Amerika Esperantisto V«L W ltll HaS Letero el Moravio A Letter from Moravia Prostejov, Mokavio, Nov. So, 1911. Kara Sinjoro Reed:— Rkevinte vian korespondapon de la 26a p. m., mi prenos tempon ĉi tie raporti pri la pri-Kafiforniaj paroladoj, post tiu en Krakovo, la urbo de la venonta Oka Kon- greso. Unue mi trafis la galician urbon Lvov (kiu, por faciligi aferojn ĝenerale, havas ankaŭ du aliajn nomojn, Lemberg kaj Leopold!). Tie la Esperanta grupo suk- cesis enmeti en la regularan programon de la plej granda kinematografa teatro mian prezentadon. Tuj post la elmontro de nuaj bildoj,—200, kmjn ni klarigis unue en Esperanto, poste en pola lingvo, —la direktoro proponis arangi la prezen- tadon ankoraŭ du pliajn fojojnl Do en Lvov-Lemberg-LeopoJd mi parolis tri- foje antaŭ pli ol 2,000 personojl Trapasinte Budapest'on, mi vojaĝis al Belgrado, kaj tie, kvankam pro malbonaj poŝtaj rilatoj la grupoj estis tute ne avertitaj ke mi venos, ili en tri horoj estis tute afisirrtaj la urbon por reklami miajn paroladojn. Oni luprenis la nove kon- strukan Casino kaj tie mi paroladis sep fojojn antaŭ 2,200 personoj. Eltiunom- bro ebk 1,600 estis gelernantoj en la gim- nazioj kaj normalaj (altaj) lernejoj de Belgrado; kaj pro tio mi fans des pli bonan reklamon, ne nur por Esperanto sed ankaŭ por la kaliforniaj komercaj cambroj. Nur demandu al iu ain knabo aŭ knabino en la serba cefurbo Belgrado, ĉu ĝi km scias pri Kalifornio aŭ pri Es- peranto, kaj la okulo j brilos kun olezuro je rememoro pri la horoj en kiuj gi faris, Prostejov, Moravia, Nov. 9, 1911. Dear Mr. Reed: Having received your correspondence of the 26th ult, I shall take the time here to report concerning the lectures on Cali- fornia, after the one in Cracow, the city of the coming Eighth Congress. First I reached the Galician city Lvov (which, to make things easier generally, has also two other names, Lemberg and Leopold 1). There the Esperanto group succeeded in putting my presentation into the regular program of the largest cinematograph theatre. Immediately after the exhibition of my pictures,—200, which we explained first in Esperanto, afterwards in the Polish language,—the director proposed to arrange the presen- tation still two more times! So in Lvov- Lemberg-Leopold I spoke three times be- fore more than 2500 persons 1 Passing through Budapest, I journeyed to Bel- grade, and there, although on account of bad postal service the groups had not been notified at all that I was coming, in three hours they had placarded the whole city to advertise my lectures. They hired the newly built Casino, and there I lectured seven times before 2,200 persons. Of that number possibly 1,600 were stu- dents of both sexes in the gymnasiums and normal (high) schools of Belgrade; and therefore I did that much better ad- vertising, not only for Esperanto but also for the California Chambers of Com- merce. Just ask any boy or girl in the Servian capital, Belgrade, whether he or she knows anything about California or about Esperanto, and the eyes will shine with pleasure at the recollection of the hours in which he or she made, with an Digitized by Google AMBRIKA BSPBRANTISTO kun Esperanta gvidanto, mallongan vojaĝon tra la mirlando de Amerikol Post Belgrado mi iris al la bosnia lando por unufoje paroli an tad 600 aŭdantoj en Sarajevo. Pro la lingvaj malsamecoj, oni tie tradukis la paroladojn en du ling- vojn,—serban kaj germanan. Per afableco de la tiea U. E. A. delegito mi havis rabaton de 60 procento sur ĉiuj fervojoj de Bosnio-Hercegovino. Jen praktika helpo de samideanecol Post Sarajevo, mi far is sufiĉe grandan salton al Zagreb (Agram), kie mi unufoje faris la paroladon. Post la parolado ni ĝuis unu el la famaj "amuz- vesperoj" pro kiuj la tiea grupo estas konata. De Zagreb alia longa vojaĝo, denove tra Budapest, por atingi Kolozsvar, "la Bostonon de Hungarujo." En Kolozsvar la tutan aferon aranĝis la tiea nobla Komerca Cambro, kies prezidanto estas unu el la subtenantoj de la Esperanta grupo. Mia parolado okazis en la uni- versitato, kaj ĉeestis pli multaj ol 600 aŭdantoj, en ĉambrego taŭga por ne pli ol 350! Poste, la ĉefa profesoro en la universitato (kiu estis terura malamiko de la lingvo Esperanto, kaj kiu faris por mi la aranĝojn supozante ke mi parolos angle!) mem faris paroladeton en kiu li instigis la lernadon de Esperanto, kaj tre aprobis ĝin! Dua parolado estis necesa, kaj tiu. okazis en la aŭlo de la Unitaria Kolegio, antaŭ pli ol 400 ĉeestantoj. Nun mi estas en la moravia urbo Pros- tejov (Prosnitz), kie mi morgaŭ vespere parolados. De ĉi tiu urbo mi havis jam de longe inviton; antaŭ mia foriro de Usono mi ricevis ĝin. Kaj la Afero bone prosperas ĉi tie, kiel cetere en la tuta Aŭstrio kaj Hungarujo. Tion vi povas juĝi, sciante ke en la lastaj 16 tagoj mi parolis 12 fojojn, antaŭ entute pli ol 6,000 personoj. Ni devas certe konfesi ke ne ĉiuj estas esperantistoj, sed de reklama vidpunkto tio ne estas grava, car ni konigis Kalifornion, en plej efika kaj konvinka maniero, al granda kaj inteli- Esperanto guide, a short journey through the wonderland of America I After Belgrade I went to the Bosnian country to speak once before 500 listen- ers in Sarajev. On account of linguistic differences, they translated the lecture there into two languages,—Servian and German. Through the courtesy of the local U. E. A. delegate I had a rebate of 50 per cent on all the railroads of Bos- nia-Hercegovina. Note there a practical help from Esperanto fellowship! After Sarajev, I made a long enough jump to Zagreb (Agram), where I deliv- ered the lecture once. After the lecture we enjoyed one of the famous "amuse- ment evenings" for which the group there is known. From Zagreb another long journey, once again through Budapest, to reach Kolozsvar, "the Boston of Hungary." En Kolozsvar the whole affair was ar- ranged by the fine local Chamber of Commerce, whose president is one of the supporters of the Esperanto group. My lecture took place in the university, and there were present more than 600 hear- ers, in a lecture-room suitable for not more than 350! Afterwards, the chief professor in the university (who was a terrible enemy of the language Esper- anto, and who had made the arrange- ments for me supposing that I would speak in English!) himself made a short speech in which he urged the learning of Esperanto, and thoroughly approved it! A second lecture was necessary, and that took place in the large hall of the Uni- tarian College, before an audience of more than 400. Now I am in the Moravian city Pros- tejov (Prosnitz), where I am going to lecture tomorrow evening. From this city I had an invitation long ago; before my departure from the United States I had received it. And the cause is pros- pering well here, as, for that matter, in the whole of Austria and Hungary. This you can judge, knowing that in the last 16 days I have spoken 12 times, before more than 600 persons in all. To be sure, we must admit that not all were esper- antists, but from an advertising stand- point that is not important, for we made California known, in a most effective Digitized by Google AMER1KA ESPERANTISTO genta publiko. Kiu povas diri de nun ke Esperanto ne taŭgas kiel reklama lingvo? Ankaŭ, kiel ekzemplo de samideaneco, kiun mi ĉie kaj ĉiam dum la tuta vojaĝo spertis, mi rakontos al vi pri mia vojago inter Belgrado kaj Sarajevo. Oni devas dufoje trapasi la landlimojn, farante ĉi tiun vojaĝon, kaj el Belgrado la grandanima delegito S-ro Andonoviĉ vojaĝis kun mi al la unua landlimo, por facihgi, se bezone, la ŝanĝon de vagona- roj, la doganajn inspektojn, k. t. p. Poste, en Vinkovce, la tiea delegito S-ro Staniŝiĉ min atendis, kune kun la urbes- tro, Ha moŝto S-ro Albrecht; kaj dum la mallonga halto ni rapidege interparolis, —tied rapide ke la honorinda urbestro (kiu vems precipe por audi kiamaniere la fremdulo povus komprenigi sin al loka esperantisto) estis "ŝtonmirigita." De Vimkovce, S-ro Staniŝiĉ vojagis kun mi al la bosnia landlimo, kie dum duhora atendado ni kune manĝis kaj li montris al mi la carman urbeton Slavonski-Brod. De tie mi daŭrigis la vojaĝon suden sola, ĝis la bosnia urbeto Doboj, kie ves- pere je la 7:30a min atendis en la staci- domo mia malnova amiko kaj korespon- danto, S-ro Vojkoviĉ. Ni kune pasigis la horojn ĝis la kvara matene, kiam foriris la rapida vagono al Sarajevo. Ce li mi manĝis, en lia carma hejmo, kie Ha treege agrabla edzineto estis preparinta por mi bongustan manĝon, kiu konsistis el la specialaj mangajoj de la regiono, kun la konata blanka vino el ĝiaj miloj da vin- berejoj. Car mi ne estis dorminta la an- taŭan nokton, mi tie ĉi dormis kelkajn horojn, kaj frumatene estis akurate vekita por la vagonaro. Sed antau ol ekdormi tiun nokton, mi havis la plezu- ron konatiĝi kun malgranda societo da esperantistaj geamikoj, speciale kun- vokitaj por la okazo. De Doboj, S-ro Vojkoviĉ faris kun mi la naŭhoran vojaĝon al Sarajevo, laŭvoje klarigante la multajn interesajojn de tiu stranga, bela lando. El Sarajevo li devis pli f rue ol mi forveturi hej men, sed kiam and convincing manner, to a large and intelUgent public. From now on, who can say that Esperanto does not fill the bill as a language for advertising? Also, as an example of the spirit of Es- peranto fellowship, which I experienced everywhere and all the time during the whole journey, I shall tell you about my trip between Belgrade and Sarajev: One has to cross over the boundaries twice, in making this journey, and from Bergrade the generous delegate Mr. An- donoviĉ traveled with me to the first boundary to make easy, if there should be need of it, the change of trains, the customs inspections, etc. Afterwards, in Vinkovce, the local delegate Mr. Staniŝiĉ was waiting for me, together with the mayor, his honor Mr. Albrecht; and dur- ing the brief halt we hastily conversed, —so rapidly that the worthy mayor (who came chiefly to hear how a foreigner would be able to make himself under- stood by a local esperantist) was "turned to stone" with astonishment. From Vinkovce Mr. Staniŝiĉ traveled with me to the Bosnian boundary, where during a two-hour wait we dined together and he showed me the charming town Sla- vonski-Brod. From there I continued the journey southward alone, as far as the Bosnian town Doboj, where in the evening at 7:30 my old friend and correspondent Mr. Vojkoviĉ was waiting for me. We spent the hours together until four o'clock in the morning, when the fast train left for Sarajev. I dined with him in his charm- ing home, where his exceedingly pleasant wife had prepared for me an appetizing meal, which, consisted of the special dishes of the region, with the well-known white wine from its thousands of vine- yards. Because I had not slept the pre- ceding night, I slept there several hours, and early in the morning was punctually wakened for the train. But before going to sleep that night, I had the pleasure of making the acquaintance of a small party of esperantist friends, specially as- sembled for the occasion. From Doboj, Mr. Vojkoviĉ made with me the nine-hour journey to Sarajev, ex- plaining along the way the many interest- ing things of that strange, beautiful coun- try. From Sarajev he had to leave for home, sooner than I did, but when I Digitized by VjOOQlC AMBRIKA BSPBRANTISTO mi duan fojon trapasis Han urbon Doboj, li kun la geamikaro atendis min en la stacidomo, kaj en la dudekminuta rnanĝ- halto ni loine manĝis kaj rapidege parola- dis. Malgraŭ tio ke ni estis nur mallongan tempon persone konintaj nin, ni estis kiel f ratoj vidante unu la alian je la unua fojo en multaj