AMERIKA ESPERANTISTO AMERICAN ESPERANTO MAGAZINE Esperanto in Monaco . \ "Kriss Kross" Puzzle Fantazioj kaj Faktoj MAY-JUNE 1956 AMERICAN ESPERANTO MAGAZINE (Amerika Esperantisto) Official bimonthly publication of the ESPERANTO ASSOCIATION OF NORTH AMERICA, Inc. 114 West 16 St., New York 11, N. Y. EDITORIAL STAFF Editor: G. Alan Connor. Co-Editors: Dr. William Solzbacher, Doris T. Connor, Myron R. Mychajliw. SUSTAINING BOARD OF EANA Dr. Luella K. Beecher, Dr. F. W. Breth, Allen L. Brown, A.M. Brya, John Burt, Carl W. Childress, C. C. Cummingsmith, S. M.,Preston Davis, Jr. Dr. Lee-Min Han, Allan Hutcheon, Horace C. Jenkins, Paul J. Kovar, Dr. Francis A. Kubeck, Katherine Muttart, Merrill E. Muttart, Bertha E. Mullin, Paul E. Nace, George Hirsch, Dr. Ivy Kellerman Reed, Bertha F. Sloan, Harold S. Sloan, Dr. W. Solzbacher, Mazah E. Schulz, JackM. Warner, Jr., Virgil Whanger. CONTENTS - ENHAVO Let's Do Something About Esperanto!............Einar Dahl 61 Esperanto in Monaco.............................. 69 Esperanto in Action Around the World................... 72 Esperanto for Religious Purposes...................... 74 Nova Fenomeno en Esperanto........................ 75 Buterpano — Versafeto.............tr. Helene Wollschlaeger 75 Esperanta Kroniko................................ 76 Cu la Esperantistaro Devas Toleri Tion?........La Redaktoro 80 Diversaj Anoncoj de EANA.......................... 81 "Kriss Kross" Puzzle in Esperanto..................... 82 Faktoj kaj Fantazioj pri Esperanto — Recenzo . . . D-ro W. Solzbacher 84 Ukraina Danco por la Kongreso 1956 — Bildo............... 92 Komentoj de S-ro Azorin pri I.V.E....................... 93 Deziras Korespondi............................... 94 Bildo sur kovrilo: Somero en la montaro de okcidenca Kanado Subscriptions in the United States and Canada: $3-00 per year. Jarabono eksterlande por kalendara jaro: $1.50 aŭ egalvaloro. Graris to Members of the EANA. Regular Membership in EANA - $5.00 per year. Patron - $10.00. H. S. or College Student & Armed Forces — $3-00 per year. Sustaining Board — $3.00 or more per month. AMERIKA ESPERANTISTO Vol. 70 MAY-JUNE 1956 Nos. 5-6 LET'S DO SOMETHING ABOUT ESPERANTO! Einar Dahl Member of the Swedish Parliament The following paragraphs are extracts from a speech delivered March 7, 1956, in the Swedish Riksdag (Parliament) by a legislator who has had considerable experience in international affairs as well as in the practical use of Esperanto. He previously was one of the leaders of the Teachers' Esperanto League in his country. The speech was delivered as part of a large scale foreign policy debate. It was translated for the American Esperanto Magazine from the Swedish original, as it appeared in Svenska Esperanto-Tidningen for April 1956. Some of Mr. Dahl's re- marks obviously apply only to countries like Sweden where the govern- ment runs the radio, subsidizes nongovernmental organizations, etc. The general line of thought in this speech is relevant anywhere. The United Nations and its specialized agencies have accomplished a great deal in aid to underdeveloped areas, in the fight against disease and infant mortality, in the liquidation of illiteracy, and in other equally important endeavors, in which Swedish representatives have, naturally, played their full part. I should like to emphasize, however, that the great objective of the United Nations is of such decisive and vital importance that more must yet be done and that there is positive need for trying out new ways and means. One of the matters which I should like to mention in this context is the world language problem. At its 1954 session in Montevideo, UNESCO (the United Nations Edu- cational, Scientific and Cultural Organization) adopted a resolution re- cognizing that the auxiliary language Esperanto has great value for edu- cation, science, and culture. The Swedish delegates to the Montevideo Conference supported the Esperanto resolution. At the meeting of the Council of Europe in the fall,a recommendation for experimental Esperanto teaching in five countries will come up for decision. In this matter as well, Sweden has supported the proposal in the preparatory stages. There can be differences of opinion on the world language problem. Some people may call any efforts in this direction sterile and Utopian. Some may object to Esperanto as a general auxiliary language or an in- strument of understanding and friendship among the peoples, but it is im- possible to deny the fact that Esperanto works in practical use, that the language can be utilized to the same extent as a national language, in speech and writing, in discussion and literature, that every year several thousand representatives from about 30 nations get together for a con- gress at which they exchange their views, that the Esperanto world or- ganization has a well-organized network in about fifty countries. In other words: Esperanto is a practical tool in the service of mutual understand- ing. Esperanto works for the aims of the United Nations. We ought to take the consequences of our attitude and step forward 67 from the well-meaning words of resolutions to action and practical appli- cation. On the domestic scene, we should give both moral and financial support to the unselfish efforts of those who work to overcome the lan- guage barrier and to facilitate direct contact from man to man. This may be achieved in a number of ways, including experimental teaching of Es- peranto in the schools, financial support for such activities as an inter- national youth exchange and international youth camps, subsidies for meaningful foreign travel, Esperanto lessons on the radio, and so forth. This is not a matter involving huge sums of money and threatening the balance of our public budget. But it would mean a real step forward towards the ultimate aim of the United Nations. From a long range point of view, it may have great significance by enabling a larger number of individuals from the broad masses of the people to acquire a solid know- ledge of world affairs and to take an active interest in them. Herein lies much of the hope that pressure from below will little by little make itself felt in the conference halls where the fate of mankind is decided. The new Brazilian Foreign Minister, Senhor Jose Carlos de Macedo Soares, is an Honorary Member of the Brazilian Esperanto League. He was President of the Tenth Brazilian Esperanto Congress and had several books published in Esperanto when he was Prezident of the Brazilian In- stitute of Geography and Statistics, which has been using Esperanto on a large scale for many years. He now is again President of the Institute, combining this position with that of Foreign Minister. In New Zealand's largest city, Auckland, an Esperanto Road was de- dicated last February 11. The Right Honorable F. L. A. Gotz, Member of the New Zealand House of Representatives, made the principal speech at the ceremony and affixed the first street sign. The French Prime Minister, Guy Mollet, and the Dutch Prime Minister, Tillem Drees, sent letters endorsing Esperanto to an Esperanto Confer- ence held at Strasbourg, France, on the occasion of the recent session of the Council of Europe. The Right Honorable David Jones, Member of the British House of Commons and of the Consultative Assembly of the Coun- cil of Europe, was one of the speakers at the Esperanto Conference. The Italian Minister of Transportation, Armando Angelini, and several members of the Italian Parliament have accepted membership on the Spon- soring Committee for the 27th Italian Esperanto Congress, to be held at Massa, in the Province of Carrara, in September 1956. The Austrian Railroad Administration has decided to pay the cost of printing and mailing the Bulletin of the Austrian Section of the Interna- tional Esperanto Federation of Railroad Employees. It also plans the publication of a travel folder in Esperanto. Train conductors speaking Es- peranto will have a special badge indicating this on their uniforms, just like conductors speaking other languages. All railroad personnel (i. e. not only conductors) are now authorized again to wear the Green Star of Es- peranto on their uniforms. This rule re-establishes a privilege first grant- ed by the railroad administration in 1928, but lost under Nazi occupation. 68 1 ■:;;>' f* 1 ^ŝ****^' ™ fc i • A*-*^ k ■up--—>•*> ". 1*'', ,*- *. Prince Ranier and Grace Kelly view the beautiful harbor of Monaco. ESPERANTO IN MONACO '-/HE recent marriage of the American motion picture star Grace Kelly —* with His Serene Highness Prince Rainier III of Monaco has aroused in the United States and elsewhere intense interest in the charming little principality on the Mediterranean shore. At about the same time, the news about the reestablishmentof an active Esperanto organization in Monaco, under the honorary chairmanship of Dr. Robert Boisson, Mayor of Monaco and former Councillor of Justice, and under the presidency of Professor L. Sauvaigo, recalls Monaco's past glories in the Esperanto movement. One of the predecessors of Prince Rainier, Prince Albert I, who reign- ed from 1889 to 1922, was a great friend and promoter of Esperanto. Hav- ing acquired fame as an oceanographer and a deep sea explorer (his auto- biography is titled La Carriere d'un Navigateur, "A Navigator's Career") and having founded the Oceanographic Museum at Monaco and the Insti- tute of Human Paleography at Paris, he was elected as a Member of the French Academy of Sciences. In this capacity, he was one of the twenty- two original signers of the famous Declaration on Esperanto issued in 1921. This declaration, signed at first by 22 members of the Academy of Sciences, including Prince Albert of Monaco, and in later years by 18 ad- ditional Members of the same Academy, called Esperanto "a masterpiece of logic and simplicity" and stated that "the adoption of the auxiliary language Esperanto in international relations would have consequences of immense importance for the progress of science." The signers advo- cated the teaching of Esperanto in schools for the training of scientists, its use at international conferences and in scientific publications, and the systematic preparation of technical dictionaries in the language. The declaration in favor of Esperanto was one of the last statements Prince Albert ever signed. He was 73 years old at that time and died shortly thereafter. But some of the recommendations contained in that declaration had already been put into effect in