA - $5.00 per year.   Patron - $10.00.
H. S. or College Student & Armed Forces — $3.00 per year.
Sustaining Board — $3.00 or more per month.
AMERIKA ESPERANTISTO
Vol. 73
OKTOBRO 1960
N-ro 3
DAN/O - Kie abundo estas malotta kaj manko pli malofta. . .
H. C. Anders,
Injanoj en la tuta inondo konas la fabelojn dc
H. C. Andersen, kaj maristojn de eittj nacioj
bonveniois kaj adianis la marvirincto de la
fabelo, hies araela bronza statue ear das la enirejon
al la kopenhaga haveno.Jena libreto estas salute
de tin Datiio, kin estis la patrio de la grartda
fabel-poeto, kaj kin etendiĝas jarmilaĝa kaj
eterne juna tnalantan la Jama vidaja de la
Lanoelinie-promenejo.
kaj la marxnrlneto
■ La danoj ŝatas rakonti, ke eksterlan-
danoj miksas la lokojn en la skandina-
vaj landoj, ke ili ckz. kredas Tivoli la
sveda ĉefurbo kaj alimanicrc strange
miskomprcnas.
Danoj, norvegoj, svedoj kaj finlanda-
noj nc estas senkulpaj pri tio, car ili faras
ĉion eblan por proksimiĝi al
la frataj nacioj. Kion jen danaj
reĝoj aŭ speciale lcrta reĝino,
jen svedaj soldataj reĝoj klo-
podis akiri, la unuigon de
Skandinavio, tion oni nun en
ĉiuj skandinavaj landoj alstrc-
bas, kaj bone estas, ke tiuj
klopodoj plenc cvoluis nur
post kiam duj kvin skandinavaj
landoj (car al ili ni ankaŭ kal-
kulas Islandon) fariĝis tutc
suverenaj. Nun rcnkontiĝas
ministroj kaj polidkistoj de
duj partioj minirnume unufoje
jarc por provi kunordigi lcĝo-
faradon kaj aliajn aranĝojn, tiel
ke tiuj landoj dam kunlaboras kaj ne-
niam kontraŭas unit la aliajn.
Post la lasta milito la skandinava kun-
laborado manifcstiĝis en multaj poziti-
vaj aranĝoj, kiuj plifortigis la solidare-
con inter la kvin landoj. Inter la landoj
oni ne plu postulas pasporton, kaj eks-
tcrlandano, kiu venas al iu
limo de Skandinavio, montras
sian pasporton kaj postc plu-
vojaĝas al la aliaj landoj; neniu
demandas lin, de kie li venas.
Li vojaĝas kiel en unit lando.
La loĝantoj dc Skandinavio
scntas la komunccon en di-
versaj, praktikaj kampoj. Ili
cgalrajcc povas labort, kie en
Skandinavio ili volas, out fans
ampleksajn interkonsentojn pri
reciproka utiligo dc la socialaj
servoj, la dano povas uzi la
svedan malsan-asekuron, kaj la
svedo aŭ norvego povas ricevi
maljunulpcnsion en Danio. Oni
La luroj (blavinstrumentoj) de la bronza epoko ankoraii estas nzeblaj.
35
D   A    N    I    O    tlllltlillllfllllllftlllllirillllllllllHIItllllllllllMflllttnillftlllllllltllllllMllllIlltllllfllllllMftlllMIIIII
Antati dutnil jaroj jena ferepoka kamparano estis mallevata en hi marion tie Tolltmd en
Jutlatido, aii kiel kandamnito an kicl ofera at la diaj. La gtai>o cstas de la sama epoko, hi
Thor-martelo cstas malpli aga. La vikingo insistis pri sia kredo port nine gin, konlraste al hi
kristana kruco. La Icrrc farira fandujo de hi forĝisto kontetifigis klientojn de ambaii religioj.
36
Ill IMIMII III Hill Ml III II I II NJIinil llllfl II 1111 II NMIIIIMNHI 111 IMI llftni II MMUIH inillll MM IIMIllHIHlillll Minn
D A N I O
povas clckti turn univcrsitatoii en Skan-
dinavio, kies instruadon oni opinias la
plej bona, kaj eiujare la politikistoj dc
Skandinavio provas fari novan pa.ŝon
al pli granda kuncco, cantcn ĉiain kun
la plej profunda respekto al la netusebla
sendependeco de la tinuopa lando.
■ La kvin landoj estas trc divcrsaj kaj
ĉiuj montriĉaj kaj grandegaj laŭ arco
esceptc dc la malgranda Danio. La aliaj
landoj liavas sovaĝcjojn kaj tial gran-
dajn rczcrvajn areojn. En nia malgranda
lando in prcnis sub kulturon prcskaii
ĉiujn lokojn.
Ne estas hazardo, ke la pradauoj no-
mis sian landon la »kampo dc la danoj«
(danernes mark, poste:  Danmark), car
la kampo lafi m estas malgranda, bone
kulturita kaj bone zorgita terpeco. La
Homo gusto diras, ke la lando ne estas
granda, ne estas lmpona, sed modesta.
Gi estas lando de kamparanoj. La
etkamparana aninio estas la preeipa.
Gi cstis lando de grandaj idcoj, sed nun
ĝi estas lando de mcza burĝcco kun
solideco kaj konstantcco.
■ Monotona ŝajnas la lando dc la danoj.
Ondaj, vcrdaj kampoj kiel mozaiko,
terpintoj kaj duoninsuletoj kun arbaroj
kaj arbarctoj, kiuj speguliĝas en trank-
vilaj lagoj kaj profundaj, torditaj
fjordoj. La ĉcflando Jutlando por la
granda mondo estas mir modesta duo-
ninsulcto, kin  suprcniĝas  kaj  dividas
La ekspedicioj de la vikingoj komenciĝis kiel piratadoj kaj jiuiĝis kid grandaj miliiadoj kaj iiwadoj, marko-
merco kaj dmigrado. La lastjaraj dfosadoj dc iliaj kampejoj - a tie (en miniatura kopio) Trdleborg ee
Slagelse - donas frapan atcston pri la scoera milita organize de tin tempo.