jaroj. Forirante, li donis al mi kelkajn fotografajojn kiel memo- rajon, kaj diris, "Mia bona amiko, kiu de la malproksima Ameriko skribis ke li vizitos min, kaj jen, li plenumis sian promeson!" Kaj tia estas la rakonto, necese mal- longa, pri unu vojago de urbo al alia, tra Esperantujo. Samajn mi ĉie faras. Kaj mi ĉiutage dankas al Dio ke mi ekkonis Esperanton,—ke mi nun povas sperti kiel granda estas la ideo de esperantismo,—ke mi povas nun ellerni la bonecon de la homoj, de miaj fratoj! D. E. Parkish. passed through his city Doboj a second time, he with the group of friends was waiting for me in the station, and in the twenty-minute halt for refreshments we ate together and hastily conversed. In spite of the fact that we had known each other personally for only a short time, we were like brothers seeing one another for the first time in many years. As he was going away, he gave me some photo- graphs, as a remembrance, and said, "My good friend, who wrote from far-away America that he would visit me, and be- hold, he has fulfiled his promise!" And such is the story, necessarily short, about one journey from a city to another, through Esperanto-land. I am making the same everywhere. And every day I thank God that I came to know Esperanto,—that I can now realize bow great the idea of esperantism is,—that I can now learn the goodness of men, of my brothers! A Karavano to Cracow 'INCE the "Nordamerika Karavano" to the Esperanto Congress last August at Ant- werp found the trip so thor- oughly enjoyable, and proved that Americans have now begun to at- tend international esperantist congresses in considerable numbers,—as well as that they appreciate the pleasures and advan- tages of travel in the increasingly ubiqui- tous "Esperantujo" of Europe,—it is proposed to organize, as a "Nordamerika Karavano al la Oka Internacia Kongreso de Esperanto," a similar party to attend the coming congress in Cracow. The trip to be taken by such a party will be exceedingly interesting, since Cracow is so situated that the most suit- able and direct routes thither and back include, as if by special geographical dis- pensation, the most famous cities in Eu- rope, and some of the very finest scenery. Combined with that portion of "the beat- en track" which all one's friends wish to hear described, opportunity is here of- fered to visit parts of Europe with which it is seldom the fortune of the average tourist to become acquainted. This becomes evident when we glance at the proposed itinerary: London, Paris, Berne (capital not only of its canton but of the Swiss Confederation), Lucerne (capital of the canton Lucerne), Munich (capital of Bavaria), Salzburg (once the capital of a very rich and powerful eccle- siastical principality), Vienna (capital of the Austro-Hungarian empire), Cracow (the ancient capital of Poland), Prague (capital of P>ohernia), Dresden (capital of Saxony), Berlin (capital of the Ger- man empire and kingdom of Prussia), Copenhagen (capital of Denmark), and Christiania (capital of Norway). The reader's imagination and knowl- edge are doubtless already transporting him to London to die numberless sights and historic spots so peculiarly interest- ing to the American, in this the greatest commercial city of the world. As for Paris, that gay capital of illimitable and elusive charm, we need only recall the experiences of last year's "karavano," as told in Amerika Esperantisto for No- vember, or to listen to the enthusiastic description of some friend or neighbor; for "everybody goes to Paris." Digitized by Google AMBRIKA ESPBRANTISTO For a first acquaintance with Switzer- land, no better city could be chosen than Berne, celebrated for its splendid views of the Alps, which form a magnificent panorama, and against whose white peaks the "alpine glow" can be seen to excellent advantage. Although Berne possesses fine museums, a very handsome Federal Palace, and other modern build- ings, it nevertheless retains more me- dieval features than any other large city in Switzerland; and its odd fountains, and quaint old streets, its oak clock tower, and its bear pits, where the "real live bears," as final emphasis to the in- numerable carved wooden, stone and granite bears of all sizes, attest the city's vivid appreciation of its reputed founder. A picturesque ride of between two and three hours leads to Lucerne, "the love- liest city in Switzerland," with lake and mountain scenery of almost incredible beauty. Of course the Lion of Lucerne, by Thorwaldsen, is one of the first sights to be visited here, and stony indeed is the heart of the tourist who can tear himself away without some reproduction of the impressive Lion, whether it be photo, engraving, carving, or still some other medium. The ancient bridges and many towers of Lucerne are another most interesting feature, but the chief pleasure here is really the charming steamer ride down the "Lake of the Four Cantons" (Uri, Schwyz, Unterwalden, Lucerne), unsurpassed in variety as well as in magnificence of scenery, and con- nected in the minds of all with the story of William Tell, for Schiller immortal- ized this region. Past the Tell Chapel, past the "Axenstrasse," as far as Fluelen, where the fateful apple was shot off, quite at the end of the lake, and back again past ever-varying views of moun- tain peaks, the trip is surely the acme of esthetic pleasure. From Lucerne the would-be mountain climber is tempted by the Rigi, or, if he is more ambitious, by sterner Pilatus, whose bleak summit offers abundance of eternal ice and snow, and from which the view is very impres- sive. The mountain railway up the Rigi and Pilatus, as well as on other nearby peaks, have brought mountain-climbing within the power of all nowadays. From Lucerne on through the sturdy commercial town and University center Zurich, to the shores of blue Lake Con- stance, where a pleasant variety from the preceding three hours of railway is the steamer ride to Lindau, on an island connected with the mainland by a long wooden bridge and railway embankment. This is the terminus of the Bavarian Railway, whence the four hour express hastens its passengers to the great art center and busy metropolis, Munich. Here there are not only famous galleries to be visited, but palace and park and monument beside, while the life itself of this noted city furnishes abundant "human interest for every visitor. The next point of arrival is Salzburg, picturesquely situated in the Austrian Tyrol, on both sides of the Salznach, with pleasant promenades along this winding river. Though proud of its beauty and of its attractive views to be gained from almost every point, perhaps most ardently the city cherishes the memory of Mozart; for Salzburg was the birthplace of the great musician, to whom honor is shown by statue, museum, and other tributes. Vienna, one of the greatest cities in Europe, and the favorite of most experi- enced travelers, can hardly be described. Parks and picture galleries again vie with each other in attracting the visitor, while the Ringstrasse, lined with im- pressive buildings and monuments, com- pares favorably with the most dignified chief street of any European city. But it is the Viennese atmosphere, the realiza- tion of wonderfully cosmopolitan Vienna, which make this great pulse-center so fascinating, and it is with regret that one departs, even though en route for a spot of such peculiar interest as the next des- tination. Finally the congress-city, Cracow, where many a proud Polish king was crowned in days gone by. Aside from the pleasures of the Eighth Congress, Cracow is itself a city well worth seeing, with its towers and ancient castle and charming promenades; while doubtless there will be excursions to Kosriuszko Hill, for the fine view as well as the his- toric associations; and also to the noted salt mines, in some of whose vast depths Digitized by Google 6 AMBRIKA BSPBRANTISTO are chapels with altars and statues hewn from the rock salt, where mass not only could be but really is celebrated. That the stay in this city of oriental atmos- phere will be more interesting than any Esperanto Congress has yet afforded, and that it will be especially attractive to congress-members from the New World, we are already assured by an American esperantist who has just been there and had opportunity of making sure,—if in- deed we need any such assurance to prove that. And yet, there is still an ad- ditional point worthy of consideration, for all previous congresses have been easiest of access to English, French and German esperantists,—the three nations who are most akin to Americans, and best known to us. But Cracow's geographical situation does not offer such favoritism to Teutonic, Italic and Celtic nations, even though we know that they will be abundantly represented. It is a congress city which can attract a large proportion of its attendance from Slavic and south- eastern countries, and we may expect many esperantists from the regions whose peoples are little known to Ameri- cans. After the Congress, the next city to be visited is Prague, rich in historic asso- ciations, picturesquely situated, and boasting many odd and medieval build- ings. What is now its finest and busiest street was once the moat, curving around to meet the river. One of the bridges across the river, adorned with nearly thirty statues or groups of statues, is connected by an interesting legend with the city's patron saint, and is visited yearly by thousands of pilgrims, in ad- dition to the tourists who, of course, in- clude this among the sights they wish to see. The name of Dresden recalls the ex- tremely successful Fourth Esperanto Congress, which found hospitable wel- come here. To the sight-seer, Dresden means one of the finest art galleries in the world, one of the great collections of jewels, in the Green Vault, and a note- worthy collection of porcelains, as well as many other interesting things. Only three hours away lies Berlin, not only of great political and commercial impor- tance, but exceedingly attractive to the visitor, with stately Unter den Linden on through the Brandenburg Gate and into the beautiful Tiergarten; with numerous museums and public buildings and pal- aces, and crowned by an excursion to Potsdam, which rivals Versailles in more ways than one,—and comparison with Versailles is no mean praise. By rail, by steamer and then by rail again, Germany is left behind for Den- mark, with Copenhagen as the goal Many features of interest are to be noted here, as well as excellent museums, some important art collections, and other points which space forbids enumerating. The last glimpse of Copenhagen will be from the deck of the steamer, sailing northward through the Sound past Elsi- nore, while reminiscences of "the melan- choly Dane" mingle with more vivid thoughts of the sights just seen; for a while the coast of Sweden is clearly visi- ble on the right; then finally through the great fjord to Christiania, where op- portunity will be given for some last sight-seeing, the Viking ships, the tomb of Ibsen, the palace and Parliament be- ing among the chief attractions of this modern city, which nevertheless bears the impress of a past century. Next the route lies southwest, through ever-shifting scenery, equally majestic whether seen in broad daylight, or by the midnight sun, to Christiansand, where a stay of only a few hours is made, and then out past the Orkney Islands, and finally upon the ocean highway to New York. (All who contemplate joining the "Karavano" described above will please communicate at once with the Esperanto Office, Washington, D. C, both to receive further information concerning details, and to make possible an early estimate of the exact number for whom plans should be made. Because of the probable dates of departure and return, steamer reserva- tions will have to be made rather defi- nitely at a much earlier date than would ordinarily be necessary.) Digitized by Google Foreign News Germany.