Monaco. Dr. J. Richard, Director of the Oceanographic Museum founded by the Prince, was one of the pioneers of Esperanto in the principality. A report of one of Prince Albert's expeditions was published in Esperanto by the Oceanographic Museum as early as 1904 under the title Scienca Krozado de la Sipo "Prin- cesse Alice" ("A Scientific Cruise of the SS Princesse Alice"). Dr. Ri- chard signed as the author of this first Esperanto book ever published in Monaco. In 1905, the Bulletin of the Oceanographic Museum began to use 69 Esperanto, under the direction of Dr. Richard and his colleague, M. Leger. The practical application of Esperanto was also promoted by another international institution with headquarters in Monaco: the International Peace Institute, established 1903, for the purpose of promoting the study of international law and arbitration and of publishing the results of such research. Its first publication of this kind in Esperanto was titled His- toric/ Resuma de V Arbitracio Konstanta ("Summarized History of the In- stitution of Arbitration"). Its author was Gaston Moch, a former French artillery captain who had become one of the outstanding advocates of in- ternational organization and peace as well as one of the leaders of the Esperanto movement. He was one of the most active members of the In- ternational Peace Institute in Monaco. In 1903, the year in which the In- stitute was founded, an Esperanto Society was established in the princi- pality as a result of a series of articles on Esperanto which M. Moch had published in the daily newspaper Le Petit Monegasque, Sporadic work for Esperanto had been started in Monaco even earlier. The first pioneer was E.Barbier, in 1900; he was joined later byE.Picot. Between the two World Wars, Jean Gelder, owner-manager of the Hotel des Etrangers in Monte Carlo, and Marius Joly, of the Banque Nationale de Credit, served as delegates of the Universal Esperanto Association in Monte Carlo, and leaders of the Esperanto movement in the surround- ing parts of France, such as the famous journalist and novelist Georges Avril, Editor-in-Chief of the French daily newspaper L'Eclaireur de Nice and of the Esperanto monthly Nia Gazeto, sometimes participated in Mon- aco's Esperanto activities. On May 8, 1955, a reception was held at the Yacht Club of Monaco for members of the Twenty-First Congress of the Esperanto Federation of the Provence. The Congress had been held at Nice, with guests from countries as far away as Australia and Indonesia. Many of the members and guests participated in a ship excursion to Monaco along the beautiful Riviera, and the enthusiasm engendered by this visit accelerated efforts leading to the resurrection of the Esperanto Society of Monaco. The Riviera, with its cosmopolitan atmosphere and its residents and visitors from all parts of the world, has always been one area where the use of Esperanto as a practical and easy-to-learn world interlanguage evidently is particularly helpful. Those of us who have had the privilege of attending Esperanto meetings at Nice, Marseille or Cannes, will never forget the exciting vitality of these get-togethers and the tremendous va- riety of national, professional and ideological backgrounds encountered there. There is something in the air that favors friendship and cordiality, and there are many occasions where it is essential to break through the language barrier. Esperanto exhibitions at such places as the Trade Fair of Nice have been very successful. Before World War II, a tiny village high up in the Maritime Alps, not far from Nice and Monaco, was a favor- ite hideout for Esperanto-speaking vacationers from many countries. The name of the village is Aspremont, but in Esperanto it used to be called Espermonto. According to recent reports, it is now regaining its former popularity, and visitors in the past season included not only people from various parts of France, but also Esperanto-speaking guests from coun- tries as far away as Japan, Morocco, and Germany. And just across the 70 Italian border, a new cosmopolitan vacation center named Villeuropa has been using Esperanto and attracting Esperanto speaking tourists. A tiny principality like Monaco, with an area of just over half a square mile and a population of 20,000 (most of them aliens), may seem to many like an anachronism in this age of jet planes and atomic energy. It plays no role in power politics and technological progress, but is a land of sun- shine, beauty, and gracious living. Nothing compares to the Mediterra- nean as you see it from the rock of Monaco and the height of Monte Carlo, and the fairy tale atmosphere of evenings on the Riviera is beyond de- scription. The fact that the Princess of Monaco is a charming woman from Philadelphia and Hollywood will make the principality even more attractive to Americans. Those of us who speak Esperanto will be en- titled to a plus in enjoyment when we go there, because conversation and friendship via Esperanto will open doors which remain locked to others. Scientific and technological periodicals publish articles and summaries in Esperanto in ever increasing numbers. In the November 1955 issue of Scienca Revuo, organ of the International Association for Esperanto in Science, published in the Netherlands, Dr. W. P. Roelofs presented a bib- liography listing 86 such periodicals. Although it is incomplete, on the one hand, and includes periodicals no longer published, on the other, the list demonstrates clearly that the need for such use of Esperanto is great- est in countries whose languages are not used on an international scale. The geographical distribution of the periodicals listed by Dr. Roelofs is as follows: Japan 49, Netherlands 12, Yugoslavia 5, France 3, furthermore 2 each in Formosa (China), Denmark, Sweden, Norway, and Finland, one each in the United States (the Journal of Geophysical Research, Balti- more), Brazil, Italy, Germany, Portugal, Algeria, and Morocco. Botany and zoology are represented by 12 journals (in Sweden, Norway, France, the Netherlands, and Japan), medical science and pharmacology by 11 (in France and Japan), geophysics, geology, and seismology by 6 (in the United States, Finland, Yugoslavia, and Japan), physics and chemistry by 8 (in Japan and the Netherlands), mathematics by 4 (in Italy, Portugal, Germany, and Japan), astronomy by 2 (in Finland and Japan), agronomy and horticultural research by 9 (in Denmark, Sweden, France, the Nether- lands, and Japan). The Botanical Garden in the Japanese city of Kameoka is using Es- peranto in correspondence and promotional activities concerning the ex- change of plants and flower seeds with countries throughout the world. The Journal de fAedecine de Lyon, in France, published a supplemental sheet to its Number 837, explaining why it adds Esperanto summaries to all its articles. The French medical journal quoted medical and scientific authorities such as Dr. Roux, Director of the Pasteur Institute in Paris, and Professor Maurice Leblanc, of the Academy of Sciences, on the value of Esperanto for international scientific cooperation. The same journal also prints French summaries of articles appearing in Medicina Revuo, a medical journal printed entirely in Esperanto, in Japan. 71 ESPERANTO IN ACTION AROUND THE WORLD In Valencia, Spain, the daily newspaper Levante recently featured an article by Enrique Taulet about the periodical Valencia Atraccion, whose principal purpose it is to attract tourists to the city and stimulate inter- est in its history and art. "One of the greatest successes of our publi- cation was an article in Esperanto," Sefior Taulet wrote. "It produced a constant stream of letters from all over the world requesting additional information about Valencia." The French Esperanto Association has recently received financial support of the cities of Millau, Vallauris, and St. Die. In each case, the subsidy was voted by the City Council. In his report to Victoria University College in Wellington, New Zea- land, Dr. C. J. Adcock, Senior Lecturer in Psychology, emphasized the assistance which he had received through the use of Esperanto on an ex- tended study tour through the European continent, Britain, Canada, and the United States, during which he discussed with leading psychologists and educators latest developments in his field of specialization. "Esperanto" toilet soap is manufactured in Lisbon, Portugal. Each box contains a leaflet summarizing the structure of Esperanto. The Modern Language Association of America held a conference on "constructed languages" at its New York Headquarters on April 14 and 15, under the chairmanship of its Associate Secretary, Professor Theo- dore Andersson of Yale University. It was organized in connection with the Association's Foreign Language Program, initiated by a grant from the Rockefeller Foundation. A great deal of information on Esperanto as well as on various aspects of the world language problem was presented on this occasion. One of the Esperanto classes held at Buenos Aires, Argentina, by Alberto Vigliani, attracted so much public interest that a story about it was included in the widely circulated motion picture newsreel, Seman- ario Argentine/. A Travel Hand Book for the Dutch Province of Noord Brabant, pub- lished by the Provincial Association for Tourism, includes the addresses of Esperanto Delegates for all the cities and towns which it describes. The Journal of Yokohama Municipal University, Japan, filled its en- tire No. 43 (December 1955) with a scholarly zoological research paper by Professor K. Tsumura. Printed in parallel columns, in English and Esperanto, the paper dealt with diatoms (a genus of microscopic unicel- lular algae) found in the Shichimen-zan area of Japan. 