37
D     A     N     I     O      IIIllllllUlllllMIIMtltlllllllMIMIIIIIllllMIIIIUIIIIHIIIIIMMIIIiniMllllinilMlllllltllllllllllHIIIII.....111111111111
Nordan Maroii kaj Baltikau Maron,
sed oriente de tin duoninsuleto ka-
ŝiĝas aniaso da grandaj kaj mal-
grandaj insuloj; estas kvinccnt, kaj tin
insulo, kiu estas siifiĉe granda por povi
nutri ramilion, ordinare estas loĝata.
Sipoj kaj linioboatoj kunligas la insti-
lojn kaj la kontinenton, pontoj estas
konstruitaj super tied grandaj marrcgio-
noj kiel Lillcbaclt kaj la markolo inter
Selando kaj Falster. Tiuj pontoj estas
monunientoj pri dana teknika scio.Inter
la ckstremajoj de la lando ekzistas neniu
Ce /a I'rt'gcjo en Jelling stanu slit rnnŝtonoj. La marrcĝa
Gvrm la Maljui/a metis mm kiel niomtmenton pri sia
edzitio, kaj la jila Harahl Bludenta metis la alian por
menwritri pri siaj gepatroj, s'Lin Haratti, kin konkcris
ttttan Dniiion kaj NstroetrUw kstj kristanigis la rlanoins'.
dano, kui de sia liejmo havas pli ol
duoncenton da kilometroj al la plej
proksima marbordo.
Sed malgraii tio la lando estas riĉa
je kontrastoj. Venn al ĝi de okcidento,
kic dungalono de sablomontetoj eten-
diĝas de sudo ĝis nordo kaj estas unika
somerrestadejo. Tamcn dezerto, jes, sed
diligentaj nianoj plantis pajlon post
pajlo de sabla elimo kun la torta radi-
karo, kiu retenas la sablon, kie gi ne
estas ligita de plantitaj arbaroj de pinoj
kaj abioj.
Malantaŭ ladunoj lalandoestasebena.
Tie antatie ckzistis la erikejo okupanta
niczan kaj okcidentan Jutlandon. Nun
preskaŭ ĉio estas kultiirita. Tie kaj tie
estas grandaj distancoj inter la fumtu-
boj, sed multa nekulttirita tcro ne restas,
kaj baldaii la danoj devos sekvi la ek-
zemplon de la nederlandanoj kaj kon-
keri teron de fjordoj kaj lagoj.
En la koro de Jutlando la lando forte
leviĝas kaj malleviĝas. Belaj lagoj kaj
krutaj montetoj igas la jutlandanon pa-
roli pri montoj; la »Cielmonto«, pli
modestan nomoti li ne povas trovi por
la arbarkovrita montcto ee la lago de
Jtiul.
Ni presas kvar paĝojn el bela 32-paĝa
nova turisla libra pri Danlando (Danio).
Ni presas gin kiel ekzemplon de plej bo-
naj ilustrvtaj libretoj nunlempe presalaj
en Esperanto per diversaj registaraj in-
stancoj tra la mondo. Tiuj membroj, kiuj
deziras ekzernpleron de la tuta libreto,
sendu Wf por pakado kaj poŝtkosto al
"Amerika Esperanlisto." Sendu 2n<p kaj
ni inkluzivos kelkajn diversajn aliajn
luristjaldajojn.
38
ESPERANTO IN ACTION
Dr. Lee Min Han, member of the Sustaining Board of EANA, continues
to make history for Esperanto in Africa and the Near East. Dr. Han is
Dean of the Public Health College in Gondar, Ethiopia. He finds time for
directing the Gondar Esperanto Club which meets in his home every Fri-
day evening. His efforts for Esperanto have been so successful that there
is now another group in the capital city of Ethiopia, namely the Addis
Ababa Esperanto Club. And one of his enthusiastic students now in Leba-
non, Mr. Zemene Kassa, has recently organized the Lebanese Esperanto
Association in Beirut, closely associated with the American University in
that city. Letters, articles and photographs from Dr. Han's students in the
Near East attest to the solid success of his promotion for Esperanto. See
reports of Dr. Han's activities in Apr-May 1959 & Mar. I960 AE Bulletins.
Edgar Mason, Spokane, Wash., has started an Esperanto class this Fall
in Spokane.  Among the devices for instruction are playlets in Esperanto,
Mrs. Llewella Dowgiallo, Los Angeles, finds much interest in Esper-
anto among listeners of radio station KFI, known as "Night Owls" and or-
ganized into "Roosts'! Mrs. Dowgiallo and Mrs. Narita Monhollan are mem-
bers of the same "Roost". They plan to secure other members for EANA.
The Arts of Denmark — In connection with the publication in this issue
of excerpts from the Danish folder in Esperanto, it may be of interest to
point out that a unique exhibition of Danish art is being shown at the Me-
tropolitan Museum of Art up to January 8th, 1961. King Frederik IX and
Queen Ingrid of Denmark personally opened the exhibit on October 14th.
La EANJ Skizeto, organ of the Esperanto Association of New Jersey,
regularly publishes reports of their interesting meetings each month in the
Orange YMCA. The meetings began on October 7th with Stanley Otto's
account of the International Esperanto Congress in Brussels which he at-
tended. Stan is also head of the Esperantist Boy Scouts in America. Mem-
bers reported on their summer activities all over the country.