—Steady progress is evident throughout the empire. The Chamber of Commerce of Hanover has made a finan- cial appropriation for the support of Es- peranto in the public schools. In Anhalt Esperanto has been made a compulsory subject in the curriculum of the Fried- rich-Technikum. In Schoneberg Esper- anto has been admitted to the school cur- riculum. In Magdeburg there are four Esperanto courses in Commercial Unions, one of Good Templars, and two in commercial schools, in addition to the usual courses carried on by the seven Es- peranto groups in the city. In Dresden an Esperanto library and museum has been placed in the House of Parliament, as the property of the kingdom. The "Deutsche Warte" of Berlin continues to give a good part of one page to material in and about Esperanto. Spain.—In Barcelona the important newspaper, La Publicidad, still devotes part of its space to an Esperanto depart- ment every Thursday. A number of other important papers in this same city have also given much attention to Esper- anto lately. The learning of Esperanto was also recommended at the recent La- bor Congress here. Russia.—The Esperanto Society in Moscow reports excellent progress, also mentioning the fact that it has at one time or another during the past year en- tertained over fifty esperantist visitors from other cities and countries. The Es- peranto Institute in the same city is con- ducting seven courses in the language. In Narva a new group has been estab- lished, with sixty-six members. Siberia.—The Esperanto section of the recent Western Siberia Exposition proved a great success, much interest in the language being aroused, and many text-books bought as a result. Students in the gymnasiums were especially inter- ested. All of the Esperanto publishing centres which contributed material to this exposition (including the American Es- perantist Company) may therefore feel well pleased. China.—Shanghai is reported to have a new group of thirty members. The interesting daily, the Pekin Daily News, published partly in Chinese, partly in English for the benefit of the local English population, gave a column and a third on its editorial page to a report of the congress at Antwerp, and an editorial discussion of the probable stability of the language. Japan.—The Japanese labor paper in Tokio printed the rules of the Japanese labor union in both the Esperanto and Japanese languages. Mexico.—We are glad to announce the reappearance of a Mexican propa- ganda magazine, Esperanto Gazeto, published at Guadalajara. The greater part of the magazine is in Spanish. Sub- scription, 75 cents per year. Cuba.—A report of the Esperanto Congress at Antwerp was recently pub- lished in El Correo, of Havana, on the front page of the paper. There are four Esperanto clubs on this island. Colon has a new group, and also a "Librejo" called the "Verda Stelo." Brazil.—A paper in Bahia is publish- ing an Esperanto course, together with news of the movement. The "Associa- tion of Commercial Clerks" in Rio de Janeiro has a class of forty-six members who are most enthusiastically studying the language. A general increase of Es- peranto activity is evident. Peru.—Senator Cesar del Rio has pro- posed in the senate a law making the study of the language obligatory in the commercial schools of Peru. France.—At the last convention of the Paris group were delegates from the Societe nationale a"Encouragement ou Progres and the Societe Nationale d'En- couragement civique, who not only spoke favorably for the auxiliary language, but agreeably surprised the majority of those present by giving medals of honor to the group's two most fervent propagandists. England.—The just retired Lord Mayor of London, in the course of a speech before the London Esperanto Digitized by Google 8 AMBRIKA ESPBRANTISTO Club, stated that during his recent visit to Vienna he was besieged by people speaking the new idiom; that the experi- ences of his trip show that Esperantists everywhere entered into the spirit of brotherly regard without distinction of race or language. Holland.—At Rotterdam has been founded the "Netherland Association of Rail Road and Street Car Esperantists." Norway.—The Norvega Esperan- tisto again appears after a seven months' intermission. Austria.—In Budapest plans are well under way for the Third Esperantist Catholic Congress, to occur next August, also for a general pre-congress to show hospitality to all esperantists who pass through Budapest en route to the Eighth Esperanto Congress, or who can arrange to visit the city at that time. Inasmuch as the city government supports several Esperanto classes, and the national propaganda society of Hungary has some 2,500 members, it is evident that the region is becoming well "esperantized." During the late visit of the English squadron to Trieste, Mr. W. Small, chief wireless telegrapher on the admiral's ship, was a guest of the local "sami- deanoj." So pleased was he to find such good friends in a strange land, that dur- ing the presence of the ships he passed with them his free hours ashore, and in turn entertained them on board the nag- ship. Mr. Small proved that Esperanto is well worth while, if for no other rea- son than to gain friends in foreign cities. Egypt.—A national society has been formed under the name, "Egyptian Es- peranto Society." Kroniko Nordamerika (Ni petal la lokajn sekretariojn, distriktajn sekretariojn kaj ankaŭ konsilantojn, ke A sendu ol la redaktoroj plenajn raportojn pri la progreso de la Esperantista Movado en siaj urboj distriktoj kaj apartajoj, antaŭ la 20a de ĉiu monato. Ni ankaŭ petal individuojn, ke Hi sendu, antaŭ la 20a de ciu monato, sciigojn pri arti- koloj en jurnaloj, paroladoj, intervjuoj, ekstarigo de klasoj kaj grupoj, kaj ĉio alia interesa. Car la novajoj en "Kroniko Nordamerika" estos plej precisaj se la informo pri eio venai rekte el la koncernata loko, ni esperas ke la esperantistoj donos specialan atenton al H tin peto. Bonvole skribu komunikajojn por H tiu fako de AMERIKA ESPERANTISTO snr apartaj paperoj, ne en leteroj pri mendoj, abonoj, k. t. p.) Portland, Me.—La societo (D-ro Dana Willis Fellows, prezidanto, S-ro Herbert Harris, sekretario) dufoje kun- sidis depost la somera libertempo, kaj nun aranĝas la kutimajn vintrajn kur- sojn. Camden, Me.—La vendado de lerno- libroj ĉi tie montras ke La Afero bone progresas en nia regiono. Greenland, N. H.—Esperanta klaso de ok anoj, instruita de F-ino Lois D. Beck, ekzistas ĉi tie, kaj faras bonan progreson. Montpelier, Vt.—La Esperanta li- braro, metita en la Kellogg-HubbardTMD- liotekon antaŭ kelkaj monatoj, ne restas sufiĉe netuŝata por kolekti polvonl Ciu el la libroj estas kelkfoje prunteprenita. Klaso da sinjorinoj, kaj du klasoj da sinjoroj, nun kunvenas dufoje en la semajno, por studi Esperanton. La so- cieto kiu estas oficiala parto de la E. A. de N. A., jam havas deknaŭ anojn. La lokaj jurnaloj multe favoras la Mova- don, donante spacon volonte al artikoloj kaj novajoj pri Esperanto; kaj pro la propaganda laboro de S-ro John L. Stan- yan, depost lia reveno de la Sepa Kon- greso de Esperanto, la publiko des pit interesigas je la lingvo. S-ro Stanyan jus dissendis al la katolikaj pastroj en la ĉirkaŭajo kopiojn de la "DĈziresprimoj aprobitaj" voĉddnhaj je la Dua Katolika Kongreso kiu okazis antau la Sepa. Barre, Vt.—La "Cosmopolitan Club," organizita la pasintan someron, nun pre- paras por sia vintra laboradb. Kvin el la klaso jam korespondas kun alilanduloj, kaj sin pretigas por la ekzamenoj por atingi la "Ateston pri Lernado" de la E. A. de N. A. La Aldrich' publika biblioteko mm Digitized by Google AMBRIKA ESPRRANTISTO enmetas esperantan libraron, por la uzado de siaj legantoj, kiuj deziras sin informi pri Esperanto. Londonderry, Vt.—Pro la klopodo de S-ro George Lackey, la ĉi tieaj esper- antistoj estas organizantaj klason, por kunveni dusemajne dum la venonta vin- tro. Swarthmore, Pa.—Oni ĵus starigis Esperantan klason inter la studentoj de Swarthmore universitato. Jam dekdu personoj abonis al Amerika Esperan- tisto, kaj la nombro de la klaso ĉiam pligrandigas. S-ro Raymond T. Bye in- struas unu klason, kaj versa] ne oni bal- daŭ komencos alian klason, kiun instruos S-ro Horace C. Jenkins. Baltimore, Md.—La nauan de novem- bro komencigis Esperanta klaso ĉe la Normala Lernejo, instruita de F-ino E. W. Weems. Post parolado ĉi tie de S-ro Reed, sekretario de la E. A. de N. A., antaŭ proksimume unu jaro, la estraro de la lernejo decidis proponi la uzadon de unu el la lernocambroj por tia klaso; kaj kiam F-ino Weems revenis de la Sepa Kongreso en Antverpeno oni invitis sin paroladi pri Esperanto al la instruistaro de la lemejo. Washington, D. C.—La kunvenoj de la "Washington High School Esperanto Club" farigas ĉiusemajne pli agrablaj kaj sukcesplenaj. Novaj anoj anigas je ĉiu kunveno, ricevante la lernolibron kiu estas donita de la klubo al ĉiu ano tuj kiam la klubkasisto ricevas ties enirpa- gon. Ni starigis du klasojn, unu por komencantoj, instruitan de Robert Bruce, el "Western High," kiu estas vicprezi- danto de la klubo; la alian klason, por la pli spertaj, instruas Charles E. Nickles, prezidanto de la klubo, kiu nun estas stu- dento en George Washington universi- tato. Ambaŭ instruantoj montras sin kompetentaj, kaj la klasoj bone prog- resas. Je la deksepa de novembro la klubo havis feston, ĉe la hejmo de C. E. Nickles. Gi estis grandega sukcesa, mon- trante la dezirindecon de anigado en klubo kiu havas duoblan celon,—propa- gandon de Esperanto, kaj plezuron por la anoj. Dudek ses gejunuloj ĉeestis, ankaŭ niaj honoraj anoj, Ges-roj Reed. Post ludado de diversaj ludoj, oni ĝuis bonegan manĝeton de kremglaciajo, kukoj, sukerajoj kaj fruktoj, en la man- ĝoĉambro, kiu estis speciale ornamita per esperantaj standardbj, k. t. p. Tiom la klubo ĝuis la aferon, ke espereble tiaj festoj okazos ofte de nun. Ce la Ingraham Memorial Church estis arangata Esperanta Diservo por la unua dimanĉo de decembro, je la kvara posttagmeze. Oni esperas ke tia Diservo povos esti arangata por ĉiu unua dimanco de la monatoi. Rusk in, Fla.—Klaso de dek du anoj estas starigita ĉi tie, pro la klopodoj de S-ro A. D. Miller. Oni uzas la "Ameri- can Esperanto Book," kaj ĉiu ano jam abonis al Amerika Esperantisto. Cleveland, O.—Novaj esperantaj klasoj estas antaŭ nelonge starigitaj en la diversaj urbaj bibliotekoj. Speciala klaso de pli spertaj esperantistoj kun- venas ĉiusemajne en Hough biblioteko, instruita de S-ro Emil Karpowski. Hagerstown, Ind.—Klaso kiu jam konsistas el sep anoj estas nun starigata, per la sindonema laboro de S-ro R. C. Small, kiu antaŭ unu jaro estis la sola esperantisto en la urbeto. La klaso in- tencas baldaŭ pligrandigi la nombron da abonantoj al Amerika Esperantisto en sia regiono. Morgantown, W. Va.—Vigla klubo nun ekzistas ĉi tie, kiel rezulto de bona uzado de la kongreso numero, sub la di- rektado de S-ro Addison A. Clarke, kaj malavara kunlaborado de loka tagjurnalo. S-ro Clarke aranĝis kunvenon, ĉe kiu paroladis S-ro H. I. Keyes el Union- town, Pa., pri siaj travivajoj ĉe la Sepa Internacia Kongreso de Esperanto; kaj je la fino de la parolado ĉiu audanto sin enregistris en la klubo. Omaha, Neb.