72 The Belgian Railroad Administration has issued two staff circulars, dated December 9, 1955, and February 7, 1956, encouraging railroad per- sonnel to learn Esperanto, and authorizing the Esperanto Association of Belgian Railroad Employees to place informational and promotional bul- letins on all bulletin boards for employees. The Irish Tourist Bureau (An Bord Failte Eireann) in Dublin has just issued an illustrated leaflet in Esperanto under the title Informoj por Vi- zitontoj ("Information for Visitors"). It may be obtained, together with other literature about trips to Ireland, from Ireland House, 33 East 50th Street, New York City, or from the Irish Tourist Bureaus in Dublin, Bel- fast, Cork, and London. An Esperanto Printing Shop now exists in Rio de Janeiro. It is owned by the Cultural Esperanto Cooperative in the Brazilian capital. The Swedish Esperanto Federation states in its Annual Report that there are 63 affiliated Esperanto Clubs in the country and that headquar- ters has been informed of 113 Esperanto classes started in various parts of Sweden in the fall of 1955. Classes in Arboga, Boras, Valskog, and Skovde participated in a Europe-wide scheme of "coordinated Esperanto classes" promoted by the People's College of Zurich, Switzerland. The Bruno Vogelmann Chemical Products Corporation in Crailsheim, Germany, reports excellent results of its advertising in the Esperanto press. The firm received a large number of inquiries and, as a result, was able to appoint sales agents for its products in countries where it had not been represented before. Several of its office employees are now studying Esperanto to enable the firm to use the language on an even larger scale. Italy woos tourists by ever more numerous and beautiful travel fold- ers in Esperanto. Latest additions to the list include a de luxe booklet on the health resort of Montecatini, in the Province of Pistoia. The Of- fice of Tourism in the Province of Cremona has decided to print this year 200,000 folders in five languages, including Esperanto. This is the first time this particular organization uses the Interlanguage. The Wi///om Shakespeare Memorial Library at Stratford-on-Avon re- cently held an exhibition of Esperanto translations of Shakespeare's plays and welcomed a delegation of the Esperanto movement headed by Miss Violet C. Nixon, a Vice President of the British Esperanto Associ- ation. So far the following twelve plays of Shakespeare's have been pub- lished in Esperanto: Hamlet,"Macbeth, King Lear, Julius Cesar, Anthony and Cleopatra*As You Like It,*The Merchant of Venice, The Tempest, Midsummer Night's Dream, Troilus and Cressida*, Romeo and Juliet*, and The Merry Wives of Windsor*. In addition, Othello and The Taming of the Shrew are ready in manuscript form. Hamlet was translated by Dr. L. L. Zamenhof, author of Esperanto. As You Like It, in a translation by Dr. Ivy Kellerman Reed, of the United States, was presented at the 10th Universal Esperanto Congress, at Washington, D. C, in 1910. (Titles marked with an asterisk are available from the book service of EANA). 73 ESPERANTO FOR RELIGIOUS PURPOSES The Quaker Esperanto Society (Kvakera Esperantista Societo) unites members of the Religious Society of Friends from many countries in com- mon endeavors for Esperanto and distributes Quaker literature translated into Esperanto. It has headquarters in Bristol, England. The 2500th anniversary of the death of Buddha, which is now being celebrated in all Buddhist countries and throughout the world, has led to the launching of a monthly magazine Jayanti — Jubileo, published by the Buddhist Council of Ceylon in Esperanto, English, Sinhalese, and Tamil. The editor is the Reverend Sanghano C. Njanasatta Thero, who was once an Esperanto teacher in his native Czechoslovakia, but became a Buddhist monk in 1938, and is now a naturalized citizen of Ceylon. The former Prime Minister of Ceylon, Sir John Kotelawala, is the spon- sor of the magazine. Abbot Njanasatta also heads the Buddhist Esper- anto Institute at Kolatena near Bandarawela, Ceylon. An International Catholic Conference, organized by the Pax Christi movement, under the presidency of Cardinal Feltin,Archbishop of Paris, at Zaragoza, Spain, in September 1956, will use Esperanto as one of its official languages. All documents and official releases will be publish- ed in Esperanto as well as in other languages. The International Christian Esperanto League (KELT, Protestant) will hold its Annual Congress at Jonkoping, Sweden, from July 27 to August 4, 1956. All delegates will be accommodated and all meetings will be held at a famous People's College. At approximately the same time, from July 28 to August 2, the International Catholic Esperanto Union (IKUE) will celebrate its 26th Congress at Zaragoza, Spain. Confessions in Esperanto may be heard every Saturday between 5:00 and 7:00 PM in St. Andrew's Catholic Church at Godesberg-Riingsdorf, according to an announcement in the Church Gazette of the Archdiocese of Cologne, Germany. The languages in which confessions are heard are: English, French, Spanish, Italian, Esperanto, Polish, and Russian. In Sweden a poster campaign, conducted by the religious daily news- paper Dagen, which is owned by the Pentecostal Churches, draws at- tention to regular religious broadcasts in Esperanto organized by Radio IBRA over the shortwave transmitter of Radio-Africa in Tangier. In a memorial meeting for the late Cardinal Innitzer, Archbishop of Vienna, held by the Vienna Catholic Esperanto Society, several state- ments of the Church dignitary on Esperanto were quoted, for instance, his message to the International Catholic Esperanto Congress in Rome, 1950, in which he declared: "We know the beneficial role which Latin has been playing as a unifying liturgical language of the Catholic Church. Esperanto, however, should be used as a practical language of mutual understanding, as a bridge from people to people and from man to man, especially in the service of the apostolate and in the service of the es- tablishment of genuine world peace. May it be more and more accepted by, and spread among, the Catholics of all countries." 74 NOVA FENOMENO EN ESPERANTO *T^RO la "granda venko" Ĉe UNESCO, ricevis la "heroo de Montevideo" I de "The Worker Esperantist" en Anglujo kiel donacon ses jardojn da plej bona drapo por vestafo. Gojigita per tio, li tuj skribis al Ĉefdele- gitino en Jugoslavujo por esplori, kion tie oni povas kudri por li el tiom da Stofo. "Unu mallongan pantalonon," estis la respondo. "Nu," pensis la heroo, "unu mallonga pantalono el tiom da materialo — tio estas io ne en ordo. Cu Si jam forgesis mian talion? Aŭ cu tajloroj en Jugoslavujo pensas ankoraŭ per burĝaj kategorioj kaj ne jam lernis en kolhozoj labori ĝoje kaj produktive? Mi demandu en aliaj landoj pri la eblecoj." Li skribis al Delegito en Italujo kaj ricevis respondon: "El ses jardoj da drapo ce ni oni povas kudri por vi longan pantalonon kaj veSton." "Tio sonas pli bone," meditis la heroo. "Malgraŭ tio, ke socialismo ankoraŭ ne atingis tiun landon, tamen jam estas antaŭsignoj de baldaŭa revolucio. Sed mi esploru ankaŭ aliajn eblecojn." Post tio li skribis al sia bona amiko en Francujo. "Jes," respondis la amiko, "bonaj kamaradoj en Francujo kudros por vi el ses jardoj da drapo pantalonon, veŝton kaj jakon." "Tio estas kontentige," decidis la heroo."Sed por havi interesan sta- tistikon por mia Centro de Esploro kaj Dokumentado mi demandos ankaŭ en Usono, kion oni povas fari por mi el ses jardoj da Stofo." Li skribis al Usono kaj ricevis respondon: "El ses jardoj da materialo oni povas kudri por vi en Usono longan pantalonon, veSton, jakon, mantelon, capon, kaj ankoraŭ restos sufiĉe da pecoj por flikaĵoj." "Tio estas enigma afero," konfuziĝis la heroo. "Kiamaniere povas la materialo kreski? Mi skribu al ISAE, por ke la sciencistoj tie, kiuj okup- iĝas pri Ĉio, klarigu tiun strangan fenomenon, esplorante ĝin racie, laŭ marksista vidpunkto kaj dialektika materialismo, kaj donu sian teorion pri tiu enigma pligrandiĝo de materio." Li skribis al ISAE kaj post kelkaj semajnoj ricevis jenan respondon: "Esplorante vian kazon, ni ne povis trovi iun ajn pruvon pri pligrandiĝo de materio. Sed esplorante vian pozicion en la Esperanto-movado, ni kon- statas strangan socian fenomenon, kiun oni povas klarigi mallonge jene: Ju pli distance for de Jugoslavujo vi estas, des pli malgranda vi fariĝas." -MRM BUTERPANO Noktajn Ĉarmojn ja mi Satas, Kiel ankaŭ buterpanon. Sub la kverko, dum vespero, „ , , . , , „ _ , , , . ' ■ , Solaferon mi bedauras, Sun lumkisas Ĉiun glanon. i>iui luinriioao \.xui.i tiainriit ^ , . . „ . . j- j Sed Ĉi Sainas naturplano: Pri pasinto meditadas a- . /• , Cio, Ĉio finon havas, Jes, eĉ mia buterpano. Mi kaj manĝas buterpanon. Mallevigas sun', kaj donas Lun' al mondo arĝentbanon; E1 eetmana uadukls Helene Suche Wollscblaeger 75 <** ESPERANTA KRONIKO Peter Tan, 32-jara ĉina studento, kiu studis dum la pasinta jaro en Luther-Kolegio, Iowa, organizis kurson de Esperanto en la kolegio. En la Jurnalo de la kolegio aperis artikolo pri li en kiu li diris: "Antaŭ ok jaroj mi havis du revojn — iri eksterlanden pot stu- di, kaj havi eblecon lerni Fsperanton — kaj nun ambaŭ A revoj realiĝis. Estas preskaŭ nekredeble!" S-ro Tan , venis el Hong Kong, kie li servis kiel Sekretario por Junuloj de la Cina Luterana Organize Dumvoje al Usono li haltis en Honolulu, kie li ĝuis tre agrablan viziton ce nia fer- vora samideano kaj kunlaboranto Frato C. C. Cummingsmith. F-ino Sybil Lock, vizitanta instruistino el Anglujo, kiu dum la vintro instruis en Columbia, South Carolina, faris diversajn prelegojn pri Es- peranto kaj pri siaj spertoj en "Esperantujo". A. J. Hutcheon instruas Esperanton al grupo de dekdu geknaboj en sia urbo Claremont, ŝtato New Hampshire. 77/ junulinoj en St. Paul, Minnesota, Florence Ricci, Carol McKane, Joan Bergman, kiuj ceestis pasintjare la Jubilean Kongreson de EANA, vigligas la studadon de Fsperanto en la klaso de F-ino Josephine Dow- ney. F-ino Downey raportis, ke dek-kvin studentoj en Sia klaso pri Lati- na lingvo ankaŭ studas- Eisperanton kaj per la helpo de la tri fraŭlinoj faras bonan progreson — ec, laŭ ŝi, "superas mini" De D-r/'no L. A. DeVilbiss ni ricevis interesan citajon pri internacia lingvo el nova libro "La Sekreto de la Hititoj" de C. W. Ceram: "La im- perio de la Hititoj okupis ĉi tiun teritorion de la Proksima Oriento en la 13-a jarcento antaŭ Kristo. Hi havis ok diversajn lingvo-grupojn. Do, por siaj internaciaj dokumentoj, ili uzis la Babilonan kojnforman skribon. Eble la unua registrita uzo de internacia lingvo." Novo dumviva membro de E AH A estas Byron E la, Baltimore, Maryland. S-ro Ela unue aliĝis al EANA en la jaro 1945, kaj depost tiam fervore kaj lojale partoprenas en la laboro de la Asocio. Li sukcesis interesigi sian kunulon, Eugene E, Beck, pri Esperanto, kaj la du altkreskaj, bel- aspektaj junuloj helpis vigligi la kongresan vivon de la tri pasintaj kon- gresoj de EANA en Nov-Jorko kaj Milwaukee. En la Altlernejo Bishop-Neumann, Philadelphia, Paul J. Mimlitsch gvidis kurson de Esperanto por la junuloj en la lerneja Esperanto-Klubo. Dek-duo da knaboj regule Ĉeestis la kurson. Kun granda bedaŭro ni raportas pri la morto de malnova kaj amata pioniro de Esperanto Berthold Schmidt. Li mortis subite en Nov-Jorko je la ago 82. S-ro Schmidt estis dum multaj jaroj prezidanto de diversaj Esperanto-Kluboj en Nov-Jorko, delegito de malnova UEA, kaj ĉiam ple- ne kaj energie partoprenis la movadon. Bonhumore li estris kunvenojn aŭ ludis pianon aŭ gvidis la kantadon. Al la edzino Louisa, ankaŭ fer- vora esperantisto, ni esprimas sinceran kondolencon. 