Mr. & Mrs. John Hoyle, Ontario, Canada, continue to mark up many suc-
cesses in the promotion of Esperanto. Clippings from papers attest to good
promotion. Speeches on Esperanto are given before groups: Presbyterian
Ladies Aid, Imperial Order of Daughters of the Empire, and others. Mrs.
Hoyle has donated Esperanto materials to the Sarnia, Ont.,Public Library.
Donald Dayton, Wilmore, Ky., had an excellent letter to the editor,
under "Reader's Views", in The Enquirer, and another in the Lexington
Leader. He bases his letters on EANA's "Model Letters to the Editor."
Puerto Rican Esperantists are growing in numbers and inactivity in the
Esperanto movement . J. Henry Kruse, jr., head of the national organiza-
tion of blind Esperantists, sends word that the Hadley School for the Blind
in Winnetka, 111., has employed Miss Claudette Toro of San German, P.R.,
(herself blind), to teach the school's Esperanto Braille course. Other ac-
tive members of EANA in P.R. are: Miss Sara Hebe Lugo, San German, stu-
dent in Central University,who puts articles in Spanish in the university's
paper, and is organizing for a group. Miss Ellen Lewis. Condado, who did
similar work for Esperanto in her school. Miss Irrr.a E. Bdez, San German,
a new member. Gordon Thompson, San Juan, who is organizing a group.
And Dr. Mario A. Agrait-Marty, San German, an expert and experienced Es-
perantist who serves as adviser and leader to all in Puerto Rico.
39
Esperanto Club of Springfield, Mass., meetings are held in the home
of Mr. & Mrs. Frank P. Hayden. New Esperanto classes are scheduled for
the area in and around Springfield and Greenfield. Mr. Warren H. Gould,
leader in the group, reports much class and club activity, including a good
course in Evening High School, with new successes everywhere.
It is with sorrow that we announce the death of three most loyal long-
time members of EANA: Dr. H. Harris, New York City, at his summer camp
in the Adirondacks; Miss Grace Randolph, St. Petersburg, Fla., at her
home; Tom Rohbins, Steep Falls, Me., at a Veterans Hospital.
J. Archie Johnson, Jr., Savannah, Ga., promotes Esperanto success-
fully in various ways: An excellent letter to the editor of "The Morning
News" entitled "Esperanto is Urged as World Language"; a feature article
by Mary K. Floyd, inspired by Mr. Johnson's activities, entitled "At Least
One Savannahian Can Speak a Hew Language"; and a live television broad-
cast on Station WSAV, August 24th. These and other promotional activities
are the sort which bring results for Esperanto.
The Duodecimal Society of America, 20 Carlton Place, Staten Island 4,
N.Y., under the direction of Ralph H. Beard, constantly increases its in-
terest in Esperanto, and plans further Esperanto literature.
William P. Vathis, employed in the Consular Service of the USA, paid
the Central Office a visit in October on his way to his new post in Genoa,
Italy.  "Bill" served in Benghazi, Libya, during the past two years. He
hopes to find a greater number of Esperantists in Italy.
Rev. Robert Sparks is back in the United States after serving in the
Education Department in Zanzibar, East Africa, last year. He organized
a class in Esperanto while teaching in the schools of Zanzibar.
New Esperanto Classes in the New York Area: In addition to Dr. Ju-
lius Balbin's classes mentioned elsewhere in this issue, Richard Ranc is
teaching Esperanto at the Adult Education Center, Levittown, L.I. And
Doris T. Connor is teaching by the famed Cseh Method at the Adult Edu-
cation Center, Bryant High School, Queens. Mrs. Connor has received an
official license from the Board of Education to teach in the Adult Schools.
Nofe re Edinburgh Dictionary: This excellent bound pocket dictionary
288 pages, Esp-Eng and Eng-Esp, now sells at $1.00 from EANA. The
cost of Edinburgh elsewhere is more than that, since raise by publisher.
Dr. Julius Balbin, New York City, is Assistant Professor of Russian
and French at the U. S. Merchant Marine Academy at Kings Point. He was
active in Esperanto some years ago in Poland, but has only recently re-
newed his interest and joined EANA. Already he has organized two good
classes in Esperanto—one for Merchant Marines and one for a remarkable
group in New York known as "The Polyglots." A combined meeting of The
Polyglots with the Esperanto Society of New York was held at the McBur-
ney YMCA in New York on Sunday afternoon, Oct. 23. The program began
with Dr. Balbin's lesson in Esperanto for the Polyglots, followed by Doris
T. Connor's Cseh Method demonstration in Esperanto. Then Dr. Tosihide
Kuwahara, eminent Japanese scientist, Director of the State Industrial Re-
search Institute, Osaka, Japan, showed beautiful colored slides of Japan
scenes, speaking in Esperanto and translated in English by Mr. Connor.
Dr. Kuwahara is traveling around the world, using Esperanto in all lands.
The enjoyable afternoon closed with operatic and folk songs by Halina
Hadi, formerly with the Polish Opera, — a grand finale. There were some
70 persons in attendance.                   ,n
EANA  HONOR  ROLL,  1959-1960
Sincere appreciation and grateful thanks to the following members of
EANA, who by their monthly, yearly, or special contributions have greatly
aided the work of the Association during the years 1959 and I960. The
new Library Fund has also benefited from the interested support of many
members. Thus EANA adds to its Honor Roll the names of those members
who have contributed substantial sums, $10 or more, to help this effort.
(If by chance some name has been inadvenently omitted, please do not
hesitate to inform the Central Office, so they may correct any omissions.)