—Dum la tutsemajna kunveno de ŝtataj lernejaj instruistoj montriĝis ekspozicio de Esperantaj li- broj, k. t. p., en montra fenestra de unu el la plej grandaj magazenoj de ĉi tiu urbo, dank' al la influo de S-ro C. J. Rob- erts. North Platte, Neb.—P-ro E. H. Flowers instruas klason de Esperanto en la Alta Lernejo, en unu el la horoj de la lerneja horaro. Kvankam la lernantoj ne ricevas "krediton," la klaso bone suk- cesas. Vale, Ore.—Kiel rezulto de parolado pri Esperanto, donita de Juĝisto J. D. Flenner el Boise, Idaho, estas raportita la fondado de klubo por studi la lingvon. Digitized by VjOOQlC Official Communications Sub H tiu rubriko la redaktoroj volonte presigos komunikajojn de ĉiu esperantista societo, kiu havat inter nia Ugantaro sufiee da anoj aŭ kies speciofa fako de laboro interesos niaju abonantojn. The Esperanto Association of North America Central Office: Washington, D. C. The Annual Meeting. At the invitation of the New England Esperanto Association and the Boston Esperanto Society, the General Council of The Esperanto Association op North America has decided to hold the annual meeting of 1912 in the historic city of Boston, Mass. The date has not yet been definitely set, but by vote of the Council it is to be fixed so that those sailing for the Eighth International Es- peranto Congress in Cracow may first attend the Boston meeting. Since New England contains more Esperantists on record than any other district and since the Boston Society is one of the largest, the program on which they have already begun to work ought to be one that will bring a large attendance. Esperanto Herald No. 11. The November number of the Esper- anto Herald is an attempt to respond in a small space to the many questions asked by inquirers. It is called "General Information about Esperanto." Single copy sent for two-cent stamp. In quan- tities for distribution, ten for twelve cents, twenty-five for twenty-five cents. One copy of the Esperanto Herald is sent free each month to each member of the Association. Treasurer's Account. november receipts. Cash on hand Nov. 1,1911______$15.87 Membership fees------------------- 54.65 Sustaining; Membership fees----- 41.00 Examinations _______________ .10 Contributions______________:__ .50 Sale of Heralds_____________ .15 $112.27 EXPENDITURES. Postage ____________________ $10.75 Printing____________________ 22.50 Editor form letters____________ 8.25 Assistants----------------------------- 18.00 Rent of office________________ 7.50 Repaid E. C. Reed on acct. loan__ 40.00 Balance on hand Nov. 29, 1911__ 5.27 $112.27 Foriro de Dro. Yemans. Multe ni bedauras sciigi al la usona esperantistaro ke Dro. Yemans, la vic- prezidanto de la Esperantista Asocio de Norda Amrriko foriros de Usono, je la dekdua de decembro, al la Filipinaj Insuloj pro siaj militaj devoj. Nia perdo sendube estos lagajno de nia samideanaro filipina, al kiu m kore gratulas. EdeiGoj. Edziĝis la naŭan de novembro nia bone konata samideanino, Fino. Mary Alice Robbins el Portland (Me.), kiln Sro. William Converse Tapley. Ciam bon- dezirojn al ili! Post la unua de januaro ili estos "ĉehejme" ĉe 13 Eastern Prome- nade, Portland, Me. Inter alilandaj edziĝoj, amerikaj esper- antista j estas speciale interesataj pri tiu de Sro. Mann, bone konata al ĉiu ano de la Sesa Kongreso, kun Fino. McCarthy; ankaŭ pri la edziĝo de Sro. Privat, kiu antau kelkaj jaroj kiel junulo vizitis ĉi tiun landon. NOVAJ ESPERANTISTETOJ. Naskiĝis al Gesinjoroj John A. Kelsey, 14an oktobro, 1911, John Daintree Kel- sey; naskiĝis al Gesinjoroj Ross L. Stevens, 21an oktobro, 1911, Ross Lewis Stevens, Jr. Oni esperas ke ili arnbau fariĝos anoj de la fervora esperantistaro de Portland, Maine. Digitized by VjOOQlC Esperanto and the Press Since the last issue of Amerika Es- pERAntisto, the following newspapers and magazines have made favorable men- tion of Esperanto: The Malheur Enterprise (Vale, Oregon): Three separate articles, well headlined, in conspicuous location. The Kirksville Democrat (Kirks- ville, Mo.): A long well-headlined arti- cle, describing the growth of Esperanto, with special allusion to the prominence of Esperanto at the Christian Endeavor convention in Nebraska, also later ar- ticles. The Anacortes American (Ana- cortes, Wash.): A three-column article, containing translation into English of in- teresting letters from a Russian corre- spondent, discussing the possibilities of foreign invasion confronting the United States (Translation made by Mr. F. F. Zent, recipient of the letters). Bulletin op the Oriental Esoteric Center (Washington, D. C.) : A depart- ment of Esperanto news has been opened in this monthly, to be a regular feature henceforth. The Epworthian (Minneapolis, Minn.): A loose-leaf supplement, con- taining a synopsis of Esperanto gram- mar, etc. This is the basis of a series of lessons which will probably be prepared for the magazine by Mr. C. H. Briggs. The Tryon Bee (Tryon, N. C): A column report of the Eighth Congress. The Evening Express (Portland, Me.), frequently opens its columns to news of the Esperanto movement, as do also the two morning papers of this city. The Commercial Review (Portland, Ind.), has called the attention of its read- ers to "House Resolution 220," concern- ing, Esperanto. The Christian Endeavor World (Boston, Mass.), gave satisfactory re- ports concerning Esperanto in connection with the recent state convention in Ne- braska, in its issues of October 26 and November 27. Esperanto je Kristana Celado Okaze de Grava Kunveno en ia ŝtato Nebraska. >^^^^JRE kontentigan atenton ri- 4 /*~\ cevis Esperanto, la Inter- ■ 1 nacia Lingvo, ĉe granda kun- *^ J veno en Lincoln, Nebraska, ^^taE*^ la 26an-29a de oktobro, de la Kristana Celada Unuiĝo de Nebraska. Des pli grava estis la kunveno pro tio, ke la Unuiĝo samtempe f estis sian duduk- kvinan jubileon. La luksaj programoj, enhavantaj kvindek du bele presitajn paĝojn, kun portretoj de oficistoj kaj paroladontoj, donis multan spacon al Esperanto, anon- cante pri diversaj esperantistaj kunsidoj, klarigante en speciala paragraf o la karak- teron kaj celon de la lingvo mem, mon- trante la tutan Ordon de Diservo por la dimanĉa esperanta Diservo, kaj atentigante pri la ekspozicio de esperantaj libroj, ĵurnaloj, poŝtkartoj, k. t. p., kiu troviĝis en unu el la kunvene- joj dum la tuta dauro de la kunveno, kaj kies sukceson oni multe ŝuldas al la sin- donema kaj fervora laborado de Sro. C. J. Roberts kaj Pastro C. P. Lang. Krom la Diservo, okazis du spe- cialaj konferencoj kie oni klarigis pri Esperanto rilate al iuj f akoj; kaj el la dek unu temoj por pri- traktado en la "horoj por konsultado," unu estis Esperanto. Tial, ni povas kon- stati ke la Unuiĝo, kies kunvenon ĉeestis pli multaj ol 1200 delegkoj, sentas E-andan simpation al la Internacia ingvo. Antaŭ kelkaj monatoj, Sro. Ray G. Hulburt, estro de la misia fako de la Unuiĝo, komencis prepari esperantan fakon de la kunveno, samtempe skribinte al du-tri europaj jurnaloj pri la afero. Digitized by Google 12 AMBRIKA BSPBRANTISTO Sekve, ĉe la kunveno, li povis pravi la utilecon de Esperanto, per salutoj riceyi- taj de kristanaj personoj kaj organizajoj en multaj landoj. Plej grava el ĉiuj estis eble letero skribita de Paul Hubner (redaktoro de "Dia Regno") laŭ aŭtori- tato de la konferenco de kristanoj je la Sepa Kongreso de Esperanto. Traduko de tiu letero poste aperis en la "Christian Endeavor World" (Kristana Celada Mondo), la 26an de oktobro, kun arti- koleto kiu diris ke tia saluto estas "kred- eble unika en la historio de Kristana Celado, kaj eĉ de kristanismo mem." Krom tiu, estis tri salutoj el Anglujo, du el Germanujo, du el Hispanujo, du el Bohemujo, kaj saluto el ĉiuj jenaj landoj: Norvegujo, Nederlando, Svisujo, kaj Hungarujo. Ankaŭ estis montrata letero de belgo, kiu petis raporton pri la kunveno, por ke li povu paroli pri ĝi en rondiraj paroladoj, kiujn li intencas fari inter la belgaj K. U. J. V. dum la venonta vintro. Ce la ekspozicio estis ankaŭ mon- tritaj leteroj de diversaj eminentuloj, en aŭ pri Esperanto. Unu precipe interesan leteron sendis Helen Keller, la fama blindsurdulino, bone konata pro sia klereco kaj instruiteco, kiu skribis ke ŝi ne nur interesiĝas pri Esperanto, sed eĉ posedas esperantajn librojn. Estroj de diversaj fakoj en la usona registaro ankaŭ skribis favorajn leterojn, diu pritraktante Esperanton de sia propra profesia vidpunkto. Rilate al di tio, estas interese ekscii ke la propaca societo de la ŝtato Massachusetts, kiu nun serioze esploras pri uzado de Esperanto, petis ke Sro. Hulburt (kiu posedas la leterojn, kaj speciale raportis pri ili en tagjurnalo de Kirksville, Mo.) prunte donu tiujn leterojn al la societo, por presado en venonta broŝuro. La Diservo estis la granda okazo de la serio. Ciu deestanto ricevis kvarpaĝan folieton, kiu enhavis la tutan Ordon de Diservo por tiu dimando. Sur la unua paĝo aperis emblemo desegnita de Sro. Hulburt, proponata de li kiel daŭra em- blemo de kristanaj celadistoj. Gi estas la Esperanta stelo, trapikita de la kristana kruco, kun la literoj K. C. kaj la devizo "Pro Kristo kaj l'Eklezio." Je la muziko de la Diservo, kiun Sroj. Hulburt kaj Roberts speciale estris, helpis tri aliaj sinjoroj. Predikis Pastro Chas. P. Lang, pri la temo "Ciam antaŭen," je la teksto: Eksod. 14:15, "Diru al la Izraelidoj ke ili antaŭeniru." La preĝojn preĝis Pastro J. R. Bennett. Inter la ceestantoj sin trovis multaj instruistoj, kiuj deziris sciiĝi pri Esperanto; ceestis ankaŭ la helpa estro de la ŝtataj lernejoj, kiu tiel profunde interesiĝis ke li aranĝis gastigi Pastron Lang, por pli detale in- formiĝi, kaj samtempe adetis lernolibron. La diutagaj jurnaloj de Lincoln (de- furbo de la ŝtato) kontentige raportis la diversaj n kunvenojn kaj priskribis la ekspozicion, ed presigante la tutan or- don de la Diservo, kun la speciala, facile memorebla traduko de la Patro Nia, farita por tio. Aliaj jurnaloj en la ŝtato kaj ankaŭ en apudaj ŝtatoj, donis simile longajn raportcyn. Tial, sendube ne nur la Nebraska Esperantista Asocio, sed ankaŭ la ĝenerala organizajo de kiu ĝi estas parto, nome la Esperantista Asocio de Norda Ameriko, ricevos el Ne- braska kaj aliaj ŝtatoj multajn petojn por informo, kaj povos pro tio ankoraŭ disvastigi sciigon pri Esperanto. Certe estas, ke la fervoraj esperantistoj de Nebraska, spite sia ĝis nun malgranda nombro semis bonegan semon. Sekve, ni rajtos diri, kun vigla espero, ke en tiu regiono "vivu, kresku kaj flora nia afero!" Jen jus ricevita informo: La estraro de la Nebraska Kristana Celada Unuiĝo ekdecidis starigi daŭran esperantistan fakon! Bonega komenciĝo! "Pro Kristo kaj l'Eklezio" Digitized by Google: For the Beginner In what cases are underived adverbs given an additional -e, as "tiele," "bal- daŭe," etc.? To add -e is to derive an adverb, from whatever form taken as a basis. The re- sult must be a real derivation, that is, have a meaning or grammatical character different from that of the foundation- word. Herein lies the test. If a word of new significance results, the addition of -e to an underived (i. e., primary) ad- verb is* correct. If not, then it is hard to see any excuse for burdening the original word with meaningless additions. If "tiele" and "baldaŭe" mean the same as "tiel" and "baldaŭ," they may be con- sidered undesirable Esperanto, remind- ing us of the facetious "thusly" for "thus." So also in the case of "ĉiame," "mine," etc. Obviously correct forma- tions are to be seen in "plie," further- Kristnaska Mirakxo. Estas malluma, malgaja, venta nokto —kristnaska