76 Lo Esperanto-Klubo MOSAMO en la Kolegio pri Minoj kaj Metalurgio, Rolla, Missouri, konsistis el 17 aktivaj membroj dum la studjaro 1955- 56. La klub-konsilanto estas Prof. }. M. Brewer, Prezidanto de EANA. "Kaj la genepoj ankau lamas", laŭ Wilfred E. L. Todd, kiu lastatempe raportis pri Esperanta rondo, kiun li gvidas por siaj genepoj dum ilia libertempo for de la lernejo. Por tiu celo li uzas la libron speciale verk- itan por elementaj lernejanoj "Mia Unua Esperanta Libro". De Logo Chargoggagoggmancbauggagoggcbaubunagvngamaugg (jes, ekzistas tiu nomo) ni ricevis belan poŝtkarton de Andrew I. Rogus, kiu lastatempe translokiĝis al la ŝtato Massachusetts. Dum la vintro, S-ro Rogus kiel Prezidanto de la Esperanto-Societo de Nov-Jorko bone estris la kunvenojn kaj gvidis la studrondon. La Biblioteko de la Psikoanaliza Instituto de Nov-Jorko serĉas Es- perantajn tradukajojn de iuj ajn verkoj kaj artikoloj de Sigmund Freud. Informojn pri tio bonvolu sendi rekte al la Abraham A. Brill Library, New York Psychoanalytic Institute, 247 E. 82 St., New York 28, N. Y. En Adelphi-Kolegio, New York, Profesoro Siegfried H. Muller uzas tri paĝojn de Esperanta teksto en sia nova lernolibro por instruo de Ge- nerala Lingvoscio (General Language Laboratory Manual). Dek-du frazoj sur unu paĝo estas tradukitaj en 39 lingvoj (inkluzive Esperanto) por ebl- igi interesan komparon inter multaj lingvoj. Aldone, Profesoro Muller kutime disaŭdigas por siaj geklasanoj la "Diskon pri Prononcado", kiun eldonis EANA antaŭ kelkaj jaroj, kaj ankaŭ presis la tekston de la dis- ko en la nova libro. Lo urbo San Diego, California, eldonis antaŭnelonge 4-paĝan ilustr- itan, kolorplenan prospekton kun unu paĝo de Esperanta teksto. La bro- Ŝureto priskribas la vidindajojn de tiu bela urbo en suda Kalifornio. J. J. Hutchens, kiu instruis en la lernejoj de Canton, Ohio, raportis, ke liaj studentoj multe interesiĝas pri Esperanto, kaj al ĉiu li donas la libreton "Esperanto for Beginners" (Little Blue Book). S-ro Hutchens, je la ago de 70 jaroj, post 37 jaroj de instrua laboro fine pensiiĝis, kvan- kam li mem sentas, ke li Ŝatus daŭrigi la instruadon dum multaj pliaj ja- roj. La apuda bildo montras gimnastikan ekzercon de s-ro Hutchens, ki- un li faris estante 68-jara. Kiam s-ro Hutchens antaŭ 2 jaroj interesiĝis pri Esperanto, hazarde okazis,ke en la sama ur- bo troviĝis J. W, Hugh- manic, kiu studis Esper- anton antaŭ dudek-kvin jaroj, kaj kiu fariĝis de- nove aktiva je la sama tempo kiel s-ro Hutchens. La du nun regule inter- .- • P-. >.q> Lj, .'' . korespondas kaj interri- "'' latiĝas pri propagandode Esperanto en Canton. 77 El Gvatemalo venis pere de S-ino Consuela de Sdnchez-La- tour tre interes- aj informoj pri agado de Gva- temala Esper- antista Asocio. La plej granda venko estis re- zolucio adopti- ta pasintjare de la Unua Nacia Kongreso de Edukado, rekomendanta la instruon de Esperanto en la lernejoj de Gvatemalo. (Vidu detalojn en AE Januaro-Februaro). S-ino Sanchez-Latour mem publikigis diversajn grandajn artikolojn pri Esperanto en la luksa gazeto por virinoj "Mujer" kaj en literatura gazeto "Reflejos", kaj la Asocio okazigis ekspozici- on de Esperanto en montrofenestro de unu el la centraj butikoj de Gva- temala Urbo. La fotografajo supre montras membrojn de la GEA okaze de festo en la hejmo de Ges-roj Joaquin Robles Klee. S-ino Sanchez- Latour troviĝas en la unua vico, la tria de maldekstre. La kvina en la lasta vico estas D-ro Jules Bonge, Prezidanto de la Asocio, kaj la oka en la lasta vico estas Inĝeniero Hector Sanchez-Latour, Sekretario. Ali- ajn grupanojn ni ne konas, sed al ciuj ni sendas salutojn, kaj deziras pluajn sukcesojn en la laboro por Esperanto. Praktika Utiligo de Esperanto pere de gravaj internaciaj organizoj, estas la devizo de S-ro Ralph Harry, cefkonsulo de Aŭstralioen Genevo, Svisujo. Okaze de vizito al Usono kaj la Centra Oficejo, S-ro Harry, kiu estas fervora Esperantisto, denove emfazis tiun devizon kaj montris specimenojn de brosuroj, kiujn pro lia instigo eldonis gravaj internaciaj instancoj, plejparte specialigitaj institucioj de la UN. Jen listo de tiuj organizoj, kiuj eldonis oficialajn informbultenojn en Esperanto: La In- terregistara Komitato por Eŭropa Migrado, La Monda Organizo de Saneco, La Monda Meteorologia Organizo, La Intemacia Asocio por Socia Sekur- eco, La Intemacia Unuiĝo por la Protektado de Infanoj. Lastatempe S-ro Harry konvinkis la estrojn de la Intemacia Labor-Organizo aperigi ses- paĝan pagitan artikolon pri la ILO en la gazeto "Esperanto", kaj poste dissendi la samon kiel apartan flugfolion. La estroj nun konsideras la eblecon regule eldoni la ILO-Bultenon en Esperanto. En konferenco de Neregistaraj Organizoj, kunvokita de la Ekonomia kaj Socia Konsilant- aro de LIN, S-ro Harry aranĝis por ke estu disdonita dupaĝa oficiala do- kumento pri la celoj de Esperanto kaj ties rolo rilate al diskriminacio bazita sur lingva diverseco. Estis ankaŭ pro la influo de S-ro Harry, ke la Australia Registaro faris du kopiojn de kolorfilmo pri Aŭstralio kun komentario en Esperanto de G. Alan Connor, Generala Sekretario de EANA. Laŭ freŝdata raporto de S-ro Harry, inter Decembro 1953 kaj Ok- tobro 1955 la filmo estis montrata en pli ol cent prezentadoj tra Eŭropo, je kiu Ĉeestis pli ol 16000 personoj. Ciuj detaloj supre do montras la celkonscian laboton de nia eminenta samideano S-ro Harry, laboron kiu meritas pli ol simplan laŭdon. 78 "Amerika Esperantisto" en bibliotekaj: Multaj niaj membroj, konsciaj pri la graveco de tiu kampanjo, respondis tre fervore al nia alvoko por donacabonoj de AE. Kelkaj sendis po unu abono al sia biblioteko,aliaj donacis por kelkaj bibliotekoj. Jen la listo de tiuj, kiuj lastatempe do- nacis abonojn: H. Smart (10); A. M. Brya (10); R. W. West (2); Mrs. C. Kauffman (5); Esperanto-Societo de Detroit (10); D. R. Broadribb (15); T. O'Neill (10); A. Hutcheon (3); P. Davis, Jr. (3); D. Walton (1); Wm. P. Vathis (5); D. Walton (1); C. Davis (1); E. Yunghans (1); P. E. Nace (3); L. Saari (1); P. Ziobro 12); A. Greene (5); /. /. Hutchens (6); Dr. Lee Min-Han (10); G. tv, Sai/ey, /r. (10); /. Bainbridge (10). La kampanjo ne estas finita. Ciu donacu, por ke en ĉiu loko estu "Amerika Esperantisto" en la biblioteko. Tio ankaŭ helpos en via loka propaganda laboro. Artikoloj kaj Lerero/ alia Redaktoro pri Esperanto aperis lastatempe en la jenaj Jurnaloj kaj gazetoj pro iniciato de koncernaj membroj de EANA: "Indianapolis Herald", "North Bay Nugget" (Robert Powell); "Holiday" (Henry Kruse, Jr.); "Life" (G. Alan Connor); "San Antonio Light" (S-ino E. Wollschlaeger); "Canton Repository" (/. W. Hughmanic); "College Chips", jurnalo de Luther College, Iowa, kaj "Decorah Public Opinion" (Peter Tan). Carma gas to el Indonesia, S-ino Ch. S. Datoe Toemenggoeng, regal- is la membrojn de la Esperanto-Societo de Nov-Jorko dum ĝia maja kun- veno per tre interesa parolado kaj ekspozicio de varoj el Indonesio. (Vidu bildon dekstre). S-ino Datoe Toemeng- goeng vojaĝis tra la tuta mondo, Ĉie utiligante Esperanton por praktike helpi sin en kunvenoj kaj en paroladoj pri sia amata hejmlando. Sia parolado estis lerte farita en bela Esperanto, kaj speciale interesa estis Sia klarigo pri ma- triarka familia sistemo de la gento, al kiu Si apartenas kaj de kiu fakte Si estas Ĉefo. Ek- zemple, Si diris, ke la edzo estas konsiderata nur gasto en la hejmo de la edzino. Li vivas kun sia patrino kaj fratinoj. Oni ankaŭ aĉetas edzojn por la filinoj, kutime per pago de la el- spezoj de ties plua edukado. Se virino volas eksedziniĝi Si nur diras "Sainton" al la edzo, kaj tio signifas adiaŭon. S-ino Datoe Toemeng- goeng ankaŭ priskribis la nove kreskantan Es- peranto-movadon en Indonesio, kaj montris specimenojn de lagazeto "Voco el Indonesio", organo de la Indonesia Esperanta Asocio. Niaj membroj, kiuj interesiĝas pri la "Voĉo" povas aboni ĝin pere de EANA. Gi aperas Ĉiun duan monaton, 12-paĝa kun ilustrita kovrilo, kaj ar- tikoloj en Esperanto kaj Bahasa Indonesia. Jarabono $1.00. Per abono al "Voco el Indo- nesio" ni reale helpos al la juna Esperanta movado en Indonesio. 79 * * * THE EDITOR'S DESK ĈU LA ESPERANTISTARO DEVAS TOLERI TION? Samideano Jakson montras la finan rezulton pri UEA se la nova tendenco daŭ- ros pli longe. Pripensinde tiurilate estas: la kreskanta influo de komunistaj land- oj en administrado de UEA; la fakto ke tiuj voĉoj devas voĉdoni laŭ instrukcioj de la kompartioj en iliaj landoj; la stranga fenomeno de multaj voĉoj el Jugoslav- ujo; la oficiala sendito de UEA kiu samtempe estas sendito de Jugoslavujo por komunista propagando (vidu pagon 78, Esperanto, majo 1956); la pena strebado por akordi kun komunistaj landoj kaj celoj; la pena klopodo por forigi kontrau- komunistojn kaj kontraŭ-komunistajn E-asociojn. Cu ni devas toleri tion? 80 The Esperanto Association of North America NIA KONKURSO PRI VARBADO DE NOVAJ MEMBROJ * /\UM Aprilo kaj Majo aliĝis 35 novaj membroj al EANA. Preskaŭ ĉiuj ot/el ili aliĝis pro leteroj al redaktoroj, kiujn skribis niaj membroj al diversaj gazetoj. Ni ĝojas listigi la jenajn niajn membrojn, kiuj depost Marto varbis novajn membrojn por EANA: G. Fuller (2); D. Hathaway (1); /. Henry Kruse, Jr. (7); D. Walton (5); R. Powell (2); /. Glasscock (1); F. K. lmmeke (1); F. Lee York (1); /. Hughmanic (1); /. Roth (2). En nia Konkurso la unuajn kvin lokojn okupas ĝis nun la jenaj: Ro- bert Powell (9); /. Henry Kruse, Jr. (8); Graham Fuller (7); Don Walton (5); Andrew 1. Rogus (3). El la pasintjaraj gajnintoj nur s-ro Kruse estas denove en la Konkurso. Pasintjare li gajnis la duan premion, "Ilustritan Vortaron de Esperanto, Vol I". Pro tio, ke s-ro Kruse ne povis utiligi ĝin, li dum la kunveno de Nov-Jorka Societo transdonis ĝin kiel donacon al s-ino Edna MacDonald, kiu antaŭe kopiis por li en Brajlan skribon la tutan vortaron el la Connor-libro. Tiu laboro daŭris preskaŭ la tutan jaron. Leterojn de s-ro Kruse la gazetoj ofte presas, car li kelkfoje skri- bas kvazafl neesperantisto, kiu nur hazarde sciiĝis pri ekzisto de Es- peranto. Nun dum la somero, kiam oni havas libertempon, cu ne estas bona oportuno provi sian bonSancon? Ni trovis,' ke "Letero al Redaktoro" es- tas plej bona kaj plej efika propagand-maniero en Usono. Preskaŭ Ĉiuj novaj membroj, kiuj nun aliĝas al EANA venas pro tiuj leteroj. Tial ni urge petas, ke ĉiu membro enviciĝu en la kampanjon. Se iu mem ne scias kiel skribi la leteron aŭ ne havas adreson de iu konvena gazeto, kiu eble presus la leteron, bonvolu skribi al ni kaj ni volonte liveros model- ojn de la leteroj kaj adresojn de la gazetoj. Skribante "Leteron al Re- daktoro" ne forgesu doni adreson de EANA por senpaga detala informo pri Eisperanto. Novaj Membroj de la Subtena Komitato. Koran bonvenon al la sek- vantaj, kiuj lastatempe aliĝis al la Subtena Komitato de EANA: Paul J. Kovar, jack M. Warner, jr., kaj D-rino Ivy Kellerman Reed. Ekstraj kontribuoj al la Subtena Kaso estas ricevitaj lastatempe de la sekvantaj membroj: Nina W. Rivers $5, Peter Golobiĉ $4, Herbert W. Smart Si.25, C. D. Prewitt $5, Donald R. Jones $5, A. Moiseman $5, Preston Davis, jr. S20, /. Trytiak $1, Pastro Martin Ignatowski SI, Kanadano $2.50. Sinceran dankon al ĉiuj. Membro-Patronoj de EANA. La jenaj personoj lastatempe renovigis sian membrecon en la alta kategorio de Patrono: Edward Blekicki, Ro- maine Kraszewski, D-ro Lee-Min Han, S-ino S. S. Marks, Arlie J. Nixon, Kirk Sattley, Isabel P. Snelgrove, Eugene H. Thompson, jr., F. Lee York. Koran dankon al ĉiuj. . Wear the green star! Every Esperantist should wear the green star to show his colors! See inside cover of AE for a varied assortment. 