Members of the Sustaining  Board
Ralph H. Beard
Dr. Luella K. Beecher
John M. Brewer
A. M. Brya
C.C.Cumming smith
Angela Alfaroli
J. Z. Augustinius
George W. Bailey
Margaret L. Barkley
Walter R. Beachy
Eugene M. Beck
Mrs. Albert Berney
Rev. Whipple Bishop
Edward Blekicki
Gerald & Alice Boulet
Allen L. Brown
Vern Bruder
J. H. Casto
J. Leo Chapman
A. B. Coigne
Reginald H. Colley
Doris T. Connor
G. Alan Connor
Connie Davis
Richard L. Denison
H. E. Dillinger
David B. Ericson
Sgt. James C. Faughnan
Dr. Lee-Min Han
Austin Herschel
Allan Hutcheon
J. Archie Johnson, Jr.
Paul J. Kovar
Patron  Members
Edwin R. Fleming
Mr. & Mrs. J. Gamba
Jacques Gaucher
Emma Graf
Frank X. Graser
John C. Graves
Allan Greene
John P.A. Greenwood
Jean-Guy Guay
Lou Harrison
George Hirsch
Noble Holderread
Mr. & Mrs. J. Hutchens
Rubey D. P. Kelber
Mr. & Mrs. T. Knudsen
Russell R. Lambert
Paul Larose
Anton Lonhardt
Fred H. McMann
Marie Maffey
Dr. George A. Maggio
Eulalia E. Marks
Mary Marrett
Bertha E. Mullin
Andrew O'Reilly
Harold S. Sloan
Bertha F, Sloan
Dr. W. Solzbacher
Rita B. Martinez
Rev. R. Marzilli
Mr. & Mrs. M. E. Muttart
Abraham H. Okun
C.  Stanley Otto
David W, Peacock
Orlie Pell
Lois Petry
Bruce K. Pierce
D.  W. Pittman
Grace Randolph
James F. Rettger
Nina W. Rivers
Rev. Antonio Sandro
Herbert W. Smart
Isabel P. Snelgrove
Juraj Sobota
James V. Sorrel
Mr. & Mrs. W. P. Vathis
E.  L. Wells, Jr.
F.  Lee York
Elsie Yunghans
Pauline Ziobro
Donors fo American  Library Fund
Angela Alfaroli
A. M. Brya
Gerald Boulet
J. H. Casto
C. C. Cummingsmith
Esperanto Soc. of N. Y.
Edwin R. Fleming
Lou Harrison
Austin Herschel
Allan Hutcheor.
Arlie Nixon
A. H. Okun
C. Stanley Otto
Donors of 10 Gift Subscriptions to Libraries
George W. Bailey, Jr.
Jewel Bainbridge
Dr. Luella K. Beecher
A. M. Brya
Vern Bruder
C. C. Cummingsmith
41
J. J. Hutchens
Thomas O'Neill
Andrew Rogus
Herbert Smart
KANTO  PRI   HIAVATA
Henry W. Longfellow
Tr. Ernest G. Dodge
(En ĉi tiu numero ni daŭrigas la poemon,  kiu komenciĝis en AE, N-ro 2,  I960.)
Kanto III
Infaneco de Hiavaia
Suben tra 1' vesperkrepusko
En la tagoj forgesitaj,
En nememoreblaj tempoj,
Falis de la lun' Nokomis,
Fairs bela Si, Nokomis,
Jam edzino, ne patrino.
Tie estis Si ludanta
Kun virinoj kunulinoj
Svinge en svingila sporto,
Svingis per vinbertrunketo,
Kiam rivalino Sia
Pro envio kaj malamo
Dise tranĉis la svingilon,
TranĈis la torditajn tigp-jn.
Time falis do Nokomis
Suben tra 1' vesperkrepusko,
Sur herbejon, Muskodejo,
Sur la floroplenan stepon.
"Stelo falas!" oni diris,
"El ĉielo, jen steleto!"
Inter muskoj kaj filikoj,
Inter la lilioj stepaj,
Sur herbejo, Muskodejo,
Sub lunlumo kaj stellumo,
Naskis Ŝi filinon belan;
Kaj ŝi nomis Sin Venonah
La unuan naskitinon.
La filino de Nokomis
Kreskis kiel la lilioj,
Kreskis alta kaj gracila
Kun beleco de 1' lunlumo,
Kun beleco de la steloj
Kaj Nokomis Sin avertis
Oftadire, oftavorte,
"Gardu vin de Muĝekivis,
Vento de la Okcidento.
Ne aŭskultu liajn dirojn;
Vi ne kuŝu sur herbejo,
En lilioj vin ne klinu,
Por ke Vento Okcidenta
Vin ne trovu, ne mistraktu.
Sed Venonah ne atentis,
Ne obeis la averton,
Saĝodirojn ne atentis;
Kaj la Okcidenta Vento
Venis en vesperkrepusko,
TuŜe sur la stepo marSis,
Flustris al folioj, floroj,
Kurbigante florojn, herbojn,
Trovis, ke Venonah bela
En lilioj kuŝripozis,
Amindumis Sin molmilde,
Amindumis Sin per vortoj
De dolceco, per karesoj,
Gis Si fine en doloro
Naskis filon, naskis idon
En koramo sed malĝojo.
Do naskiĝis Hiavata,
Infaneto tre mirinda;
Sed patrino lia milda,
Si, idino de Nokomis,
Mortis en angoro tie,
Korrompite, forlasita
De la Okcidenta Vento,
De 1' perfida, falsedira
Senkorulo, Mugekivis.
Pri filino, pri Venonah
Ploris kun dolor' Nokomis,
Ploris Si kun laŭta veo.
"Ho, ke estus mi mortinta,
Estus mi kun vi en morto,
Kie ne plu peno, veo!
Vahonovin!  Veomia!"
Ce la rand' de GiĈe-Gumi,
Ĉe la brila Grandmar-Akvo,
La vigvamo de Nokomis,
La filino de la Luno,
Staris nigre kaj nubombre,
Staris inter la pinarboj
Kaj la trunkoj de abioj.