vespero. Jen la deka horo en malbone lumigata tramo; tro f me por la amasoj el la teatroj; tro malfrue por ĉiuj, escepte de malmultaj aĉetantoj de donacoj; tial la vagono ne estas plenigita, kvankam ĝi enhavas multe da malfreŝa aero, restanta de la kunpakitaj aroj kiuj en ĝi veturadis la tutan tagon. Kiel lacigita kaj malafablega ĉiu aspektas! La konduktoro apenaŭ povante stari pro laceco, malgaje disdonas transpagilojn; la tre malmultaj viraj vojaĝantoj estas kvazaŭ interniĝintaj en la supervestojn, kun la ĉapeloj mal- supren tiritaj. Grasulino, funebre rigar- dante rekten, kun la buŝo malsupren kurbita je 1' anguloj, aspektas preta por ekplori; kaj la juna italano, leganta italan jumalon, havas malspritan mienon; la fanfarona vento muĝegas ĉirkaŭ la rapidanta tramo. Efektive ne ŝajnas kiel la nokto antaŭ kristnasko I more, moreover, from "pli," more; "jene," as follows, from "jen," thus; "jese," affirmatively, from "jes," yes, etc. How do you say in Esperanto "Two and a half miles?" The expression quoted is really an ab- breviation for "two miles and a half (of a mile)," which may be translated lit- erally into Esperanto: Du mejloj kaj duono da mejlo (the addition of the last two words being op- tional, as in the English). Mi studis tri horojn kaj duonon, / studied three hours and a half (three and a half hours). Mi deziras funton kaj tri kvaronojn, I wish one and three quarters pounds. Tio estas longa proksimume je metro kaj kvinono, that is about one and a fifth meters long. A Christmas Miracle. It was a dark, gloomy, windy night— Christmas eve. Now ten o'clock in a poorly lighted street car; too early for the throngs from the theatre; too late for everybody, with the exception of scat- tered buyers of gifts; therefore the car was not filled, although it contained a good deal of bad air, remaining from the packed crowds which had been traveling in it the whole day. How wearied and glum everybody looks! The conductor, hardly able to stand because of fatigue, gloomily dis- tributes transfer tickets; the very few masculine travelers are, so to speak, buried in their overcoats, with their caps drawn down. A fat woman, mournfully gazing toward the right, with mouth drawn down at the corners, looks ready to burst into tears; and the young Italian, reading an Italian paper, has a dull ap- pearance; the boastful wind howls around the hurrying trolley. Really it does not seem like the night before Christmas! Digitized by Google 14 AMERIKA RSPERANTISTO Subite la malbonaj lumigiloj farigas pli helaj; la pasaĝeroj rektiĝas; la laca konduktoro ridetas; la dika sinjorino penas suprenigi la malgajajn angulojn de sia buŝo, aperigante strangan, kompatin- dan rideton. La juna italano, en la ĉifonita supervesto, vere radiigas en ia revo, elpusante la pinton de la lango inter siaj lipoj, dum liaj okuloj gaje brilas. La kaŭzo de ĉies ekĝojo estas malgranda infano. Li estas vestita en blua supervesteto kaj blankaj gamasoj, kaj sur la kapo estas blanks trikotita ĉapeto. Dum la patro lin portas tra la koridoreto, li timete ridetas al ĉiuj. Sidante sub la protektanta brako de la patro, li grav- miene rigardas laŭvice ĉiun vojaĝanton, kaj kiam ajn ridetas iu al li, sulketiĝas en silenta ridado la roza vizageto de 1' infano, kiu tiam sin kaŝas post la super- vesto de la patro. Kiam li ree elrigardas, liaj helaj okuletoj elbrilas ruze sub la ĉapo malordigita. La atmosfero de la tramo ŝajnas tute malsama, la pasaĝeroj rigardas la mal- grandulon, kaj tiam ridetante reciproke sin rigardas. La malluma, nuda interno ŝajnas luma kaj preskaŭ festa, kaj la vento nun gaje fajfas. Senintence la infano estas farinta miraklon, kaj alkon- dukinta la ĝojon kristnaskan. Forirante el la vagono, rideme kaj amike ĉiu salutas la ceterajn per "Gaja kristnasko." Wilder H. Haines. Suddenly the wretched lights become brighter; the passengers straighten up; the tired conductor smiles; the stout lady tries to lift the unhappy corners of her mouth, causing a strange, pitiful smile to appear. The young Italian, in the ragged overcoat, actually becomes radiant in some sort of vision, thrusting out the tip of his tongue between his lips, while his eyes shine gaily. The cause of every one's sudden joy is a small child. He is clothed in a little blue overcoat and white gaiters, and on his head is a little white knitted cap. While his father is carrying him through the aisle, he tim- idly smiles at every one. Sitting be- neath the protecting arm of his father, he solemnly looks at each passenger in turn, and whenever any one smiles at him, the rosy visage of the child wrinkles up into a silent smile, and he then hides behind his father's overcoat. When he looks out again, his bright little eyes gleam roguishly beneath the disordered cap. The atmosphere of the car seems abso- lutly different, the passengers look at the little one, and then smilingly exchange glances. The dark, bare interior seems light and almost festive, and the wind now whistles merrily. Unintentionally the child has wrought a miracle and brought the Christmas joy. As they leave the car, every one in a. smiling friendly manner salutes the rest with a "Merry Christmas." KELKAJ VORTOJ PRI SAPO. Kiu sin lavas, sin beligas, Kaj la mondon li riĉigas. El ĉiuj elpensajoj kiuj feliĉigas la vi- von, kaj riĉigas la mondon, la sapo, laŭ mia opinio, estas la ĉefa. Kiam oni ek- komprenas kiel malfeliĉa li estas kiam la manoj estas malpuraj, oni tuj povus no- mi la sapon unu el la plej gravaj elpen- sajoj en la mondo. Tamen, ni ĉiuj uzas sapon ĉiutage, ne pripensante ĝian gran- dan utilecon; kaj se la sapo mankas al ni, tuj ni fariĝas koleraj. Oni malmulte scias pri la historio de sapo. Estas certe ke la romanoj kaj gal- SOME WORDS ABOUT SOAP. Who washes himself, improves his looks, Enriching this globe's remotest nooks. Of all inventions which make life agreeable, and enrich the world, soap, according to my opinion, is the chief one. When one stops to realize how unhappy he is when his hands are dirty, he could immediately call soap one of the most important inventions in the world. How- ever, we all use soap daily, not thinking of its great utility; and if we are without soap, we at once become indignant. We know little concerning the history of soap. It is certain that the Romans Digitized by Google AMBRIKA BSPBRANTISTO 15 loj ĝin uzis, sed ne estas klare kion oni havis antau tiu tempo. Eble oni uzis unu el la multaj kreskajoj kiuj havas sapan econ, aŭ eble la antikvuloj nur batis la vestojn per bastonoj, ĉe la riverbordoj, same kiel la sovaĝuloj de la nuna tempo. La fabrikado de sapo kiel komercaĵo unue komenciĝis en Marseljo kaj Genovo, sed ne lau tre scienca metodo. En la jaro 1791, Sro. leBlanc, hemiisto, sciigis la mondon pri sodo, kiun de tiam la sap- fabrikistoj uzadis en la sapfabrikado. En la jaro 1823, alia hemiisto, Sro. Cheuvreul, sciigis la mondon pri animala graso, kaj lia disertacio tiel klarigis la aferon, science kaj komercie, ke la fabri- kado de bonkvalita sapo efektive komen- ciĝis de tiu tempo, kaj ankoraŭ restas preskaŭ sama. En preskaŭ ĉiu urbo troviĝas statuoj de homoj kiuj faris ion por la mondo, eĉ ofte de homoj kiuj faris nur malmultan bonon. Nenie, tamen, trovigas statuo por honori la elpensinton de sapo! Es- tas vere ke iaj sapoj ĉiam ekzistis, sed ill estis nur launaturaj, kaj ne tre utilaj, ĝis kiam Sinjoroj leBlanc kaj Cheuvreul do- nis al la mondo la profiton de siaj eltro- voj, kaj ebligis la fabrikadon de la bona utila sapo, kiun ni hodiaŭ konas. Cu la mondo ne sin honorus, honorante tiujn du hemiistojn? Efektive, ĉiu urbo de- vus konstruigi statuon por honori tiun ĉi eltrovon! La statuo rememorigus nin pri la ŝuldo, kiun ni certe ŝuldas al la sapo, kaj sendube estus bonega ekzem- plo al la infanaro de nia lando, kaj helpo al la paciencaj vartistinoj, kiuj devas ĉiutage klarigi al la infanoj kial estas konsilinde lavi la manojn, lavi la viza- ĝojn, kaj zorgi pri la sape purigitaj vcs- toj! N. S. Guimont. and Gauls used it, but it is not clear what was used before their time. Possibly people used one of the many vegetable growths which have a saponaceous ele- ment; or possibly the ancients only beat their clothes with sticks, on the river banks, the same as the uncivilized races of the present time. The manufacture of soap as a com- modity began hrst at Marseilles and Geneva, but not according to a very scientific method. In the year 1791 Mr. le Blanc, a chemist, called the attention of the world to soda, which from that time the manufacturers have used in the making of soap. In the year 1823 an- other chemist, Mr. Cheuvreul, informed the world of an animal fat; and his dis- sertation so explained the matter, scien- tifically and commercially, that the manu- facture of soap of good quality really be- gan from that time, and still remains al- most the same. In almost every city are to be found statues of men who did something for the world; often even of men who did little good. Nowhere, however, is found a statue to honor the inventor of soap. It is true that some kinds of soap always existed, but they were only the work of nature, and not very useful, till Messrs. le Blanc and Cheuvreul gave to the world the advantage of their discoveries and made possible the manufacture of the good, useful soap with which we today are acquainted. Would not the world do honor to itself in honoring these two chemists ? Really, every city should erect a statue to honor this discovery. The statue would remind us of the debt which we certainly owe to soap, and without doubt would be an excellent example to the children of our land and a help to the patient nurses, who daily have to explain to the children why it is advisable to wash the hands, to wash the face, and to care for the clothes that have been made clean by soap. Instruisto, al malbona knabo: "Ho ve, mi timas ke mi neniam renkontos vin en ĉielol" Malbona knabo faris?" "Nu, kial? Kion vi J. H. Fazel. Digitized by Google Legendo de VMinejo de "La Rue" *** ^f E la fino de la 18a jarcento, ■ la Roma Katolika Eklezio ^? I en Prancujo serds memvo- ^k m? lulojn inter la pastraro, por ^**^^ sendi ilin kiel misiistojn al sovaĝaj gentoj loĝantaj en norda Mek- siklando. Estis elektitaj dek junaj pas- troj, inter ili juna, pia pastro nomita La Rue, tre ambicia kaj kuraĝa, ne timanta danĝerojn aŭ malfacilajojn. Post lia alveno en la lando oni asignis al li mal- grandan pastrejon, kelkajn tagojn mal- proksime de "Paso del Norti." Lia domo estis en malgranda bieno, kaj nur mal- riculoj, preskau nur indianoj, formis liajn parohanojn. Inter ili estis maljunulo, kiu pli f rue batalis kiel soldato kontraŭ la sovaĝaj apaĉoj kaj komanioj. Lia pa- tro estis franco, lia patrino indianino; kaj li iam estis vera ĉasisto de riĉeco kaj aventurulo, trapasinte grandan parton de l'montaroj kaj dezertoj de suda Meksik- lando. La juna pastro amikiĝis kun la maljuna, duonrasa indiano, kaj lin priz- orgis kaj flegis kun kvazaŭfila amo dum lia lasta malsano. Kun la koro plenigita je dankemo, la maljunulo rakontis al la pastro pri regiono de oro, kiun li iam vidis en la Nordo, trans la Rio Grande, en alta montaro, kelkajn tagvojaĝojn malproksime de la misiejo de Paso del Norti. "Por atingi tiun Golkonda' on," diris la indiano, "vi devas pasi trairejon je l'oriento; sub la plej alta pinto de'l mon- to kuŝas fonto, kaj sur unu el la inter- montoj vi trovos ne nur riĉajn metale- jojn, sed ankaŭ rokojn del riĉhavajn ke vi povas vidi la flavan metalon brilantan en la sunlumo. La metalejo kuŝas en malhela, profunda intermonto, kaj se vi ne serĉus tre