81 "KRISS KROSS" PUZZLE IN ESPERANTO One of our soldier members, Sgt. James C. Faughnan, called our attention to the booklet "Kriss Kross Puzzles, Issue So 3" which contained the interesting • QUIZZES AND SKILL -ERS ESPERANTO It's easy, so they say, to learn this In- ternational language. Add to the fun of this puzzle by checking words you know. 2 Letters Do (then, so) Je (at) Ni (we, us) Ok (eight) 3 Letters Dio (God) Fej (fairies) I no (female) Iom (some) Iri (go) Jam (already) Nei (deny) Nur (only) Oni (one, people) Oro (gold) Tie (there) Unu (one) Uzi (use) 4 Letters Akvo (water) Alia (another) Apud (at, near) Bela (lovely) Boli (boil) Devo (duty) Dika (thick) Hoko (hook) Jako (jacket) Kelo (cellar) Kiel (as) Kuko (cake) Lavi (wash) Meza (medium) Ofta (frequent) Ordo (order) Plej (most) Pura (pure) Ridi (laugh) Rozo (rose) Sola (alone) Suda (south) Timi (fear) Urbo (city) Valo (valley) 5 Letters Afero (business) Amaso (heap) Amiko (friend) Amuzi (amuse) Danki (thank) Envii (envy) Eviti (avoid) Friti (fry) Fundo (bottom) Helpi (aid) Knabo (boy) Kombi (comb) Ostro (oyster) Patro (father) Soifi (thirst) Strio (stripe) Super (over) Sveni (faint) Tempo (time) Vitro (glass) «Letters Aprobi (approve) Aminda (amiable) Butono (button) Entute (altogether) Fiakro (cab) Insulo (island) Karoto (carrot) Kvieta (calm) Ordoni (order) Organo (organ) Ornami (ornament) Oscedi (yawn) Severa (strict) Sukero (sugar) Terura (awful) Trompi (cheat) 7 Letters Akeepti (accept) Instrui (teach) Kanario (canary) Konkuri (compete) Okupata (busy) 8 Letters Aventuro (adventure) Episkopo (bishop) Lipharoj (mustache) Nekonata (unknown) Vendredo (Friday) 10 Letters Komercisto (merchant) Novedzinoj (brides) puzzle reproduced on these pages. Through the courtesy of Dell Publishers, we present the puzzle also for our members. We note one error in the text, but since to correct this would destroy the letter count, we shall let you find it! The error is noted along with the solution to the puzzle on page 94. ff::l 1 11 If- 1 T ' T i i r n r -^ r -r '.'f; 1 -Z -r^ ^ CC ID. 1 -2 J m i i i < i . .. ■ -i ' . "' IT _ 33 C " . n L r _^ __1 f* T ■. ■ "^ r mi lŭtltOcJO "Remember, dear, we promised to share our work- so you do the dishes while I work the puzzles!" FAKTOJ KAJ FANTAZIOJ PRI ESPERANTO LIBRO DE D-RO IVO LAPENNA D-ro William Solzbacher LA INTERNACIA LINGVO — Faktoj pri Esperanto. Redaktita originate en Esperanto de D-ro Ivo Lapenna, Eksprofesoro en la Universitato de Zagreb, Honorofica Direktoro de CED. 1954.Universala Esperanto-A socio', Centro de Esploro kaj Dokumentado, Londono. 192 paĝoj, Havebla de la Libro-Servo de EANA. Prezo SI. 75 afrankite. £*N Januaro 1954 la norvega parlamentano Carl Henry proponis al la Cz Nobel-Komitato de la Norvega Parlamento, ke ĝi donu al Universala Esperanto-Asocio la Nobel-Premion por la Paco. La Estraro de UEA ko- misiis al sia membro D-ro Lapenna — kiu tiam ankoraŭ ne estis Generala Sekretario —, prepari dokumenton, en kiu la plej gravaj faktoj pri Esper- anto kaj UEA estu kunigataj por submeto al la Nobel-Komitato. La klo- podoj pri laNobel-Premio bedaŭrinde ne sukcesis.Sed laEstraro de UEA trovis la raporton de D-ro Lapenna tiel interesa kaj utila, ke ĝi decidis aperigi ĝin en iomete plivastigita formo kiel libron. La volumo konsistas el tri partoj sub la jenaj titoloj: (1) Esperanto kiel Solvo de la Problemo de Internacia Lingvo, (2) Esperanto-Organiz- aĵoj,Iliaj Celoj kaj Laboro, (3) Universala Esperanto-Asocio. En la "En- kondukaj Vortoj" D-ro Lapenna rekomendas al la legantoj, ke ili "atente tralegu ĈTun unuopan paĝon, eĉ ciun Union," kaj ke ili uzu la libron kiel "novan batalilon en formo de taŭge ordigitaj faktoj." Li diras, ke "Ciu persono, kiu laboras sur la kampo de informado kaj generate klopodas dis- vastigi la lingvon, povos trovi en la libro abundan materialon por kun- meto de prelegoj, por verkado de artikoloj, por dokumentado de la afero de la Internacia Lingvo antaŭ diversaj instancoj." Li ankavi proponas, ke la verko estu tradukata (li diras "tradukita") en naciajn lingvojn. Sendube fidinda kolekto de faktoj pri Esperanto kaj ĝia praktika uzo estas utila kaj necesa. La Enciklopedio de Esperanto, kiu estis (kaj an- koraŭ estas) valora arsenalo de informoj kaj argumentoj, aperis en 1934, kaj nova eldono Sajne ne aperos en la proksima estonteco. Aliaj verkoj pri la historio kaj aplikado de Esperanto estas malgrandaj kaj ne komple- taj rilate la lastajn jarojn, ekzemple Historio kaj Organizo de la Esper- anto-Movado de J. R. G. Isbriicker, aŭ, en angla lingvo, la unua parto de Esperanto: The World Interlanguage de Connor-Solzbacher-Kao kaj The Language Problem de E.D. Durrant. Libro kiel La Internacia Lingvo de Lapenna do respondas al vera bezono. D-ro Lapenna kaj liaj kunlaborantoj kunportis grandan amason da uti- la materialo. La libro estas bele presita kaj bindita. Preseraroj en la priskriba teksto (pri nomoj mi parolos poste) preskaŭ tute mankas. La divido en partojn, Ĉapitrojn kaj subcapitrojn kaj detala kaj zorge farita indekso ebligas rapidan trovon de informoj serĉataj. Eble tiuj faktoj kaj lareputacio, kiun D-ro Lapenna gajnis en la Esperanto-movado kiel kongres- parolanto kaj reprezentanto de UEA en la UNESCO-Konferenco en Monte- video, klarigas la favoran akcepton kaj superlativan lafldon, kiun la libro trovis en multaj Esperanto-gazetoj. Evidente la recenzintoj trarigardis la verkon rapide kaj ne sekvis la inviton de la aŭtoro, ke ili "atente tra- 84 legu ciun unuopan paĝon, eC Ciun Union". La unua impreso, kiun mi havis, trarigardante la libron, estis, ke ĝi estis tre rapide — tro rapide — verkita, ke granda parto de la materialo estis nekontrolita aŭ nesufite kontrolita kaj ke la kompilado de kelkaj ĉapitroj estis pli hazarda ol sistema. La rezulto estas, ke la libro en- havas centojn da eraroj, inter ili kelkajn tre gravajn, kaj ke partoj de la volume estas tute fusaj. Tio serioze malpligrandigas la taflgecon de la Lapenna-verko. Se iu senkritike fidas ĝin en verkado de artikolo aŭ en preparo de prelego, li riskas fari gravajn erarojn kaj malutili al Esper- anto. Eraroj kaj malklarajoj en la libro estas tiel multnombraj, ke estus tute neeble, mencii ĉiujn. Aliflanke nura menciadode eraroj ne estus interesa por la plimulto de niaj legantoj. Mi opinias, ke estus pli utile, kombini kelkajn faktajn klarigojn pri gravaj aspektoj de nia movado kun mia re- cenzo de la Lapenna-libro. Tio faros mian artikolon pli longa, sed ankaŭ — mi esperas— pli leginda. La eraroj, kiujn oni trovas en la libro de La- penna, oni povas dividi en du klasojn. Multaj el ili estas kaŭzitaj simple pro tro rapida kompilado kaj eldonado de la verko. Aliajn oni povas klar- igi nur per la supozo, ke la aŭtoro skribis pri temoj, kiujn li nebone kom- prenas. Estas tute evidente, ekzemple, ke li ne scias multe pri la his- torio de la Esperanto-movado kaj ke liaj ideoj pri ĝeneralaj lingvaj pro- blemoj estas nesciencaj kaj amatoraj. Lernolibroj kaj Ŝlosiloj La mallongaj capitroj pri "Ŝlosiloj" (p. 45) kaj "Lernolibroj" (pp. 45-46) estas tute fuSaj kaj plenaj de misinformoj. La lasta alineo diras: "Lafl la statistiko entenita en la verko Bibliografio de Intemacia Lingvo de P.E.Stojan, ĝis la jaro 1929 estis entute publikigitaj 1568 diversaj lernolibroj en 50 naciaj lingvoj. De tiam tiu ci nombro multe altiĝis kaj hodiaŭ ekzistas pli ol 2,000 diversaj lernolibroj en 84 lingvoj, " Tio estas fantaziajb. Fakte ekzistas prqksimume 950 Esperanto-ler- nolibroj en 53 lingvoj, kaj la Stojan-Bibliografio neniel diras tion, kion D-ro Lapenna citas. La nombro 1 568 aperas en la "Resuma statistiko pri la verkaro lerna kaj propaganda en 50 naci-lingvoj (1887-1928)" kaj en- havas ne nur lernolibrojn, sed ankau vortarojn, propagandajn kaj inform- ajn broSurojn kaj diversajn alispecajn verketojn. La nombro enhavas ek- zemple 306 germanajn librojn, el kiuj nur 102 estas lernolibroj, 121 an- glajn librojn, el kiuj 47 estas lernolibroj, kaj tiel plu. Fakte do la Stojan- statistiko enhavas proksimume 625 lernolibrojn en 46 lingvoj. Eble mi devas klarigi la ciferon 46 kompare al la 50 lingvoj menciitaj de Stojan. Stojan mem klarigas, ke la flandra lingvo estas la sama kiel la nederlan- da (holanda) kaj la rutena la sama kiel la ukraina. Li mencias hindustani- an lernolibron, kies baldaŭan aperon li atendis, sed kiu neniam estis pres- ita. Fine la "astura" lingvo estas menciata pro ekzistode verketo nomita Elementos de Esperanto — Diccionario Esperanto-Castellano-Asturiano, kiu Sajnas esti nek lernolibro nek en lingvo diferenca de la hispana. En 1929 do ekzistis Esperanto-lernolibroj en 46 lingvoj. Poste aperis Ŝlosiloj en la baska, romanĉa kaj sudafrika lingvoj kaj aliaj Esperanto- lernolibroj en la anama, tonkina kaj bretona lingvoj. Se oni aldonas tiujn 6 al la 46 kaj ankorau. aldonas Esperanton (pro la multnombraj lernolibroj 85 verkitaj tute en Esperanto), oni ricevas la nombron 53- Mi aŭdis kelkfoje pri Esperanto-lernolibroj en la korea kaj malgaSa lingvoj. Sed mi neniam vidis informojn sufiCe konkretajn pri ili kaj dubas, Cu ili ekzistas. Ĉiu- kaze la fantazio de D-ro