Hela Ĉe ĝi akvo ondis,
Ondis klara, sunlumita,
Ondis brila Grandmar-Akvo.
Tie vartis lin Nokomis,
Sulkigita kaj maljuna,
Vartis etan Hiavata'n,
Svingis lin en lulileto,
Mola pro la muskoj, junkoj,
Firmbindita per tendenoj
De la cervo, la boaco;
Lian ploron Si forlulis:
"Psst! la Nuda Urso aŭdos!"
Endormigis lin kantante:
"Eŭa-jej! strigeto mia!
42
Kiu estas la etulo
Lumiganta la vigvamon
Per okuloj grandaj siaj?
Eŭa-jej! strigeto mia!"
Instruadis lin Nokomis
Pri la steloj sur ĉielo,
Kaj pri ISkudah', kometo,
Iŝkudah' kun fajraj haroj;
Montris eĉ la Morto-Dancon
De 1' spiritoj kun la klaboj
Kaj la plumaj kapornamoj,
Nordflamantaj en la vintro;
Montris ĉielvojon blankan,
Vojon de fantomoj, ombroj,
Strion rektan trans cielo,
Plenan de fantomoj, ombroj.
Ce la pord' somervespere
Sidis eta Hiavata,
Aŭdis de pinarboj flustron,
Aŭdis de la akvoj plaŭdon,
Sonojn de muziko, miro:
"Minne-vava!" diris arboj,
"Mudvej-aŭŝka!" diris akvoj.
Vidis ii la flugetantan
Lampireton, Vah-vah-tejsi,
Dum krepusko de vespero,
Kies kandeleto lumis
En filikoj kaj arbustoj.
Kantis li infanan kanton,
Instruite de Nokomis:
"Vah-vah-tejsi, lampireto,
Fluginsekto blankfajrhava,
Dancetanta blankfajrulo,
Min lumigu per kandelo,
Antaŭ ol mi kuŝos lite,
Antaŭ dorma okulfermo!"
Vidis li la lunon ronde
Supreniri el la akvo,
Vidis en ĝi ombroformojn;
Flustris: "Kio ĝi, Nokomis?"
Kaj Nokomis al li diris:
"Foje batalul' kolere
La avinon prenis, jetis
En ĉielon noktomeze;
En la lunon Sin li jetis;
Sian korpon jen vi vidas."
Vidis li la ĉielarkon
En cielo orienta,
Flustris: "Kio ĝi, Nokomis?"
Kaj Nokomis milde diris:
"Tio estas la Cielo
De la floroj, nun vi vidas.
Ĉiuj floroj de 1' arbaro
Kaj lilioj de la stepo
Post velkado sur la tero
Ree floras en cielo."
Afidis li meznokte strigojn,
Ululantaj en arbaro.
"Kio?" li ekkriis time,
"Kio estas ĝi, Nokomis?"
Kaj Nokomis varte diris:
"Nur la strigo kaj strigeto
En la lingvo sia propra
Diskutante reciproke."
La etulo Hiavata
Lernis lingvojn de la birdoj,
Nomojn kaj sekretojn lernis,
Kiel ili nestfaradas,
Kie sin en vintro kafias,
Kaj parolis li kun ili,
Nomis ĉiun el la birdoj
"Kokidet' de Hiavata."
Kaj de ĉiaj bestoj lernis
Li la lingvon kaj sekretojn;
Kiel la kastoroj lerte
La loĝejojn konstruadas;
Kiel la sciuroj saĝe
Kaŝas glanojn por la vintro;
Kial la boacoj kuras
Tiel vigle kaj rapide;
Kial la kunikio estas
Tiel milda kaj timema.
Renkontante sur la vojo,
Li kun ili babiladis:
"Fratoj vi de Hiavata."
Nun Iagu, rakontulo,
Ega fanfaronemulo,
Vojaĝanto, babilanto,
Li, amiko de Nokomis,
Lerte faris jen pafarkon,
Donis ĝin al Hiavata.
El frakseno ĝin li faris,
El la kverko faris sagojn,
El siliko ties pintojn,
Kaj el plumoj direktilojn.
Snuron havis la pafarko
El la haŭto de la cervo.
Diris li al Hiavata:
"Filo, iru en arbaron,
Kie ruĝaj cervoj gregas;
Pafu por ni cervoreĝon,
Pafu la branCkornan cervon."
Tuj for en la arbaron
Sola paŝis Hiavata
Kun pafarko kaj la sagoj.
Ĉirkaŭ li la birdoj kantis:
"Nin ne pafu, Hiavata!"
Kantis turdo, la Opeĉi,
Kaj Ovajsa, birdo blua:
"Nin ne pafu, Hiavata!"
43
Sur la kverkon vigle saltis
La sciuro, Agidaŭmo,
Saltis li de branĈ' al branĉo,
Tusis kaj balbutis ride,
El kverkarbo ride kriis:
"Min ne pafu, Hiavata!*
Pretervoje la kuniklo
Flankensaltis, malapude
Sidis rekta sur la koksoj;
Duontime, duonserce
Diris al la casanteto:
"Min ne pafu, Hiavata!"
Malatenta, li ne aŭdis,
Pensis nur pri ruga cervo;
Piedsignojn li rigardis,
Kiuj montris al rivero,
Al rivera transvadejo.
Kvazaŭ dorme li paSadis.
Sin kafiinte inter alnoj,
Li atendis la vircervon,
Gis li vidis kornobranĉojn,
Du okulojn en densejo,
Du naztruojn ventoflarajn.
Cervo jen eniris vojon
Makulitan sune, ombre.
En la brust' de Hiavata
Batis lia kor' tremante
Kiel foliar' Ĉirkaŭa,
Trema foliar' betula.