zorgeme, estus tre eble pre- terlasi ĝin, ne eĉ suspektinte ĝian ekzis- tadon. Tiu monta valego estas nomita "San Aŭgustin," kaj la teguaj aŭ pueb- laj indianoj nomas la fonton, "Fonto de l'Fantomoj," car ili kredas ke la animoj de l'mortintoj ĝin gardas kontraŭ la his- panoj. En tiu tempo mi ne kuraĝis en- trepreni prilabori la minon, sed gardis miajn sciiĝojn sekrete, intencante reveni en la estonteco. Mi kredas ke ĉruj tieaj indianoj estis mortigitaj de l'apacoj, kaj la loko nun estas forlasita. Se ian ajn tagon vi tien irus, promesu uzi a tiun sciigon por la ĉi tieaj malfeliĉuloj. Ciam estis mia revo reiri tien, serĉi la oron kaj gin dividi kun ili." La juna pastro promesis plenumi la peton. Unu au du jarojn post la morto de la soldato, okazis terura sekeco kaj malsatego; multaj indianoj de l'bieno pereis. La rakonto de 1'muljuna militis- to ciam sin altrudis al la imago de la pas- tro, kaj fine kunigante siajn parohanojn, li malkasis la sekreton kaj demandis, cu ili volas lin akompani al la "lando pro- mesita." Ciuj gaje konsentis, prome- sante neniam malkaŝi la sekreton, kaj petegante ke li konduku ilin al tiu Gol- konda'o. Ciuj forlasis siajn hejmojn, kaj sekvis la bonan pastron dum rnulte da tagoj, tra malgajaj dezertoj ĝis la malnova misiejo de l'Paso de l'Norti Ili trains la riveron, kiu estis preskaŭ seka, kaj post tri tagmarsoj alvenis San Agustin'on, dek-kvar mejlojn oriente de 1'nuna urbo San Cruces, kaj malsupreni- rante monteton atingis lokon kiu similis la priskribon de l'fantocna fonto. Tie es- tis suficego da akvo, freŝaj herboj kaj ĉiuspeca ĉasajo. Pastro La Rue kom- prenis, laŭ la priskribo de 1'soldato, ke jen estas la loko sercata; kaj aranĝante tendaron li forsendis la virojn ĉien por serĉi la oron. Post kelkaj tagoj unu viro revenis kun kolekto da oreroj, kiujn li kolektis en intermonto, meze de l'Organa montaro. Pastro La Rue baldaŭ konvin- kiĝis ke tiu estas la loko priskribita de 1'maljunulo. Pluaj sercoj pruvis ke li estas prava, kaj li ordonis starigi tie daŭ- ran tendaron. En tiu tempo, Nova Meksiklando nur estis maldense enloĝita, kaj nur en valoj oni penis iom terkulturi. Oni decidis havi ĉiam gardantojn, por eviti ke nepar- toprenantoj scivole esploru La minejon, kaj tiamaniere sin informu pri la de- veno de l'oro. Komence, la kolonianoj prilaboris la orejojn kaj konstruis muhe da metalmuelejoj apud la fonto, kien oni Digitized by Google AMERIKA ESPERANTISTO 17 alportis la kvarcon; tie oni ankaŭ f abriki- gis multajn fandofomegojn el sunbakitaj brikoj. La enspezo de l'oreroj kaj rnin- eralaj vejnoj estis grandega, kaj pros- pero eniris la malgrandan kolonion. La pastro elfosigis ĉambregon en la firma roko por sia loĝejo, kaj per ĝenerala kon- sento li estis nomata kasisto, kaj la tutan amasigitan oron li gardis en la subtera kasejo, disdonante al la indianoj tiom, kiom ill bezonis por aĉeti provizajojn de l'terkulturistoj en la valo. Tiamaniere la oro amasiĝis, kaj baldaŭ sumiĝis je milionoj; kaj necesis elfosi novan arka- jon en loko nomita "Escondida" (kaŝita kavo.) Ciuj logantoj de 1'kolonio juris eternan sekretecon. Pro la longa silento de Pastro La Rue, kiu ne estis sendinta raporton al la estro de l'eklezio en Meksiklando dum multe da jaroj, la estraro sendis viron nomitan Maksimiliano al la malnova bieno en ŝtato Cihuahua. Li trovis la lokon sen- homa, kaj tion raportis al la estraro je sia reveno al Meksiklando. Ne kontenti- gite, tamen, oni lin resendis en ekspedicio por retrovi pastron La Rue kaj liajn pa- rohanojn. Post longa serĉado Maksi- miliano sciigis pri la kolonio, sed la gar- distoj malpermesis eniron al la senditoj, dirante ke ili ne povas eniri la kolonion. Pastro La Rue ordonis siajn parohanojn kovri ĉiujn laborojn de l'mino, kaj kasi ĉion, kio povus malkaŝi ĝian ekzistadon; ankaŭ kasi la kasejon kaj trezorejon kie estis enkasigita la oro. Fine la invadan- toj, forte armite, penetris la minej on, kaj, pretendantaj ke ili estas reprezen- tantoj de l'eklezio, postulis ke la pastro transdonu al ili la tutan oron kiun laŭ- dire li amasigis. Estis lia devo konsenti al tia peto, sed la pastro rifuzis, dirante ke li ne fordonos la oron, kaj eĉ ne el- montros la minon, car ĝin li konsideras la proprajo de siaj indianoj. Malgrau ĉiuj minacoj li kaj liaj kunuloj tute rifu- zis konsenti la postulon. Unu nokton la invadantoj sekrete eniris senhoneste la minejon kaj la ŝtonĉambron de l'pastro, kaj mortigis lin, sed ne trovis la deziritan oron. Per la plej kruelaj turmentoj ili provis eltiri la sekreton de l'kolonianoj, kiujn ili malliberigis kaj poste mortigis. Ciuj suferis kuraĝe la turmentojn, sed la sekreto mortis kune kun ili. Kelkaj kolonianoj sin savis, forku- rante, kaj disiris ĉien. Eĉ nuntage iliaj posteuloj gardas religie la sekreton de l'loko de ĉi tiu Golkondo. La altegaj, silentaj pintoj de la montaro Organo gardas la malnovan minon de l'pastro La Rue kaj liaj parohanoj. La sola persono kiu konas ĝian lokon estas maljuna er- mito, kies avo laboris en la mino je la tempo de Pastro La Rue, kaj kun li la sekreto enteriĝos por dam. tradukis Ilumatbuktu, Toluca, Meksiklando. La Fantoma Muzikisto (La sekvanta rakonto eble estas interesa pro tio, ke ĝi venis al la verkinto en songo. Ci sube ĝi operas, preskaŭ laŭvorte laŭ la songo; sed la plej stranga fakto estas, ke gi venis el ia nekonata deveno. La verkinto neniam legis, neniam aŭdis, kaj neniam elpensis similan rakonton, kaj kial la songo venis del misters, tie! perfekte, estas problemo por la psikologiisto.) 6 'N antikva, tamen luksa domo en malgranda "Verda Valo." en la Rokaj Montoj de Use- no, do estis gaja. Estis la naskiĝa tago de la mastro, kaj kiam oni festas naskigan tagon, tiam oni ja ne povas esti malfeliĉa. En la kandelingo kaj sur la fenestroj hele brilis kandeloj, kaj en la kameno gaje flirtis la fajro. La granda tablo estis ŝarĝita per mangajoj, kaj drkaŭ ĝi sidis la familio kaj intimaj amikoj. Oni manĝis kaj trin- kis kaj babilis; do estis gaja. Subite aŭdiĝis plej malĝoja kaj mis- tera muziko el unu el la supra j ĉambroj. La infanoj aliĝis, la aliaj surprizite aus- kultis. Ciuj ja sidis drkau la tablo, kaj kiu la ludanto estas oni tute ne povis di- veni. Misteraj kiel funebra himno venis la notoj; mallaŭtaj kiel la sopiro de aŭ- tuna vento. "Mi ne povas resti tie d," diris la mas- Digitized by Google 18 AMBRIKA BSPERANTISTO tro; "mi devas supreniri kaj trovi la klar- igon de d tiu enigmo." Dirante tiujn d vortojn li prenis kan- delon kaj akompanate de unu el la gas- to j, kviete supreniris. La muziko venis el lia studĉambro, kaj malrapide malfer- minte la pordon li enrigardis. Tie sidis fantoma viro, pala, kaj preskaŭ travide- bla. Neĝblanka estis lia hararo kaj la vizaĝo havis plej doloran elrigardon. En la manoj li tenis la blov-instrumenton de la mastro, kaj ĝin mallaŭte Iudis. "Kie vi estas, fremdulo?" demandis sentime la mastro. "Kaj kion vi deziras tie d?" "Sidiĝu 1" diris la fantomo per malĝoja voĉo. "Mi estas muzikisto, kiu antau kvindek jaroj loĝis en tiu d domo. Ciu- tage mi ludis en la luksaj teatroj kaj dancsalonegoj, kaj mi akiris multe da mono. Sed mi ne inde uzis gin. Ju pli multe mi akiris des pli avida mi fariĝis. Malgraŭ mia riĉeco miaj gepatroj loĝis en malgranda domaĉo. Ili estis tre mal- riĉaj kaj ofte ne havis sufice da mono por aĉeti panon. Sed mi ne donis al ili ec unu moneron; mi estis vera avarulo. Fine mi mortis kaj miaj kamaradoj in- terims min en la urba tombejo. Sed sur mia tombo ne kreskas herbo aŭ floroj; mi eĉ ne havas tombŝtonon. Mi ne povas trankvile dormi en mia tomba lito, kaj unu nokton en du jaro mi devas iradi sur la tero. Nur kiam iu prenos mian monon kaj inde uzos gin, tiam mi povos trankvile restadi en la tombo. Mi ne meritas helpon, sed mi petegas vin, ho amiko, ke vi prenu mian monon kaj els- pezu gin lau la volo de Dio; tiam mi dormos trankvile ĝis la lasta granda tago. En la kelo sub la forno vi trovos la oron. Plenumu mian petegon, kaj Dio vin benu." Kiel vaporo maldensigas en la aero, tiel la fantomo malaperis. La du homoj preskau ne povis kredi siajn proprajn okulojn. Tamen, post silenta reciproka rigardo ili decidis serd la kelon por la oro. Ili ne longe devis labori. Eltirinte la brikojn antaŭ la forno, ili trovis ska- tolon en kiu troviĝis multe da oro. Laŭ la petego de la mortinta muzikisto ili inde elspezis la monon, donante multon al la malriĉuloj kaj multon al eklezioj kaj ler- nejoj. Tamen, la plej mirinda fakto en tiu d historio estas la jena: En la printempo, kiam oni faris la unuan dujaran viziton al la urba tombejo, oni rimarlris mirin- dan ŝanĝon ĉe la tombo sur kiu herbo kaj floroj neniam antaŭe kreskis, kaj sur kiu eĉ ne tombŝtono troviĝis. Nun la tombo estis verda per herbo, kaj belegaj floroj kreskis sur gi, kaj ĉe la tombo sta- ris neĝblanka ŝtono, sur kiu oni legis la vortojn: "Dio amas bonkoran donanton." Lehman Wendell. Ŝerca Tosto Okaze de la N. E. E. A. Kunveno en Manchester. XAM viro, kiu kredis ke la fino de la mondo estas proksima, ekdormis en kampo post tagmanĝo, kaj liaj kunuloj amasigis pajlon drkaŭ li, ne tro proksime, kaj ekbruligis gin. Baldau li vekiĝis, drkaurigardis kaj ekkriis, "En infero, same kiel mi atendis!" Nun mi deziras silenti kaj aŭskulti,—sed vi postulas paroladon, "same kiel mi aten- dis." Estas plezuro aldoni vorton bonvenan al vi en d tiu urbo. Gi estas viva urbo, kiel ankaŭ bela. Gi estas sana urbo, preskaŭ tiel sana kiel la fama sanejo kie vizitantino demandis, "Cu homoj tre ofte mortas d tier" "Ne, sinjorino," diris loganto, "ili nur unufoje mortas." Gi estis iom simila al la viro kiu legis en Nov-Jorka jurnalo ke en tiu urbo naski- gis in fane to dun minuton: li rapidis al la urbo, trovis la redaktoron, kaj diris de h" tre multe deziras vidi tiun infaneton! Mi ĝojas ke estas doktoro en la aro, car la anoj el Bostono, kutimite al dieto de porkviando kaj faboj, eble fariĝos malsanaj pro tro diversa menuo. Mi ja esperas ke operacio ne estos necesa. "Doktoro," diris malsanuk), "cu operacio Digitized by Google AMERIKA ESPERANTISTO 19 estas tute necesa?" "Ne," respondis la doktoro, "sed ĝi estas kutima." Sed mi supozas ke vi atendas parol- adeton en kiu mi laŭdos Esperanton. Estos granda plezuro fari tion. Mi ĝojas ke mi estas studinta la lingvon. Mi multe ŝuldas al la gramatiko de Kellerman, car mi tie lernis ke ankau Sokrato estis sen- hara: ankoraŭ estas espero por mi. Esperanto estas multe farinta por mi: mi eniris nur amerikano, mi elvenis ano de la mondo. Mi eniris nur lernejestro; mi elvenis farmulo. Mi elvenis kun edzino kaj kvar geinfanoj,—sed mi antaŭe havis ilin, tial ili ne estas kal- kulitaj! Sed tio rememorigas al mi; ĉu vi, sin- jorinoj, scias kial edzoj vivas pli longe ol fraŭloj? Ne? Nu, tio ne estas vera. Nur sajnas pli longe. Tamen edzino kiu vivas pli longe ol ŝia edzo estas kelkoje pli prospera. lam oni demandis al vidvino ĉu ŝi kredas ke la edzeco estas malsukceso. "Ho ne," ŝi respondis, "car mi edziniĝis kun tri edzoj, kiuj lauvice mortis, kaj ĉiu estis asekurita je dek mil dolaroj." Eble ŝi estis pli prospera ol la vidvino kiu eniris vagonaron en Bostono, por- tante pakajon en la brakoj. Si sidiĝis flanke de fraulino, ne tre juna, kaj ili baldaŭ komencis paroli pri la funebra vesto de la vidvino. "Jes," ŝi diris, "mia unua edzo, kara Johano, estis ŝipestro, ĝis kiam la ŝipo brulis sur la maro, kaj li pereis kun la ŝipo. Mia dua edzo, esti- mata Henriko, estis maŝinisto, sed la vaporigilo eksplodis, la fabrikejo forbru- lis, kaj li perdis la vivon en la flamoj. Mia tria edzo, kara Marko, jus mortis, kaj mi havas en ĉi tiu urno lian cindron, kiun mi portas