Lapenna pri du mil lernolibroj en 84 lingvoj havas nenian similecon al la realeco. Lapenna donas liston de 34 lingvoj, en kiuj laŭ li aperis Slosiloj "sub la aŭspicioj de UEA". Unu el la Slosiloj, kiujn li mencias, ne ek- zistas: la hebrea. Aliflanke 6 Slosiloj mankas en lia listo: la baska, ĉeha, dana, finna, greka kaj judgermana. Esperanto-Slosiloj do ekzistas en 39 lingvoj. La korekta kaj kompleta listo aperas sur paĝo 117 en Es- peranto—The World Interlanguage de Connor-Solzbacher-Kao. Tamen kel- kaj el la Slosiloj, kiujn Lapenna mencias, neniam aperis "sub la aflspici- oj de UEA", ekzemple la kimra kaj la kataluna. Oni ne forgesu, ke Ĉe- fec-Ŝlosiloj^ekzistis jam antaŭ la fondo de UEA kaj ke UEA komencis okupiĝi pri Slosiloj nur en 1933. La Internacia Propagandejo Esperant- ista de ĉefeĉ fondiĝis en London en 1905 kaj tuj publikigis Ŝlosilojn en 7 lingvoj. Aliaj lingvoj sekvis. De 1924 gis 1933 la Internacia Centra Komitato de la Esperanto-Movado prizorgis la Slosilojn. D-ro Lapenna donas erarajn informojn pri la aperdatoj de la unuaj Esperanto-lernolibroj en diversaj lingvoj. Li skribas, ke la unua bul- gara lernolibro aperis en 1903 (anstatafl 1890), la unua dana lernolibro en 1908 (anstatafl 1890), la unua persa lernolibro en 1915 (anstatafl 1920), la unua rumana lernolibro en 1896 (anstatafl 1908). Kelkajn lingvojn D-ro Lapenna tute forgesas en sia listo, kiu estas ekzemplo de misesploro kaj misdokumentado. Eble estas utile, ke mi nun prezentufidindan liston de la lingvoj, en kiuj Esperanto-lernolibroj ekzistas, menciante la jaron, en kiu la unua lernolibro en la nomita lingvo aperis: Lingvoj kaj Eldon jaro/ albana 1928 hispana 1890 romanĉa 1931 anama 1932 hungara 1898 rumana 1908 angla 1888 islanda 1909 rusa 1887 araba 1907 itala 1890 serba 1907 armena 1909 japana 1906 slovaka 1907 baska 1936 judgermana 1888 slovena 1910 bretona 1932 judhispana 1912 sudafrika 1934 bulgara 1890 kataluna 1906 sveda 1889 ĉena 1890 kimra 1910 tagala 1908 Ĉina 1912 kroata 1909 tatara 1913 dana 1890 latina 1922 tonkina 1933 estona 1893 latva 1889 turka finna 1902 litova 1890 (araba alf.) 1909 franca 1887 malaja 1921 (latina alf.) 1953 friula 1922 nederlanda 1900 ukraina 1907 georga 1910 (holanda-flandra) (rutena) (kartvela) norvega 1907 visaja 1908 germana 1887 persa 1920 Esperanto 1905 greka 1907 pola 1887 (nur en Esp. ) hebrea 1888 pottugala 1892 86 En 5 lingvoj (albana, baska, kimra, romanca kaj sudafrika) Ŝlosiloj estas la solaj Esperanto-lernolibroj ĝis nun aperintaj. Literature Tre grandan parton de la libro D-ro Lapenna plenigis per informoj pri la tradukita kaj originala Esperanto-literaturo. Fakte proksimume 32 pa- ĝoj (52-78 kaj 84-88) konsistas Cefe el longaj listoj de aŭtoroj kaj verk- oj. Pri kelkaj el ili D-ro Lapenna esprimas interesajn opiniojn (ekz. pri Kalocsay, Baghy, Hohlov, Szilagyi, Schwartz, Engholm, Schulhof kaj la Skota Kvaropo), pri aliaj li diras banalajojn ad sensencafojn (ekz. pri Jaume Grau Casas kaj Jan van Schoor, "kiuj bedaŭrinde limigas sian temon preskaŭ nure al la amo"!). Por ordinara leganto estas malfacile kaj eĉ tede, tralegi la paĝojn plenajn de nomoj kaj titoloj. La valoro de tiaj listoj konsistas sole en la fakto, ke ili povas servi kiel fonto de informoj kaj bazo por pluaj stu- doj — kondiĉe ke ili estu inteligente kunmetitaj, zorge kontrolitaj kaj nepre fidindaj. En la verko de D-ro Lapenna ili estas fuse faritaj. Mi devas averti iujn gesamideanojn, kiuj eble intencas uzi ilin por propa- ganda) artikoloj kaj prelegoj, ke ili riskas ridindigi sin mem kaj malutili al Esperanto, se ili ne uzas la materialon de D-ro Lapenna kun severa kritikemo kaj senkompata malkonfido. Mi esperas ekzemple, ke neniu kopios la misinformon sur paĝo 73, en kiu La Floretoj de Sankta Francisko estas atribuataj al Papini. Tro mul- taj legantoj scios, ke la Floretoj ekzistis jam 600 jarojn antaŭ Papini! Ĉiu, kiu iomete konas la brazilan literaturon, ridetos aŭ ridegos (laŭ temperamento) pri Alencar: La Vidvineto de Jose Martiniaro (p. 74). La verko nomiĝas La Vidvineto (portugale A Viuvinba), kaj la aŭtoro estas Jose Martiniano de Alencar. Parolante pri la rusa literaturo tradukita en Esperanton, Lapenna mencias tri verkojn de A. Tolstoj, Princo Serebrjanij, Aelita kaj La Mor- to de Danton, kvazaŭ ili estus de la sama aŭtoro. Ĉiu, kiu iomete studis la rusan literaturon, tamen scias, ke Princo Serebrjanij estas de Grafo Aleksej Konstantinoviĉ Tolstoj, kiu vivis de 1817 gis 1875 kaj estis pli aga kuzo de Leono Tolstoj. Aelita kaj La Morto de Danton estas ver- koj de Aleksej Nikolajeviĉ Tolstoj, kiu vivis de 1882 gis 1945, elmigris eksterlandendum labolŝevista revolucio, sed revenis al Rusujo en 1922, faris paeon kun la komunista regimo, farigis propagandisto de Stalin kaj ricevis la Stalin-Premion en 1942. Estas malfacile kompreni, kiel iu pov- us konfuzi la aŭtoron de Prince Serebrjanij kun la Stalin-premiulo. Simila konfuzo okazis al Lapenna pri la cefia literaturo (p. 66), kiam li mencias kvar verkojn de Karel Capek: R.U.R., La Blanka Malsano, Skizoj pri Nederlando kaj Noveloj (1934). Tiuj Noveloj publikigitaj en Esperanto-tradukode Moraviaj Esperanto-Pioniroj en 1934 ne estas de la aŭtoro de R.U.R. kaj La Blanka Malsano, kiu vivis de 1890 gis 1938, sed de Karel Matej Capek-Cooa', kiu vivis de 1860 gis 1927. Lapenna Sajnas havi strangajn ideojn pri la lingvoj, el kiuj la verkoj estas tradukitaj. Kelkajn verkojn de la kataluna verkisto Santiago Ros- sinyol (kies nomon Lapenna persiste kripligas en la sensencan formon Santiago de Ruysinol, pp. 64, 74, 189) li enlistigas sub la bispana lite- raturo {La Patrino kaj La Ciama Kantajo, p. 74), alian sub la kataluna literaturo (Folioj de la Vivo, p. 64). Fakte ĉiuj verkoj de Rossinyol, 87 kiuj ekzistas en Esperanto (Lapennane mencias kvaran, Cikadoj kaj For- mikoj), estas tradukitaj el la kataluna originalo. Similajn misinformojn la Centro de Esploro kaj Dokumentado disvast- igas pri Salom-Alehem, dirante, ke liaj Hebreaj Rakonloj estas traduk- itaj el la hebrea lingvo, La Gimnaziano, Ce Doktoro kaj Al Ciuj Egale el la juda lingvo. Ŝalom-Aleĥem nenion verkis en hebrea lingvo, cion en jud- germana lingvo. Lapenna ankaŭ eraras pri Dibuk, kiu estas tradukita el la judgermana, ne el la hebrea lingvo. Aliflanke D-ro Lapenna ŝajnas opinii, ke la tuta Biblio estas traduk- ita en Esperanton el la hebrea lingvo. Li eraras. La Malnova Testamento estas tradukita el la hebrea lingvo, la Nova Testamento el la greka, Bibliografiaj Informoj La bibliografiaj informoj en la Lapenna-libro ne nur enhavas multeg- ajn erarojn (mi citis kelkajn kaj mencios aliajn poste), sed estas kunmet- itaj entute nezorgakaj nekompetenta maniero. Gravaj verkoj mankas,dum malgravaj broŝuretoj kaj ec fuŝaĵoj enestas. Oni havas la impreson, ke iu, kiu scias nenion pri literaturo, rapide trafoliumis la Bibliografion de Internacia Lingvo de Stojan, kopiante — kaj miskopiante — ion tie kaj ion ĉi tie, neniel atentante la rimarkojn de Stojan. La Bibliografio de In- ternacia Lingvo, kvankam ĝi enhavas kelkajn erarojn kaj neklaraĵojn, est- as produkto de vera esploro kaj dokumentado, tre zorge farita kaj gene- rale nepre fidinda. Mi jam menciis unu gravan kazon de miscitado el la Bibliografio sur paĝo 46 de La Internacia Lingvo, Jen alia ekzemplo: In- ter la "sciencaj afi popularsciencaj verkoj aperintaj ĝis nun en Esper- anto" Lapenna mencias sur p. 85 verkon de la iama Itala Ĉefministro Francesco Nitti, La Paco. Tamen Stojan sur p. 390 de la Bibliografio tute klare diras, ke de Paco ekzistas nur "sola presprovo de neeldonita verko, konservata Ĉe UEA." Kial Lapenna mencias neeldonitan libron inter la verkoj aperintaj? Alian libron li mencias dufoje, sur p. 85 inter la tradukitaj verkoj sub la titolo Reiche : El la Mondbildo de V Nova Piziko, sur p. 86 inter la originalaj verkoj sub la titolo Muravkin: La Mondbildo de V Nova Fiziko. La du estas la sama verko; Profesoro Fritz Reiche estas la aŭtoro, Mu- ravkin la tradukinto. En Ci tiu kazo iomete kulpas la Stojan-Bibliografio, kiu ankaŭ mencias la verketon dufoje. Tamen inteligenta legado de la du priskriboj estus devinta sufiĉi por klarigi la enigmon. Sur paĝo 392 aperas la informo, ke Muravkin tradukis la verkon de Reiche; aperas an- kaŭ bibliografiaj informoj pri la nombro de paĝoj kaj la formate Sur paĝo 416 la titolo estas ekzakte la sama kiel sur page 392 (Lapenna miskopiis, farante ĝin iomete malsama), kaj bibliografiaj informoj pri amplekso kaj formato mankas. Tio indikas, ke Stojan ne havis tiun verkon (kiun li opi- niis diferenca de la alia) en siaj manoj, sed kopiis laŭ katalogo aŭ ga- zetanonco. Komercaj katalogoj de Esperanto-libroj bedaŭrinde estas ne- fidindaj kaj ofte intermiksas la nomojn de la aŭtoroj kaj tradukantoj. Estus facile plenigi paĝojn per ekzemploj montrantaj, ke Lapenna ellasis gravajn verkojn kaj menciis malgravajn. En la parto pri la rusa literaturo li mencias 15 verketojn de L. Tolstoj. Kvin el ili estas bro- Ŝuretoj de malpli ol 20 paĝoj. Sed la plej grava kaj plej granda verko de Tolstoj aperinta en Esperanto tute mankas en la listo de Lapenna: La Morto de Ivano lljiĉ, 126-paĝa libro aperinta en Riga en 1913- Fjodor Do- 88 stojevski, kies Blankaj Noktoj aperis en Esperanto en 1915, ne estas menciata. Sub la greka literaturo D-ro Lapenna nur mencias du kantojn de la lliado, parton de la Odiseo kaj tradukon de 31 poemoj en la Eterna Bu- kedo de Kalocsay. Mankas la plej grava verko, La Nova Testamento, mankas ankaŭ la Fabloj de Ezopo, Plutos de Aristofano kaj la Greka] Papirusoj eldonitaj de Penndorf. Inter multaj gravaj verkoj, kiuj mankas en la listoj de la Lapenna- libro, mi nur mencias la jenajn: Marshall Saunders, Bela joe (Beautiful foe, bela, bonstila 310-paĝa libro); Dorothy Canfield Fisher, Infanoj kaf Patrinoj; Jaroslav Hagek, La Travivajoj de la Brdva Soldato Svejk; Paul Boulet, Franca Gramatiko por Esperantistoj; la Bhagavad-Gitd; Toyokiti Takase, Pri la Rilatof inter Kemiaf Strukturoj kaf Fiziologiaj Agof; Nao- kazu Kawasaki, Enciklopedieto de Kulturaj Vortoj (2 volumoj); P. Lak- Ŝmi Narasu, Budao; M. Muller, Rembrandt, la Magiisto; S. Grenkamp- Kornfeld kaj Jan Brzekowski, Pri I' Modcrna Arto, Mankas ankaŭ multaj gravaj religiaj libroj de diversaj religion Inter la antologioj mankas la 310-paĝaAreto/ogfo de Brazilaf Rakontof (1953) kaj la jam aperintaj part- oj de la Austria Antologio. Nomoj kaj Titoloj La buĉado kaj kripligode personaj nomoj estas unu el la plej bedaŭr- indaj malvirtoj de La Internacia Lingvo, Ekzemple mia malnova hungara amiko Rustem Vambery fariĝas