Cervo paŝis laŭ la vojo!
Sur genuo apogante,
Li direktis unu sagon
Sen movigo de branĉeto,
Sen ekflustro de folio;
Sed ekhaltis la vircervo,
Kaj kvarhufe piedfrapis,
Kun levita huf' aŭskultis,
Saltis, kvazaŭ sag-renkonte;
Ha! mortiga, sibla sago,
Kiel vespo lin gi pikis!
Morta kuŝis la vircervo
Ce rivera transvadejo,
Ne plu batis tima koro;
Sed la kor' de Hiavata
Saltis, kantis, goje batis
Dum li hejmen sultre portis
Rugan cervon kornohavan.
Kaj Iagu kaj Nokomis
Bonvenigis lin aplaŭde.
El la haŭto de la cervo
Manteleton nun Nokomis
Lerte faris por la knabo.
El la karno de la cervo
Faris Si festenan mangon,
Feston je honoro lia.
Vilaganoj venis, testis,
Ciuj laŭdis Hiavata'n.
Nomis lin la Son-ge-taha,
Ulo de la Forta Koro!
Nomis lin la Mahn-go-tejsi,
Koro de Kolimbo-Birdo!
Kcnfc- IV
Hiavata kaj Mugekivis
El knabeco al virago
Kreskis nia Hiavata;
Lerta li en Ĉaso-arto
Kaj sagec' de maljunuloj,
En la sportoj de junuloj
Kaj virecaj artlaboroj.
Li rapid-pieda estis,
Povis pafi sagon foren,
Tiam kuri tiel vigle
Ke la sag' post dor so falis!
Brake forta li ja estis,
Povis pafi sagojn supren,
Sagojn dek, rapide tiel,
Ke la deka jam ekflugis
Antaŭ ol 1' unua falis!
Pugnogantojn li posedis,
Minĝekahvun, el cervhaŭto,
Pugnogantojn de magio.
Kiam ilin li manportis,
Povis li frakasi rokojn
Kaj mueli gis pulvoro.
Mokasenojn por piedoj
Havis li el cervohaŭto,
Mokasenojn sorĉigitajn.
Kiam li Ce maleoloj
Ligis ilin, portis ilin,
Ciu paŝo mejlo estis!
Li demandis de Nokomis
Pri la patro, Mugekivis;
Kaj de Si, maljunulino,
Lernis li la fi-sekreton
Pri beleco de 1' patrino,
Pri perfido de la patro;
Lia kor' en brusto brulis,
Kiel fajropeco brulis.
Al Nokomis li deklaris:
"Iros mi al Mugekivis,
Lernos kiel patro fartas
Ce 1' pordegoj Okcidentaj,
Pordoj de la Sunsubiro."
El iogejo for li iris
En kostumo por vojago,
Kun armiloj por ĉasado,
Kun ĉemizo kaj gamaSoj
El cervhaŭto, konkgarnitaj;
Sur la kapo agloplumoj;
44
Ĉirkaŭ la talio portis
Vampum-zonon el konkpecoj,
En la manoj, la pafarko
Kun la Ŝnuro cervtendena;
En sagujo, kverkaj sagoj,
Stonopintaj, plumohavaj.
Pottis li la pugnogantojn,
Minĝekahvun, la magiajn;
Ankaŭ mokasenojn sorĉajn.
Sed averte lin Nokomis,
La maljunulin', detenis:
"Ne foriru, Hiavata,
Al la Vento Okcidenta,
Regno ĝi de Muĝekivis,
Por ke vin li per magio
Ne mistraktu, ne mortigu."
Sed sentima Hiavata
Ne atentis la averton
De virino, de Nokomis.
Li ekmarŝis en arbaron;
Ciu paŝo, mejlo estis;
AĈa la ciel' aspektis,
ACa sub pied', la tero;
Atmosfer' sufoke premis,
Plena de haladz' kaj fumo,
Kvazaŭ el arbar' brulanta,
Car la kor' en brusto brulis,
Kiel fajropeco brulis.
Okcidenten, okcidenten
Do vojaĝis Hiavata,
Dorse lasis plej rapidajn
Cervojn kaj la antilopojn,
Trans la flua Eskonaba,
Trans la larĝa Misisipi,
Tra la montoj de la stepo,
Tra la lando de la triboj
Korvoj, Vulpoj, kaj loĝloko
De la Nigrapieduloj;
Venis al la Rokaj Montoj,
Al la regno sunsubira
De la Okcidenta Vento.
Tie, sur ventplenaj pintoj,
Sidis praa Muĝekivis,
Reĝo de T cieloventoj.
Forte miris Hiavata
Pri aspekto de la patro.
Ĉirkaŭ li, aer' sovaĝe
Skuis lian nubhararon;
Kiel neĝo la hararo,
Brilis.kiel la kometo,
Kiel Iŝkudah', kometo,
Kiel stelo fajrharara.
Gojis multe Muĝekivis
Ekvidinte Hiavata'n;
Vidis sian junan agon
En vizaĝ' de Hiavata;
Vidis belon de Venonah
El la tombo reaped.
"Ha! bonvenon, Hiavata,
Al la regno Okcidenta!
Longe vin mi atendadis!
Junuleco estas bela;
Maljuneco tre soleca.
Junuleco estas fajra;
Maljuneco estas frosta.
Miajn tagojn forpasintajn
Vi al mi reportas pense,
Vi reportas de 1' juneco
La pasion por Venonah!"
Multajn tagojn ili kune
Babiladis, demandadis,
Atendante, respond ante.
Kaj la forta Muĝekivis
Fanfaronis siajn agojn,
Siajn aventur-danĝerojn,
Sian nevenkeblan bravon,
Sian korpon nevundeblan.