hejmen por enterigi." Estis silento dum kelkaj minutoj, kiam subite la fraŭlino laŭte ekploregis. Kiam la vidvino esprimis sian surprizon je la granda kompato de nekonatino, la fraŭlino respondis, "Ho, ne estas pro vi sed pro mi mem ke mi ploras; pensu, ke ĉiujn ĉi tiujn jarojn mi estas dezirinta edzon, kaj Dio estas rifuzinta unu al mi dum vi havis edzojn por bruligi!" Wm. H. Husa. La Familio sen Kompatinda riĉul',—orfo post la naskiĝo, Li ĉagrenojn suferis pro vana tediĝi Fine Tin trosatigis vivado plezura Kaj feliĉo foriris—Ho sorto terura! Preferinda por li estus eble la morto, Sen amikoj, sen hejmo, sen revoj, forto,— Cio mankis al li! Cio estis motivo Ke prave li volus forkuri el vivo; Se li mortos, ho ve! Eble ion pli belan Li ekĝuos lasinte la mondon malhelan. Kia nokto malluma sur tero la vasta! Kaj ĝi estos por li, kiu mortos, la lasta, Kiun vidas li nun, tre malgaje en mondo. Cu vi aŭdas la bruon fortegan de ondo? Certe vin ĝi alvokas—Ho, iru sen timo Kaj la vivon forlasu. Ne estos ja krimo; Se vi audi konsilojn prudentajn kuraĝos, Tie baldaŭ vi fine mortinte surnaĝos! Li foriris. En strato timeme irante, Pri terura mortiĝo ankoraŭ pensante, Li ekhaltis subite—sed kion li faras? Kial apud dometo malrica li staras? Tra fenestra la scenon internan li vidas: Laborante je tablo, patrino jen sidas; Apud ŝi, kiu kudras, du ĉarmaj filetoj Gaje vidas bildaron sur kiu kapetoj De 1' petolaj infanoj ridemaj kliniĝas. Tre proksima ĉambreto silenta vidiĝas Kie patro laboras amema, bonkora; Kaj 1' avino maljuna, kun sento fervora, Rigardante la nepojn, trankvile pre- gadas. Kia paco dolĉega ĉi tie regadas! Ho, serena vivad' en la hejm' familia— Rifuĝejo ĉiela en mond' komedia! Nur karesoj kaj amo kreadas la ĝojon. Rigardinte, la knabo—ekŝanĝis la vojon. J. B. Mello Souza, Rio de Janeiro, Brasilo. Digitized by Google La Violoj (MONOLOGO POR VlRINO.) (Eniras florvendistino, juna, bone sed simple vestita. Si portas en sia mano korbon enhavantan diantojn, fasketojn de diverskoloraj rozoj, konvalojn kaj grandan bukedon da violoj. Enirante ŝi diras.) Ha! tie sub la arbo estas sinjoro; eble li ion aĉetos. (Si venas antaŭen, elektas ruĝan dian- ton el la korbo, kviete alproksimiĝas, kaj ridetante per ĉarma sed modesta maniero, elmontras la floron. Post torn da silento ŝi ekparolas:) Cu vi ne deziras belan dianton, Sinjoro, por via butontruo? Nuntempe ĝi estas la flora la plej laŭmoda. Bela kavaliro, kia vi, ne devus promeni en la parko sen dianto. Rigardu tiun ĉi ruĝan. ĉu ĝi ne estas bela ? Gi farus grandan efekton sur via nigra vesto. Ne ? Do prenu la blankan, tiel bonodoran. (Si eltiras blankan dian- ton.) Aĉetu unu, Sinjoro; vi ne trovos alian tiel parfumplena en la tuta urbo. * * * Ha! mi divenas kial vi ne ne volas aĉeti ĝin. La belaj fraŭlinoj rigardas vian vizaĝon, kaj tio plaĉas al vi. Vi timas ke ili tro rigardos la floron. * * * Jes, jes, la dianto ne taŭgas. Mi estis malprava, car vi nenion deziras por vi mem. Tamen, certe, vi ion aĉetos por via amikino, via amatino. (Si sin movas flanken dum momento, esplorante la korbon kaj elektas fasketon da rozoj.) Jen, Sinjoro Kavaliro, la rozoj. La rozo estas la reĝino el la floraro, kaj kiam vi renkontos vian amantinon kaj prezentos fasketon da rozoj, ŝi estos ĝojravata. Rigardu tiujn ĉi duonblankajn, kun apenaŭ nuanco de rozruga koloro. Cu ili ne similas la manojn de la fraŭlino ? Au tiujn ĉi, ruĝajn (Si elprenas alian faske- ton) kiel ŝiaj lipoj aŭ ŝiaj ruĝiĝetoj. Au tiun ĉi malpalan (Si elektas alian). Se ŝi metus gin en sian hararon kiam ŝi iros hodiaŭ vespere al la operdomo, ŝi ŝajnus pli bela ol iam. Ho sinjoro, vi devus aĉeti miajn rozojn. Vi malĝojos poste se vi foriros nenion aĉetinte. Mi petas ke vi akiru almenaŭ unu rozeton. (Tiam ŝi silentas, rigardante, poste reiras flanken dirante mallaŭte:) Ha, li nenion aĉetos. Neniu deziras miajn florajn hodiaŭ, kaj ili kostis tiel kare. Kion diros rnia mizera patrino, se mi revenos hejmen sen mono? Si estas pli malsana, kaj bezonas pli bonan nutradon, kaj ŝi diris, Karulino, hodiaŭ elspezu vian tutan monon, kaj aĉetu la plej belaj n florojn en la vendejo, por ke vi povu revendi ilin pli bone. * * * Mi tuj komprenis ke tiu sinjoro nenion acetos por si mem, kaj nun mi scias ke li neniun amindumas. Sed kuraĝon! Kredeble li havas infanojn. Mi provos ankoraŭ unufoje. (Si revenos, tirante konvalojn el la korbo.) Pardonu min, Sinjoro. Mi forgesis montri la konvalojn. Eble ili plaĉos al vi, car ili estas la floroj por la infanoj, tiel malgrandaj, tiel puraj kaj modesta j; ili taŭgas al la senmakulaj in- fanoj. Rigardu la blankajn sonoriletoja sur la trunketoj. Oni diras ke la reĝino de la Teinoj sonorigas ilin en la arbaro noktmeze, kiam ni ĉiuj dormas, kaj la feinaro gaje dancas ĉirkaŭe kantante. (Si komencas danceti kaj kanteti:) Belaj floretoj, Sonoriletoj, Nun ni dancadu; Blankaj konvaloj, Viaj pokaloj Dolce sonadu. Eĉ mia avino foje perdiĝis en malluma nokto, kaj ŝi aŭdis tra la kreskajoj strangan melodion; kaj tiam la luno aperis el la nigraj nuboj kaj ŝi ekvidis la feinojn ronddancantajn, kaj ili kantis: Via parfumo en la lunlumo Nin ĝojigadu; Dum najtingaloj kantas, konvaloj Sonu,sonadu! Aŭskultu, Sinjoro! (Si tuŝas la flore- tojn.) Do, re, mi, fa, sol, la, si, do. * * * Do, si, la, sol, fa, mi, re, do. Cu vi aŭdas la muzikon ? Portu hejmen la sonoriletoja por viaj infanoj. Tiu ĉi pli granda estas Digitized by Google: AMERIKA ESPERANTISTO 81 la plej matj una el via familo, kaj tiu ĉi supre estas la idino, apenaŭ naskiĝinta. Kiam vi montros la florojn al viaj in- fanoj, kaj rakontos miajn vortojn pri la feinoj, viaj geinfanoj estos ĝoj plena j, kaj vi ĉiuj dancos kune tiel gaje kiel la feinoj. * * * Ne, ne, (parolante pit malrapide kaj malĝoje, dum larmeto ekgutas sur sian vangon.) Ne plaĉas al vi miaj konvaloj, kaj vi ŝatas nek la diantojn nek la rozojn. Mi ne havas aliajn florojn,—almenaŭ nur bukedon da violoj. Sed ili estas malĝojaj floroj, ĉiam klinante siajn kapojn kaj sin kasante sub la folioj. Mi ĉiam pensas ke ili havas en siaj koroj kelkan ĉagrenon aŭ doloron. ŝajnas ke ili estas malfeliĉaj kaj ploras. Kaj niaj kamparanoj kutimas meti ilin sur la tombojn. Ili diras ke la mortintoj pli feliĉiĝos. Nur hieraŭ mi pasis apud la mortintejo kaj haltis ĉe la pordego, kaj mi ekvidis proksime tombon nove fositan, tute kovritan per violoj. Mi flaris la dolĉan parfumon. Kaj tie surgenue estis sinjoro, vestita tute nigre kiel vi, kiu preĝis kaj ploris. Kaj la mal- juna pordgardisto, kiun mi konas tre bone,—li estis amiko de mia patro kiu mortis la lastan jaron. Dio benu lian animon!—diris al mi ke tiu sinjoro perdis sian edzinon antaŭ malmulte da tagoj, kaj ŝi estis tiel bona kiel bela, vera sank- tulino, kiu ĉiam helpis la malsanulojn kaj ĉiutage vizitis la mizerulojn. Kaj la edzo adoris ŝin, kaj nun lia koro estas rompita, kaj li parolas kun neniu, sed restas sola la tutan tagon en kvieta loko sub la arboj, pensante pri sia perditino. Kia malfelica sorto! Dio helpu lin! Mi mem preskaŭ ploris, kaj foriris tiel malĝoja, kaj mi ne povis forgesi lin, kaj dormis tre mal- multe, pensante pri li; kaj se vi, sinjoro, * * * {Si haltas, trorigardonte, kaj silentos * * * tiam ŝi ekkrias:) Ho Sinjoro, kio okazas? ĉu vi estas malsana? Ho, ĉu mi alvoku iun? Ho, Dio, mia, li eksvenas, li svenas, kion mi povas fari? * * * {Tiam subite kiel ful- mofajro ŝin frapas la konvinkiĝo ke li mem estas la malfelica vidvo kiun ŝi vidis hieraŭ, nigre vestitan kaj plorantan en la mortintejo, kaj ŝi jetas sin teren sur- genue:) Ho, Sinjoro, pardonu min, pardonu min! Mi babiladis, nenion sciante pri via doloro, sed nun mi rekonas vin. Ho, ĝentila sinjoro, mi ne volis malfermi la vundojn en via koro. Kia malsaĝulino mi estas! Mi ne povas min senkulpigi, sed pardonu min,—ne, ne, Sinjoro, ne donu monon al mi; mi nenion bezonas, nenion. Mi tuj foriros, kaj vi neniam plu revidos min, sed mi lasos miajn sen- valorajn florojn, jes, ĉiujn, ĉiujn. Ankaŭ ili baldaŭ velkos kaj mortos, . . . sed eble ŝi lernos, ke mizera virino kompatas vin. Prenu miajn florojn, Sinjoro, mi petas. . . . {Si rapide envolvas ĉion en paper- folio, kaj silente demetas ĝin sur la teron.) Portu ilin ... al ... ŝia tombo. (Tiam ŝi foriros ĝemetante kaj malaperas.) Clarence Bicknell, Bordighera, Italujo. Kion Pensas La Rumana ReGino. (carmen sylva.) La vivo estas arto, en kiu plej ofte homo restas nur diletanto; por fariĝi majstro, oni devas elfluigi la sangon el sia propra koro. La edukado estas lernejo de la koro. La muŝoj similas al la jurnalistoj: nenio estas por ili sankta. Dio pardonas; la naturo neniam. La homo similas la violonon; kiam ŝiriĝas ankaŭ la lasta kordo, restas peco da ligno. La amo konas nenion alian, krom la estanteco. La batalo por la ĉiutaga nutrajo sekigas la larmojn. Kiam vin forlasos ankaŭ la sufero, tiam ĉio estas finita. La genio similas la sunon,—pruntante al ni la propran brilon. Tio, kio diferencigas la homon de 1' bestoj estas la dubo. Tradukis, Iv. H. Krestanov, Pirdop, Bulgarujo. Digitized by Google Terposedado Venigas Barbarecon De Henry George. (Elĉerpaĵo el la libro Progress and Poverty.) QIATEMPE, kiel en la tempoj pasintaj, ekzistas iuj kaŭzoj, kiuj, produktante malegale- con, detruas liberecon. Sur la horizonto komencas mal- leviĝi la nuboj. Libereco denove nin alvokas. Ni devas ankorau plu ŝin sekvi, ni devas plene sin fidi, ni devas plene ŝin akcepti, aŭ ŝi ne restos. Ne estas sufiĉe ke homoj havas la raj ton voĉdoni; ne sufiĉas ke ili staras teorie egalaj antaŭ la leĝo. Ili devas havi egalajn rajtojn al la bonfarado de la naturo. Aŭ tio okazos, aŭ libereco forprenos sian lumon; aŭ tio, aŭ la mallumo venos sur nin, kaj la povoj disvolvigitaj de la progreso mem fariĝos la rimedoj efektivigontaj detruon. Ci tiu estas universala leĝo. Ci tiu estas la leciono de la centjaroj. Se ĝia funda- mento ne estus starigita en justeoo, la socia konstruajo ne povus stari. Nia unua alĝustigo estas neado de jus- teoo. Permesante al unu homo posedi la teron,—sur kiu, kaj el kiu, aliaj homoj devas obteni la vivrimedojn,—ni faras el ili ties sklavojn, laŭ grado kiu pligrandi- ?'as dum materiala progreso antaueniras. i tiu estas la delikata alhemio kiu, laŭ maniero kiun ili tute ne suspektas, de- prenas de la malaltaj klasoj en ĉiu civ- ilizita lando la fruktojn de ilia malfacila laboro; kiu ja efektivigas politikan des- potismon el tio, kio estas politika libereco, kaj baldaŭ anstataŭigos demokratajn in- stituciojn per anarhiismo. Estas tio, kio faras malbenojn el la benoj de materiala prospero. Estas tio, kio amasigas homojn en malbonodoraj keloj kaj malpuraj loĝejoj; kio plenigas la malliberejojn kaj malĉastulejojn, pikas homojn per mizerego, kaj bruligas ilin per avideco; kio forrabas de virinoj la carmon kaj belecon de perfekta virineco; kio de- prenas de malgrandaj infanoj la ĝojon kaj senkulpecon de la vivmateno. Civilizacio tiel bazita ne povas dauri. La eternaj leĝoj de la universo gin mal- permesas. La ruinoj de mortintaj im- perioj atestas, kaj la atestanto kiu trovi- ĝas en ĉiu animo respondas, ke ĝi ne povas esti. Io pli granda ol bonvolo, pli impona ol bonfarado, efektive justeoo mem, postulas de ni ke ni forigu ĉi tiun maljustajon. Justeoo, kiu ne konsentos esti neigata, kiu ne konsentos esti post- metata,—justeco, kiu portas la glavon kune kun la pesilo. Cu estas eble ke ni povas eviti la baton per liturgioj kaj preĝoj ? Cu ni povas forflugi de la dek- retoj de neŝanĝeblaj leĝoj per la kon- struado de preĝejoj, dum malsataj in- fanoj ĝemas kaj lacaj patrinoj ploras? Kvankam ĝi ŝajnigas preĝon, tio estas vera blasfemo, kio