R. Vanbsery, Sajnas, ke tio ne estas nura preseraro sur paĝo 86, car en la Indekso, sur paĝo 191, la sama sen- senca Vanbsery reaperas. Leibniz fariĝas Leibnitz sur pp. 27, 70, 84, 114 kaj 186. Aliflanke Kreuz estas Kreutz sur p. 102, Kreuz sur pp. 137 kaj 185- Ducommun estas Dicommun (pp. 84 kaj 181), D'Estoumelles fariĝas D'Estrournelles (pp. 84 kaj 181), K. Aars estas K, A. Ars (pp. 86 kaj 179), Posenaer fariĝas Posemaer (p. 64), Bdckstrom fariĝas Bock- strom (pp. 65 kaj 180), Krikortz estas Krikartz (pp. 65 kaj 185), Strom estas Strom (pp. 66 kaj 190), Vrba estas Vrbax (p. 191), Kloepfer estas Kloetffer (pp. 72 kaj 184), Gifsbreght fariĝas Gysbrecht (p. 74), fuzo famamoto fariĝas Junzq Jamamoto_(p. 76), Kan Kikuĉi fariĝas Kon Ki- huĉi (pp. 76 kaj 184), Siga estas Sija (pp. 76 kaj 190), Tokunaga fariĝ- as Tokunoga (pp. 76 kaj 190). Ni haltu momenton por paroli pri io alia. Sed ni revenos al la temo. La libro de D-ro Lapenna faras strangan uzon de la streketo (-), ofte metante ĝin, kiam ĝi estas nekorekta, kaj forlasante ĝin, kiam ĝi estas necesa, ekzemple Bjorn-Collinder anstataŭ Bjbrn Collinder (87 kaj 180), Karlo-Verks anstataŭ Karlo Verks (87), Svenska Esperanto Tidningen anstataŭ Svenska Esperanto-Tidningen (98), Internacia Radio Revuo an- stataŭ Internacia Radio-Revuo (88), Columbia Universitato anstataŭ Co- lumbia-Universitato aŭ Columbia University (90), Paramount filmkom- panio anstataŭ Paramount-filmkompanio aŭfilmkompanio Paramount (107), Brita Esperantista-Asocio anstataŭ Brita Esperantista Asocio (113). Tro multajn nomojnkaj titolojn Lapenna miskopiis el la Stojan-Biblio- grafio. La verko de L. Tolstoj, La Kaŭkaza Kaptito, fariĝis Kaŭzaka Kaptito (73). Grava japana scienca verko havas kvar afltorojn, kies no- mojn Stojan donas senerare sur paĝo 393: Tomosaburo Ogata, Shintaro Kawakita, Susumo Suzuki, Shigeru Kagoshima. Lapenna fuŝis tiun nom- 89 aron, interŝangante la familian nomon kun la antaŭnomo de la unua afl- toro, forprenante la familian nomon de la dua, donante gin al la tria, ko- piante nur la kvaran (unu el kvar!) korekte, kun la jena rezulto: Ogata Tomosaburo, Shintaro, Kawakita Susumu Suzuki, Shigeru Kagoshima (85). ĉusta kopiado el aliaj verkoj estas la plej elementa kondico por "esploro kaj dokumentado", Cu ne? Sangoj kaj Ortografio En la titoloj de kelkaj verkoj la Lapenna-libro faras strangajn ŝanĝ- ojn. Libro de PuSkin aperas sub la titolo La Damo de Piko (73), kvankam la Esperanto-eldono nomiĝas Pikreĝino. Lapenna Ciam nomas la Unuan Libron de Zamenhof La Intemacia Lingvo; Zamenhof nomis gin Lingvo Intemacia. Verkon de E. Drezen Lapenna mencias inter la originalaj verkoj sub la titolo Historio de la Mondlingvo (87 kaj 176). Fakte gi estis verkita en la rusa lingvo sub la titolo Za vseobŝĉim jazikom — Tri vjeka iskanij; la Esperanto-traduko farita de Hohlov kaj Nekrasov nomigas Historio de la Mondolingvo. La verko de Lanti kaj Ivon, Cu socialismo konstruiĝas en Sovetior, estas nomata de Lapenna Cu socialismo kon- struiĝas en Sovetunio? (87). Ni nun reiru al la problemo de la personaj nomoj. Por ilia ortografio oni povas uzi tri sistemojn: (1) skribi la nomon en la formo, kiun gi hav- as en la nacia lingvo, (2) Esperantigi gin, (3) uzi formon internacie kon- atan aŭ preferatan de la persono mem. Por personoj, kies gepatra lingvo ne uzas la latinan alfabeton, ekzistas nur la dua kaj tria eblecoj. Ek- zemple por bone konatajapana nomo la ortografio laŭ la dua regulo estus Jamamoto, lafl la tria Yamamoto. Famkonata litova Esperanto-pioniro, kies litova nomo estis Dambrauskas kaj kies pola nomformo estis Dabrow- ski, preferis en Esperanto la formon Dombrovski. Rilate la supersignojn kaj specialajn literojn endiversaj lingvoj oni ankaŭ povas uzi tri sistem- ojn: (1) uzi ilin ekzakte kiel en la nacia lingvo, (2) tute ellasi super- signojn, (3) uzi tiujn literojn kaj supersignojn, kiujn la presisto havas, forlasi la aliajn, aŭ anstataŭi ilin per simila litero. Neniu el tiuj sistem- oj estas perfekta, kaj neniu verko simila al tiu de Lapenna povus solvi la problemon tute kontentige. Mi do ne riproĉas al D-ro Lapenna, ke li faris erarojn, ec multajn erarojn, sed ke li evidente verkis sian libron sen iu pripenso de la problemo. Iu sistemo, kiel ajn neperfekta, estus preferinda al la kaoso reganta en La Intemacia Lingvo. Kompreneble la uzo de la nacilingvaj formoj estus dezirinda en tia libro, Car gi volas servi kiel arsenalo por informa kaj propaganda laboro. Sur pago 67 aperas la nomoj de du verkistoj uzantaj la judgermanan lingvon, unu sub la Esperantigita formo Salorn^ Alehem, alia sub la ger- mana formo Schalom Asch. Kial Schalom apud Salom? Lapenna estus pov- inta skribi Salom ad Solem. Car la verkisto naskigis en Polujo kaj poste farigis usonano, li estus povinta uzi la polajn formojn Szalom kaj Szo- lem ad la anglajn formojn Shalom kaj Sholem, Sed Lapenna uzis Schalom. La pola Cefministro Cyrankiewicz ricevas germanan antadnomon Josef (161). Lia pola nomo estas Jozef; la Esperantigita formo estus Jozefo, la plej intemacia formo Joseph; sed kial Josef? La pola antadnomo de Prus estas Boles/aw, ne Boleslav (63). Ne estis necese fari el Karl Marx iun Marks (85). La hispanan romanverkiston Vicente Blasco Ibdriez oni ne povas nomi Ibanez, kiel faras Lapenna (74, 183). Lia familia no- 90 mo estis Blasco. Ibdnez estis la nomo de lia patrino. La kataluna Esper- anto-verkisto Pujuld i Valles fariĝas en la Lapenna-libro Pujola y Valles (64, 188). Se cni volus doni al li hispanan nomon (sed kial? Li estis ka- taluna naciisto, elmigris el Hispanujo kaj fariĝis franca Statano!), oni devus skribi Pujuld y Vallis. Amuzaj aventuroj okazas al la nacilingvaj supersignoj sub la magia tuŝo de la Lapenna-plumo. Generalo Sebert estas Sebert sur paĝo 80, Se- bert sur paĝoj 133 kaj 189. Germana fotofabriko estas Hilttig sur pago 101, Huttig sur pagoj 86 kaj 183. TomdS Pumpr estas Tomaŝ sur pago 66, Tomdŝ sur pago 77. Kroataj nomoj aperas en la Ĉefparto de la libro en plene Esperantigita formo: Majuraniĉ, Tadijanoviĉ, Simunoviĉ, Krleja, ĵeluŝiĉ. En la Indekso tamen subite aperas la kroata finafo -id, sed la an- taŭa parto de la nomoj restas Esperantigita. La rezulto estas monstraj formoj kiel jeluŝid, Maĵuraniĉ kaj Simunovic. Speciala kuriozaĵo estas la nomo de tusa afitoro kun Esperantigita antaŭaĵo kaj kroatigitapostato: Doroŝeviĉ (181). La skribmaniero de kroataj nomoj en La fnternacia Lingvo neniel helpas la celon de la libro. En usonaj gazetoj, ekzemple, onidevas skribi afl Mazuranic kaj Krleza (generate nur en filologiaj kaj fakaj revuoj) aŭ Mazuranic kaj Krleza, Kiel oni sciu tion lafl la libro de Lapenna, se oni ne estas specialisto? Cetere sian propran nomon Lapenna ne Esperant- igas. Stojan skribis al mi antaŭ du jaroj: "Lapenna ne estas logika. Se li uzas UNESKO, li konsekvence uzu Lapeno." La nelogikaĵoj en la uzo kaj neuzo de supersignoj estas tro mult- nombraj en la libro por esti menciataj. Se Lapenna skribas Szildgyi (56, 65, 66, 108, 148, 150, 190) kaj Molndr (65, 187), li devus ankaŭ skribi Antonin Zdpotocky anstataŭ Antonin Zapotocky (161,192), Rodo anstataŭ Rodo (74, 189), Cdndido anstataŭ Candido (74), Camoes afl Camoens an- stataŭ Camoes (74, 189). Kaoso ankaŭ regas pri geografiaj nomoj. Sur pago 176 aperas Paris, sur pago 177 (en la sama bibliografio) Parizo, Sur pago 147 oni legas Munkeno kaj Kopenhago, sed Zagreb. Sur pago 169 aperas Zagrebo, Drez- deno (Zamenhof skribis Dresdeno), Bulonjo-sur-Maro, sed Praha, Washing- ton kaj San Francisco. Sur pago 166 aperas Boulogne-sur-Mer. Godolld (107) anstataŭ Godĉllo Sajnas esti preseraro. Winterpark (50) devus esti Winter Park, Krakov (103) devus esti Krakow. Sur p. 169 estas Krakovo. Por landnomoj D-ro Lapenna generale uzas .-ujo, sed li Ciam diras Danlando kaj Pollando — kaj Jugoslavio, Tion li faras, car "ne ekzistas jugoslava popolo", sed nur kroatoj, serboj, slovenoj kaj tiel plu. Simile oni povus diri, ke ne ekzistas belga popolo (nur flandroj kaj valonoj), britapopolo (nur angloj, skotoj, kimroj), nek ĉeĥoslovaka aŭhinda popolo. Kiam D-ro Lapenna uzas nacilingvajn terminojn, li devus uzi korekt- an ortografion. Brazila telegrafa bulteno ne povas esti Boletin Telegra- fico (105), sen nur Boletim Telegrdfico. La franca verko Les Deux Mai- tresses (71) devus esti Les deux mattresses. Aritmetiko kaj Logiko Frapa ekzemplo de nefidindeco estas la fakto, ke D-ro Lapenna ha- vas malfacilafojn kun la elements aritmetiko. Sur pago 33 li skribas: "La Universala Vortaro de 1894 enhavis 2 599 vortradikojn. La ses ofi- cialaj aldonoj de la Esperanta Akademio enhavas 1758 vortradikojn, 91 plus la nova sufikso -end-, entute 1 759- Sekve, la oficialaj vortradikoj en la komuna uzo estas 4423." Kiel li faras tion? Kelkajn liniojn poste ni legas (p. 34): "Estas rimarkinde, ke el la 7 866 radikoj en komuna uzo, la fundamentaj kaj oficialigitaj sumiĝas je nur 4 425." Jen alia cifero! Cetere la "7 866 radikoj en komuna uzo" estas produkto de lia fantazio: D-ro Lapenna enkalkulas ĉiujn vortojn en la Suplemento al la Plena Vorl- aro, de Waringhien. Vortoj kiel hasti, kirko, mirmekofago, megomo, volo- vano, magra, olda, pado, paŭti certe ne estas en "komuna uzo". Ne nur D-ro Lapenna ne majstras la belan arton de la elementa arit- metiko (2 599 + 1 759 " 4423 : 4 425), sed li et ne sekvas iun regulon pri la skribmaniero de ciferoj en Esperanto. Kelkfoje li indikas la milojn per punktoj (2.599, 1.758, 1.759, 4.423, sur paĝo 33), kelkfoje li indikas ilin per komoj (5,262, 40,000, 1,228, 1,519, sur paĝo 162),kelkfoje tute ne (14500, 5642, 3000, sur paĝo 21). Kaj la Prezidanto de UEA diras en sia Antaflparolo ion pri "laŭorde aranĝita, science objektiva verko"! La logiko de la aŭtoro ne estas multe pli bona ol lia aritmetiko. En la Capitro pri Faktoroj influantaj la lingvoevoluon li prezentas miksitan salaton el evidentaj faktoj, malbone komprenitaj faktoj, fantaziaĵoj, bon- aj argumentoj, malbonaj argumentoj kaj absurdaĵoj. /j - ■ \ UNU EL LA DANCOJ DE UKRAINA DANCTRUPO KIU DISTROS LA KONGRESANOJN EN DETROIT THE BEST IN ESPERANTO LITERATURE - DE LUXE EDITIONS Kon-Tiki, Heyerdahl, exciting true adventure story of six men on a 40-foot raft, 80 fotos, 236 pages, stamped in gold, full-cloth......$3-90 Gbsta Berling, Lagerlof, strange, fascinating novel of adventure and love in rural setting of old Sweden, 552 pp, full-cloth......... 3.90 Peer Gynt, Henrik Ibsen, story in poetic form of wild adventure, impulsive love, colorful scenes of Norwegian life, 258 pp, cloth 2.35 La Normandaj Rakonloj, Guy de Maupassant, 19 delightful stories, richly illustrated, 210 pp, stamped in gold, grey-brown cloth...... 