Pacience Hiavata
Sidis dum la fanfaxono,
Kun rideto aŭskultadis,
Ne kontrafiis, ne minacis,
Sin per vorto ne perfidis.
Sed la kor' en brusto brulis,
Kiel fajropeco brulis.
Tiam diris: "Muĝekivis,
Cu ekzistas ja nenio
Kio povus vin detrui,-
Povus kaŭzi al vi timon?"
Kaj la forta Muĝekivis,
Tre afable fanfarone
Diris: "Estas ja nenio
Krom la jena nigra roko,
La fatala jena Vaŭbik!"
Li rigardis Hiavata'n
Kun bonkora saĝaspekto,
Kun vizaĝo de patreco,
Kun fiero pro la belo
De la altgracila korpo;
Kaj li diris: "Hiavata,
Nu ja, Cu ekzistas io,
Kio povus vin detrui,
Povus kaŭzi al vi timon?"
Sed singarde Hiavata
Restis muta, kvazaŭ dube,
Kvazaŭ en necerta penso.
Tiam: "Estas ja nenio
Kun escepto de Apukva,
Jena granda junko-herbo!"
Kiam Muĝekivis stare,
Gestis kvazaŭ por eltiri
45
El la grundo la junkherbon
Hiavata time kriis:
"Kago! kago! Gin ne tuSu!"
"Ha, do,* diris Muĝekivis,
"Certe ne, mi ĝin ne tuSos!"
Tiam pri aliaj cemoj
Hi daflre babiladis;
Pri la fratoj de 1' junulo;
Pri Vabun', Matena Vento;
Pri la Suda, Savondasi;
Pri Kabibonoka, Norda;
Pri 1' patrin' de Hiavata,
Si, la belulin', Venonah;
Kiel Si sur step' naskiĝis,
Kaj pri Sia morto, laŭ la
Rakontado de Nokomis.
Kaj li kriis: "Mugekivis!
Vi la mortiginto estas!
Sian belon kaj junecon
Prenis vi, kaj prene rompis
La Lilion de la Stepo,
Piedpremis ĝin — Venonah!
Nun konfesu! nun konfesu!"
Kaj la forta Muĝekivis
Flirtis vente la hararon,
En angoro kapon klinis,
Kapon grize blankan klinis,
En silenta mov' de jeso.
Jen eksaltis Hiavata
Kun minaca brovo, gesto,
Metis manon sur la Vaŭbik,
Sur la egan nigran rokon;
Per la sorĉaj pugnogantoj,
Minĝekahvun, la magiaj,
Rompis li la rokkrutaĵon,
Gin muelis ĝis pecetoj,
Jetis ilin tre sovaĝe
Al la patro, Muĝekivis,
Al la patro, pente trista;
Car la kor' en brusto brulis,
Kiel fajropeco brulis.
Sed la reĝo, Muĝekivis,
De la Okcidenta Vento
Blovis la Stonpecojn foren,
Per spirado de naztruoj.
Per la Ŝtormo de kolero,
Reen al la atakanto;
Prenis junkon, la Apukva,
Tiris gin kun la radikoj
El la bordo de 1' herbejo,
El la koto grandan junkon.
Mokridadis Hiavata!
Tiel la batal' ekigis,
Man' ĉe mano en la montoj.
El nestego kriis agio,
La Keneŭ, militoaglo,
De sidloko sur krutaĵo
Flugis super la batalo.
Kiel arbo en Stormego
Vipfleksiĝis Granda Junko;
Kaj en pezaj, grandaj pecoj
Falis la fatala Vaŭbik,
Gis la ter' bruege tremis
Pro konfuzo de 1' batalo;
Gis aer' farigis plena
De kriego, de hurlado;
Gis la tondro el la montoj
Reefiadis, "Baim-vava!"
Retirigis Mugekivis,
Okcidenten rapidegis,
Stumble tra la montoj kuris,
Dum tri tagoj retirigis.
Hiavata venge sekvis
Gis la pordoj de la Vento
Okcidenta, — Sunsubiro,
Gis plejlasta tero-limo
En malplenaj vastaj spacoj,
Kie sin kuSigas suno,
Kiel nokte la flamingo
Sin kuŝigas en la nesto
En solecaj, mornaj marĉoj.
"Cesu!" kriis Mugekivis,
"Ĉesu, filo, Hiavata!
Vi ne povas min mortigi.
Senmortul' ne povas morti.
Mi submetis vin je provo
Por ekkoni vian bravon,
Por elpruvi la kuragon;
Nun ricevu bravkompenson!
"Hejmeniru al popolo;
Inter ili nun vivadu,
Inter ili laboradu.
De 1' malbon' purigu teron,
FiŜkaptejojn kaj riverojn;
Ciajn monstrojn kaj sorĉistojn
Senvivigu kaj mortigu,
La gigantojn, la Vendigoj,
La serpentojn, Kenabikoj,
Kiel mi mortigis Urson
Miŝe-Mokva, sur la montoj.
"Kaj Ĉe vivofino, kiam
Morto al vi apudigos,
Kaj teruraj fiokuloj
De la Paŭguk vin rigardos,
Mi dividos mian regnon,
Donos al vi regnoparton.
La reganto vi farigos
De 1' Nord-Okcidenta Vento.
De 1' hejm-vento, la Kivejdin."
Tiel la batalo fama
46
Okaziĝis en teruraj
Tagoj foraj de la ŝah-sah,
En la tagoj forpasintaj,
En la regno Okcidenta.
Eĉ nuntempe la casisto
Vidas signojn de 1' batalo
Inter montoj, en la valoj,
Vidas la gigantan junkon
Ce lagetoj kaj fluejoj,
Vidas pecojn de la Vaŭbik
Nun kusantaj en la valoj.