3.60 Tipoj haj Aspektoj de Brazilo, fascinating details of the life of Brazil, 151 pp. incl. 36 full-page drawings, art leatherette bound 4.00 K0NENT0Ĵ DE S-RO AZORIN SENDITAJ KUN REKLAMO PRI I. V. E. Akrido sur la I.V.E. Cu Akrido devenas de akra? La Ilustrita Vortaro de Esperanto diras tion, kio estas tamen, kiel ĉio, diskutebla. Sed, eC se ĝi estas erara, estas ridinde prezenti ĝin kun sep aliaj vortoj, kiel S-ro Waringhien kun siaj SAT-anoj, kiel puneblan kontraŭfundamentaĵon. Akrido estas difinita en I.V.E., sub akra, kiel "saltinsekto, ido akra de la naturo. Lokusto." Science, de zoologoj, ĝi estas nomata Lokusto, (Gamaso lokusta). Tamen, la nomo Akrido estis konservata de Zamen- hof en la Radikaro kaj en la Biblio (Ekz. Eliro 10:13). Latine la vorto estas Acridum, el acris-idea; Greke, Akridion, el akros-ides, el Skr. a^rz'so = akrangulo, pinto, plus vedaĉ=aspekto, figure Resume, do, akr- aspekta insekto, kiel dirite. Egale klariĝas Altaro, Amoniako, kaj tiel plu pri Ĉiuj 8. Vere, ne estus novajo erari; "errare humanum est." Kio estas novafo, estas submeti la problemon al voĉdonado, peti de la Akademianoj plej- urĝan respondon, kaj minaci la verkon kaj afltoron per kondamno kaj eks- komuniko, sen honesta antaŭdiskuto. Kiu ne pensus, ke sub tio Ĉio kaŝ- iĝas aliafo ol la nobla intenco defendi Esperanton? Aĉetu senegalan verkon ILUSTRITA VORTARO DE ESPERANTO (VOL. I: A-K) La unua vortaro de la Lingvo Internacia kun 10-lingva referenco por Ĉiu radikvorto, kun bildoj specialaj, kun 666 paĝoj grandformataj, kaj la kunlaboro de di- versnaciaj kaj diversfakaj kompetentuloj. J7.00 bindita, %6.50 broŝurita, afrankite Esperanto Book Service, 114 W. J6fh St., New York 11, N. Y. 93 DBZIRAS KORESPONDI I Kosto de anonco: Eksterlande, unu vorto aii mallongigo por unu cendo (set vortoj por 1 int. respondkupono); Enlande, unu vorto por du cendoj. Francufo. F-ino Blary, 9 rue Jean-Jaures, Aries (B. du R). Serĉas ko- respondantojn por gelernantoj de Esperanto. Germanujo. Hermann Gransch, Esserstrasse 15, Koln-Kalk. 26-jara, de- ziras korespondi. japanujo. Yoshinori Koakutsu, 3830 2-chio-me, Minami-Machi, Nerima- ku, Tokyo. 13-jara deziras korespondi kaj inters . PM. Japanujo. Kiyosi Matumoto, Kikusui 5, N-ro 35-6, Hyogo-ku, Kobe. 25-j. instruisto dez. kor. kun gekolegoj en ciuj landoj. Jugoslavujo. Blanka Krog, Gvozdanska 24. V. R., Zagreb. 17-jara stu- dentino de komerca gimnazio deziras korespondi. Svedujo. Kerstin Ronnelid-Strom, Sveavagen 8 A, Vdrnamo. Sveda patr- ino kun du-jara kaj ses-jara filinoj deziras korespondi kun patro aŭ patrino por interŝanĝi infanobjektojn. Svedujo. Sten Persson, Brevl. 861, Grdnumsby. Deziras korespondi kun negro-fraŭlino en Usono. Usono. Stanley Otto, 20 Harvard Terrace, West Orange, N. J. Skoltestro dez. inters, informojn kaj novajojn pri skoltaj aferoj kun Germanujo kaj aliaj landoj. Cehoslovakujo. Helena Hrudkova, Krupinska 115, 7, Zvolen. 30 membroj de Esperanto-Rondo dez. kor. kun gesamideanoj en Usono kaj aliaj transmaraj landoj. InterSanĝas PM kaj il. PK. Kanado. Howard Clark, 21 Kippendavie Ave., Toronto, Ont. Dez. kor. Pollando. Antoni Breczko, ul. K. Napierskiego 11 m. 1, Bialystok. Dez. inters. PM. kun ĉiuj landoj. INTRODUCTION TO ESPERANTO The Universal Language 3rd Edition - Price S2.00 7> Send on five days examination FREE. Box 792, Placerville, Calif. The error in the Kriss-Kross Puzzle is the word "fej" (fairy) under the 3-letter words. It should be "feo". A P H 0 v 1 S e V £ ft A 5 Y e N 1 1 0 0 H o N u n S ri L h V ( T i £ L A O, I o > c t 0 1 F U D A N ft I A f £ ft c, 0 K ( N s T ft u 1 c u f r o K o e 5 £• ft M E u P I V C E N p A + ft 0 J A ft P A 1 0 ft H A ft I ft A o T T 1 m 1 e> T * i n f A A A tn I N 0 A 0 K A K o F T A 1 1* n 4 0 1 0 e £ A f u D F ft i T 1 \ f+ V P L e. 7 c. N t E ft L ft A R 0 t o 1 K 1 E u 0 ft T ft c U ft 4 u P £ R u V 0 o u n w i $ ft i ft o E V e i P it p V P. H o R E O O T £ R V ft A r. « ft p n Pi ' 1 u 1 r C O V T A r* 1 A ft P. 0 p i_ I p H A ft CI J F T n £ O A V £ ft. r V» ft 6 ft A N A ft t e. T ft £ ft ft ft u A. p O T ft O ft P i ft V A L e 7 e i 0 U 0 R c> 0 ft i o f L It z 31 R e 10 1 t N O V ft r) ft l ft o rr A ft e> M < ft- c 1 5 -Y r, 94 POPULAR ESPERANTO BOOKS The Central Office is equipped to supply all your book needs. When you buy books from the "Esperanto Book Service" all profits are used to give you a better magazine and office. Place all your orders through the "Esperanto Book Service". PRACTICAL ESPERANTO, Dr. Wm. Benson. Many use this text for class or self because it is unique with 650 pictures to illustrate rules, affixes, vocabulary, etc. Grammar in English, exercises in Esperanto. 160 pp. illustrated............S .25 REED'S PRACTICAL GRAMMAR. Dr. Ivy K. Reed. A very complete beginner's text for class or self, with extensive examples, dialog, etc. Offset reprint, a few pages slightly blurred but fully usable. 142 pp. with vocabularies and a complete index. Original price 75*, reduced to less than half-price................35 ESPERANTO: THE WORLD 1NTERLANGUAGE, Connor-Solzbacher-Kao. The new complete manual of Esperanto. "6-books-in-I": history, textbook, reader, world directory, 2 dictionaries. All in one vol. 245 pp........Paper J/. 50; Cloth 3.00 COUPS PRATIQUE D'ESPERANTO, preface by Th. Cart. Complete text in French with exercises, Partie Elementaire & Superieure, 2 vols, 239 pp... 1.45 ESPERANTO GRAMMAR & COMMENTARY, Cox. A detailed and thorough analy- sis of Esperanto grammar in English, innumerable examples. 371 pp.......Cloth 2.00 ESPERANTO (World Language Series), Prof. Mario A. Pei. Complete Esperanto chapter from "World's Chief Languages". Gram, survey, vocabularies, etc.......25 WORLD'S CHIEF LANGUAGES, Prof. Mario A. Pei. A guide and survey of lan- guages of entire world, incl. Esperanto. Maps, glossary, index. 663 pp....C/oro 6.00 EDINBURGH DICTIONARY. Esp-Eng & Eng-Esp. Excellent and complete, in con- cise form. The very best small dictionary for English speakers. 288 pp....C/or» .85 MILLIDGE ESPERANTO-ENGLISH DICTIONARY. Latest edition with 2nd, 3rd, 4th, 5th, & 6th "Aldonoj de la Lingva Komitato". Complete, 490 pp........Cloth 2.50 FULCHER & LONG ENGLISH-ESPERANTO DICTIONARY. Incl. proper names and neologisms. Each meaning listed separately. Complete, 348 pp........Cloth 2.35 PLENA VORTARO DE ESPERANTO, Grosjean-Maupin. Esp-Esp.The new latest edition, all-Esperanto dictionary with Suplemento, 511 pp., 4x556......Cloth 3.35 SUPLEMENTO AL PLENA VORTARO, separate edition, 6x8 in., 63pp...... 1.25 FUNDAMENTA KRESTOMATIO, Zamenhof & others. Authoritative chrestomathy and literary guide. Innumerable model stories, poems, etc. 472 pp..........Paper 1.85 Latest edition, with additional foot-notes, etc., de luxe printing,......Cloth 3.15 KARLO, Edmond Privat. Very popular easy first-reader, used in many classes. Life of Karlo as he grew from boyhood to young manhood and marriage. 43 pp... .25 THE BIBLE in Esperanto (Sankta Biblio). The best "Reader". Beautifully printed. Bound in blue, art vellum, 8vo, latest ed. on excel. Bible paper. 996 pp—Cloth 2.50 ESPERANTO SORTIMENTO. Five books, good reading at low cost: Akrohato de Nia Sinjorino, legend of France, 25 pp; Blanche—Virgulino de Lille, medieval romance, 42 pp; Lando de Arĝenta Akvo, story of Far West, 48 pp; Miserere, mu- sic story, & Thais, by Anatole France (2 bks in 1), 66 pp; Rozujo Ciumiljara, the miracle of love, 48 pp. Each book 25*. Entire sortimento for only............. 1.00 RARE COLLECTION OF 25 ESPERANTO KEYS. Albana, Angla, Araba, Baska, Ceha, Dana, Estona, Finna, Flandra, Franca, Germana, Hispana, Hungara, Is- lands, Itala, Japana, Malaja, Norvega, Persa, Portugala, Romanes, Serba, Slov- aks, Sudafrika, Sveda. Contains several rare items. Most complete collection... 2.75 INDIAN BEAD STAR. Genuine "Kiowa" work, tiny Indian beads on fine buckskin, round white ground With green star, beautiful rare art piece, 1 1/4 dia., brooch.. 1.00 GREEN STAR PENDANT. Round white ground with green star on both sides of pendant, nickel trim, eyelet & 1 link, for necklace or watch-chain, 1 1/16 dia... .75 ENAMEL GREEN STAR. Round white ground, gold trim, 7/16" button or brooch.. .65 On pentagonal white ground, with an £, gold trim, 7/16"dia., button or brooch... .65 On star-shape ground, with E, white edge, gold trim, lQ/16'5 button or brooch.....65 On round white ground, gold trim, l/4"dia. (small), with 2"pin, tie-pin only.......65 (Members of EANA deduct 10% from above prices.) Esperanto Book Sorvico, 114 W. 16 St., Now York 11, N. Y. THE CONNOR COURSE IN ESPERANTO Correspondence Course with Vinylite Records Instruction by Doris Tapporn Connor The "Connor Course" is unique, —it provides real-life disk conversations plus personal instruction. You converse with the disk and confer with the instructor. Compiled by experts. The complete "Connor Course" includes the following: (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) A lively text, "Esperanto: The World Interlanguage." Eight "Vinylite" double-sided 10 records, 78 r.p.m. A practical and easy-to-follow "Study Guide" (82 pp.) Personalized instruction and guidance of Mrs. Connor. Supply of answer paper and printed return envelopes. An interesting card game, to develop your vocabulary. And finally, an official "Certificate of Achievement". FOR INDIVIDUAL STUDY: The complete "Connor Course", as described above, will be sent postpaid for only S36. FOR GROUP STUDY: Buy one complete master course at $36. Each additional member pays only 16 more for Textbook and complete Study Guide for his own use. Full money-back guarantee. ST), place your order NOW: LINGUAPHONE HOME STUDY COURSES You can learn ESPERANTO, or any other language listed below, by the world-renowned Linguaphone Ear-Eye Method. Order through the Esperanto Book Service for benefits to both yourself and your Esperanto Central Office. You may select: Esperanto Russian Swedish Persian Italian Finnish Hebrew Hausa Irish Arabic Bengali Spanish Polish Japanese Greek Dutch Chinese Latin German Afrikaans Malay French Czech Hindustani English Portuguese Norwegian Effik Regular list price for Esperanto, complete course, is $57.50. Most other languages are priced the same. A few higher, a few lower— dependent upon number of records and other factors. Write to Esperanto Book Service about any language in which you are interested. Special payments for members of EANA. Esperanto Book Service, 114 W. 76 St., New York 11, N. Y.