Hejmeniris Hiavata;
Placa estis la pejzaĝo,
Placa la aero supre;
Ĉar maldolĉo de kolero
Estis tute forigita;
El la cerbo venĝopensoj
Estis plene forpelitaj,
Brula febro for de 1' koro.
Unu fojon nur survoje
Paŭzis li aŭ malrapidis,
Haltis por aĉeti sagojn
Ĉe Sagfabrikisto fama
En la lando de 1' Dakotoj,
Kie akvofal' belega,
La Kaskado Minehaha,
Brilbriletas inter kverkoj,
Ridas, saltas en valeton.
Tie el la sabloStono,
Aŭ kalcedoni' malmola,
La Sagfabrikisto fama
Estis dum la multaj jaroj
Fabrikanta sagopintojn,
Aŭ el jaspo, aŭ siliko,
Faris ilin akrarandaj,
Poluritaj, altaprezaj.
Kun li loĝis la filino,
Ja kaprica same kiel
La Kaskado, Minehaha,
Kun humoroj sunaj, ombraj,
Kun okuloj brune nigraj,
Jen ridetaj, jen spitemaj;
Paŝoj tiel rapidega
Kiel la rivero, haroj
Fluas kiel la kaskado,
Rido Sia tre muzika.
Li de akvofalo prenis
Nomon por Ŝi Minehaha,
Nomis ŝin Ridanta Akvo.
Ĉu do por aĉeti sagojn,
Sagopintojn el siliko,
Jaspo aŭ kalcedonio,
Paŭzis tiam Hiavata
En la lando de 1' Dakotoj?
Ĉu ne por knabinon vidi,
Trajtojn de Ridanta Akvo
De malantaŭ la kurteno
Stelmontrantaj sin?  Por audi
Siajn vestojn susurantaj,
La kurtenon movetantaj?
Same ja la Minehaha
Brilvidiĝas tra la branĉoj,
Kaj ridantan akvon oni
Aŭdas tra la branĉkurteno.
Kiu povas ja konstati
Pensojn kaj viziojn de la
Bravjunuloj fajrocerbaj?
Kiu revojn pri beleco
En la kor' de Hiavata?
Al Nokomis li rakontis,
Ce vigvam' je sunsubiro,
Nur renkonton kun la patro,
Nur la bataladon akran
Kontraŭ Muĝekivis, sed ne
Unu vorton pri sagpintoj,
Kaj nek pri Ridanta Akvo.
DEZERAS KORESPONDI
r^
Usono. D-ro Julio Balbin, 340 Riverside Dr., New York 25, N. Y., lingvo-
instruisto kaj tradukisto, dez. kor. kun gesamideanoj tutmonde, serioze
pri literaturo, muziko, arto, kaj problemoj de internacia kompreno.
Usono. S-ro William I. Ivey, 116 Cook St., Ithaca, N. Y., universitata stu-
dento, 20-j., Esp. komencanto, dez. kor. kun gejunuloj samaĝaj en ĉiuj
landoj, pri studo de lingvoj kaj problemo de interkomunikado,
Usono. S-ro A.H.Okun, 162 Broadway, Monticello, N. Y., dez. kor. per PK
kun seriozaj gesamideanoj, Eŭropo, Israelo, Oriento, Afriko, kaj Sud-
Ameriko, pri m'ond-paco, arto, muziko, k. t. p.   Certe respondos.
Usono. (Soldato en Poitiers, France.) SFC Sheridan Wilson, A.S.N., R.A.
38569642, 279th Army Band, A.P.O. 44, New York, N.Y., dez. kor. kun
gesamideanoj kiuj havas intereson pri la Biblio aŭ fotografio.
Usono, S-ro Haroo Uchida, 1337 R Street, Lincoln 8, Nehr. Japarta stu-
dento en usona universitato jam dum 3 jaroj, pretiĝas por labori en Sud-
Ameriko. Dez. kor. kun Espistoj en S. A. kaj en ĉiuj landoj.

"SAY   IT   IN   ESPERANTO"
by G. Alan and Doris T. Connor
Tells You What to Say and How to Say it!
You'll be delighted by the ease with which
you'll immediately be saying whole phrases in
Esperanto. Practice ordering meals, renting
rooms, driving a car, going to a doctor, going
shopping, etc., by using this handy manual.
5 V* x 314 in. for purse or pocket. Over 1000
phrases, many never before translated into Es-
peranto.   A complete index with unique numbering system so
that you find the phrase you want instantly. A quality product
with strong covers and sewn back.   A guide to conversation,
with summary of grammar.  Useful in Esperanto courses.
17 is a thoughtful, useful gift for friends, too!
Those who receive it will find much interest in learning to
say useful phrases in Esperanto; and will want to go on to
a mastery of the interlanguage.  Order them in quantity!
Price only 754 each, discounts to groups & dealers.
Published by Dover Publications, Inc.   Order from EANA.
LINGUAPHONE HOME STUDY COURSES
You can learn ESPERANTO, or any other language listed
below, by the world-renowned Linguaphone Ear-Eye Method.
Order through the Esperanto Book Service for benefits to both
yourself and your Esperanto Central Office. You may select:
Esperanto	Russian	Swedish	Persian
Italian	Finnish	Hebrew	Hausa
Irish	Arabic	Bengali	Spanish
Polish	Japanese	Greek	Dutch
Chinese	Latin	German .	Afrikaans
Malay	French	Czech	Hindustani
English	Portuguese	Norwegian	Effik
Regular listpricefor Esperanto, complete course, is 157.50.
Most other languages are priced the same. A few higher, a few
lower — dependent upon number of records and other factors.
Write to Esperanto Book Service about any language in which
you are interested. Special payments for members of EANA.
Esperanto Ass'n of N. A., 114 W. 76 St., New York 11, N. Y.