aljugas al la neesploreblaj dekretoj de Dio la sufer- adon kaj brutecon okazantan pro mal- riĉeco, kk> sin turnas kun falditaj brakoj, kaj Lin kulpigas pro la malsato kaj krimo de niaj grandaj urboj. Ni mal- nobligus la Eternulon, ni kalumnius la Justecon. Kompatema homo estus pli bone ordiginta la mondon; justa homo disbatus per sia piedo la ulceran formike- jon. Ne estas kulpa la Ciopova, sed ni mem estas kulpaj pro la mizerego kaj malvirto kiuj ulceriĝas en nia civilizacio. La Kreinto surpluvegis sur nin siajn donacojn, pli ol sufiĉe por ĉiuj. Sed, same kiel porkoj sin reciproke dis- puŝantaj por nutrajo, ni piedpremas ilin en la koton,—piedpremas ilin en la koton dum ni disŝiras kaj pugnobatas ĉiu la aliajn I Eĉ en la centroj de nia hodiaŭa civili- zacio troviĝas sufice da mizerego kaj suferado por kortuŝi ĉiun homon, kiu ne fermas la okulojn kaj ŝtaligas la nervojn. Cu ni kuragas nin turni al la Kreinto kaj postuli de Li ke Li gin forigu per an- korau pli grandaj donacoj? Ni supozu ke la preĝo estus audita, kaj la sama potenco, kiu kreis la universon, briligus Digitized by Google AMBRIKA BSPERANTISTO 83 en la suno pli grandan povon, ke nova potenco plenigus la aeron; ke la tero farigus tied fruktodona ke kie nun kres- kas unu herbero aperus du, kaj kie nun semo plimultobligas kvindekoble, tiam plimultobliĝos centoble! Cu tiam mal- riĉeco plirnalgrandiĝus, aŭ mizerego estus forigata? Kompreneble ne! Kia ajn pronto okazus, ĝi estus nur kelktempa. Sole la tero povus uzi la novajn poten- co jn kiuj plenigus la materialan uni- verson; kaj car tero estas privata pose- dajo, la klasoj kiuj nun akaparas la bonf arecon de la Kreinto tute akaparus la novan bonfaradon. Sole la terposedantoj profitus. Luprezoj pligrandiĝus, sed salajroj ankoraŭ restus je la punkto de malsateco. Ci tio ne estas sole dedukto de politika ekonomio, sed fakto el sperto. Ni gin scias, car ni estas gin vidintaj. En nia propra vivepoko, sub niaj propraj okuloj, tiu povo,—kiu estas super ĉio, kiun la tuta universo montras, kiu kreas ĉion kaj sen kiu efektiviĝas nenio,—jam efektive pligrandigis la bonfaron de homoj, tiel vere kvazaŭ la fruktodoneco de la naturo mem plifortiĝis. En ies cerbon venis la penso, ke vaporo povas esti jungata por servi al homaro. En la orelojn de alia estis subparolata la sekreto, kiu devigas al la fulmo ke ĝi portu ĉirkaŭ la terglobo senditajon. Cie estas malkaŝitaj la leĝo j de materio; en ĉiuj fakoj de industrio jam levigas brakoj el fero kaj fingroj el ŝtalo, kiuj kaŭzas produktadon, same kvazaŭ estus okazinta plifortiĝo en la potencoj de naturo. Kaj, kia rezulto okazas? Simple ke la terposedanto ricevas la tutan profiton. La mirindaj eltrovajoj kaj elpensajoj de nia centjaro nek pligrandigis la salajrojn, nek plimal- grandigis la laboradon. La sola rezulto estas ke riĉuloj fariĝas pli riĉaj, kaj mal- riĉuloj fariĝas pli malfortaj. Cu la donacoj de la Kreinto povas esti tiel malrajte, senpune proprigitaj? Cu estas juste ke oni forrabu de laboranto lian justan gajnon, dum aviduloj sin dor- lotas en lukso? Ke la plejmulto devas suferi pro malsato dum malmultaj tro- satigas ? Turnu vin al la historio; kaj sur ĉiu paĝo estas skribita ke tia maljustajo neniam daŭras senpunita; ke la nemeso, kiu ĉiam sekvas maljustecon, neniam haltas, nek dormas. Cirkaurigardu hodiaŭ: Cu estas eble ke tia state- povas daŭri? Cu ni eĉ povas diri, "Post ni la superakvego?" Ne! La apogiloj de la state eĉ nun sanceligas, kaj la funda- mentoj mem de la socia konstruajo komencas ŝanceliĝi pro la internaj fajroj, kiuj sube brilas. Alproksimigas, se ne efektive komencigas, la baraktado kiu revivigos aŭ ruinigos. La dekreto estas jam dissendita. Kune kun vaporo kaj elektro kaj la novaj potencoj naskitaj de progreso, jam eniras la mondon potencoj kiuj nin altigos, aŭ subpremigos nin; same kiel nacio post nacio, kaj civilizacio post civilizacio, estis subpremegita antaŭe. Nur la iluzio kiu antaueniras detruon nomus la popolan malkontentecon, kiu nun kaptas la tutan mondon, simple kelktempa rezulto de negravaj kaŭzoj. Inter demokrataj ideoj kaj aristokrataj alĝustigoj de societo ekzistas neakordige- bla konflikto. Ci tie, en Usono, kiel en Eŭropo, ni povas gin vidi leviganta. Ni tute ne povas daŭrigi la nuntempan kuti- mon permesi al viroj ke ill voĉdonu, sed devigi al ili ke ili almozpetu. Ni ne povas daŭrigi la edukadon de knaboj kaj knabinoj en niaj publikaj lernejoj, poste malpermesante al ili ke ili gajnu honestan vivrimedon. Ni ne povas ankoraŭ paroli pri la nedepreneblaj raj to j de la homoj, poste rifuzante ilian nedepreneblan raj ton al la bonfareco de la Kreinto. Ec- nun, en malnovaj boteloj, la nova vino ekfermentas, kaj elementaj potencoj kuniĝas por la batalo. Sed se ni nin turnus al la Justeco kaj ŝin obeus, dum ankorau estas tempo, se ni fidus al libereco kaj ŝin sekvus, la dan- ĝeroj kiuj nun minacas malaperus; la potencoj, kiuj nun timigas, farigus rime- doj por nin altigi. Pensu pri la potencoj nun malŝparitaj, pri la senfinaj kampoj de scienco ankoraŭ esplorotaj, pri la eblecoj kiujn la mirindaj nunaj eltro- vajoj nur iomete aludas. Se mizerego estus detruita, se avideco ŝanĝiĝus en noblajn pasiojn, se la frateco, kiu naskigas el egaleco, efektiviĝus, kaj anstataŭus tiun jaluzon kaj timon, kiuj nun metas homojn unujn kontrau aliaj, se la spirito estus malligita per kondicoj Digitized by Google 24 AMBRIKA BSPERANTISTO donantaj al la malaltranguloj komforton kaj ludtempon,—kiu povas mezuri la altecon al kiu nia civilizacio povus leviĝi ? Vortoj tutc ne sufiĉas al la penso! Tio estus la ora epoko, pri kiu la poetoj kantis, kaj altaj profetoj predikis al ni en metaforo. Gi estas la glora aperajo kiu ĉiam estas obsedinta la homojn. Tion vidis li, kits okuloj sajnmorte fer- miĝis ĉe Patmos. Gi estus la plenumo de kristaneco,—la urbo de Dio sur la tero, kun muroj el jaspo, kaj pordegoj el perlo. Gi estus la regno de la Princo de Paco. El la angla tradukis, Frank P. Zknt. Georgo Vaŝington Kaj La Ŝtelisto VIDU mian Dordon Vas'n'ton, Onklo Filipo. Cu li ne estas bela kato?* Mia malgranda nevo venis kurante al mi, kiam mi eniris en la domon, en siaj brakoj tenante nekuhure aspektantan beston, videble el la rango de strataj katoj. Estis pluva posttagmezo, kaj la felo de la besto estis malseka kaj malorda; kaj facile estis vidi ke ĝi eniris en la domon nur antaŭ nelonge. "Ho, Sinioro Filipo," diris la servis- tino al mi, cu vi ne povas igi lin ellasi la bestacon? Ho, kion diros lia patrino kiam ŝi vidos Han veston tute malseka kaj ĉifita? Li ne volas ke mi forprenu la malbelan beston." "Li ne estas malbela, mia Dordo Vas'n'ton, tute ne," asertis Karlo in- digne. "Mi amas mian Dordon Vas'n'ton, kaj vi estas tre malbona virino, tial ke vi tiel parolas pri li." "Jen, Karlo," mi diris persvade, "la kato finis sian viziton, kaj nun li volas foriri. Ne estas gentile teni vizitanton kontraŭ lia volo." "Ne, ne, ne!" kaj Karlo piedfrapis la plankon; "li ne estas vizitanto; li estas mia kato, kaj li tute ne volas foriri, kaj mi amas lin.' Mi senhelpe rigardis la servistinon. "Mario, kie estas la sinjorino?" "si eliris post la meztagmanĝo, kaj ankoraŭ ne revenis." "Nu, ni atendu ĝis ŝia reveno. Ni lasos al ŝi decidi pri la af ero." La mizera besto sajnis tute kontenta esti kunpremata en la brakoj de la mal- granda kvarjarulo. "Karlo," mi demandis, "kial vi nomas ĝin Georgo Vaiington?" "Tial ke Dordo Vas'n'ton ne povis mensogi," diris Karlo konvinkige. "Tre bona rezonado! Sed," mi daŭri- gis post kelktempa observado de la besto, "ĉu ne estus tiel bone nomi gin Marts Vaŝington? Eble ankaŭ ŝi ne povis mensogi." "Li tute ne estas Marta Vas'n'ton; li estas mia Dordo Vas'n'ton, tial ke Dordo Vas'n'ton ne povis mensogi," li asertis obstine. Kiam mia fratino revenis si provis persvadi al Karlo foririgi la malbelan beston, sed tiel larme kontraŭstaris li la perdon de sia kara Georgo Vaiington ke si fine diris: "Nu, ni vidos kion diros la patro kiam li venos domen." Mia bofrato ne satis la aspekton de la besto, kaj proponis al Karlo pli belan katon anstataŭ la malbela f remdulo. Sed Karlo indignigita kriis: "Ne ekzistas pli bela kato; mi volas havi nur mian Dordon Vas'n'ton." La patro ridis, "Nu, la obstinuleto tenu la beston, se li deziras. Eble U enuos je ĝi baldaŭ." Sed ne tiel okazis. La knabo kaj la kato estis nedisiĝeblaj. La besto pacience ĉiam suferis la iom tro entusiazmajn karesojn de sia malgranda mastro, dum kontraŭ ĉiuj aliaj el ni ĝi sin tenis mala- mike, gratante kaj eĉ mordante nin kiam ni perns karesi gin. Estis mirinde kiel tia besto, tiel malafabla al aliaj homoj, ŝajnis adori la knabeton. Unu tagon mia fratino sidis sur la verando brodante, kaj Karlo ludis en la korto. Subite granda hnndo enkuris en la korton, kaj sovaĝe saltis sur la knabon, kies ŝultron ĝi kaptis per la dentoj. Mia fratino saltis kriante al la filo, sed antafl ol la hundo povis pli multe lin vundi la kato kiel fulmobrilo saltis sur ĝian dor- son kaj komencis ŝiri ĝiajn nazon kaj vizaĝon per la akraj ungegoj, tiel efek- tive ke la besto tuj lasis Karlon, kaj laŭte blekante forkuris el la korto kaj Iaŭ Digitized by VjOOQIC AMERIKA ESPERANTISTO 25 la strato, dam la kato daŭrigis ioman distancon rajdi kaj grati. Tiam ĝi de- saltis kaj revenis al la verando, kie ĝi sidiĝis kaj komencis purigi siajn vizaĝon kaj piedojn. Tiu d ago gajnis por la kato la anion de la patrino, kiu proklamis ĝin la savinto de sia knabeto; kaj ĝi posedis la admiron de ĉiuj ni, ankau man respekton, car ph" ol antauc ĝi ne suferis niajn karesojn. Fine ~ Georgo Vasington malaperis kdke da tempo, kaj dome Karlo estis nekonsolebla. Sed unu vesperon la kato revenis portante per la buŝo katidon kion ĝi demetis ce la piedoj de la ĝojanta mastreto. Tiam foririnte, ĝi enportis ankoraŭ tri, unu post la alia. Multe plaĉis al Karlo la malgrandaj kreitoj, sed ŝajne liaj entuziasmaj kare- sado kaj alpremigado multe maltrankvili- gis Georgon Vasington; rial dum Karlo estis en la kuirejo por akiri kukojn de Mario, ĝi forportis la idojn; kaj kiam Karlo revenis en la cambro li ploris pri ilia malapero. Mario enlrrigis lin, kaj sukcesis konsoli lin per la promeso ke Georgo Vasington reportos la katidojn la proksiman matenon. Tiun vesperon la gepatroj de Karlo jam foriris al teatro, kaj mi aliris al mia cambro por studi. Post la dekunua horo mi ekbruligis cigaron, estingis la elektran lumon, kaj sidis fumante en la mallumo, revante longan tempon. Cirkau mez- nokto, mian atenton subite altiris mal- granda sono en la f ratina vestocambro, kiu estis proksima al mia cambro. Gi similis krieton de katido. Preskaŭ tuj mi aŭdis malpezajn rapidajn piedfrapojn sur la planko de la koridoro, kaj poste lautan blekegon de viro en la vestocam- bro. Mi kaptis mian revolveron el tirk- esto, rapidis en la vestocambron kaj ek briligjis la elektran lumon. La vidajo antau mi estis treege interesa: Tie stans, aŭ pli precize dancis, viro inter kies sul- troj sidis Georgo Vasington, furioze blekante kaj diligente ŝirante per la ungegoj la vangojn de la viro, kiu vane penis kapti la beston; sed kiam ajn lia mano proksimiĝis al la kato, ĉi tiu kun plej admirinda tekniko evitis gin kaj mordis kaj gratis kiel freneza furio. La sango fluis de la vizago de la viro mal- supren sur lian veston kiel riveretoj. Al mi eniranta, la viro kriegis: "Forprenu ĉi tiun diablon rapide I" "Dankojn; sed kion vi ŝtelis jam?" "Ankorau ne unu ajon. Mi ne havis la tempon." "Nu, mi ne deziras miksiĝi kun la kato. Pli bone ke vi eliru laŭ la vojo per kiu vi envenis." La viro elsaras tra la malfermita fenestro sur la tegmenton de la verando, kaj tiam ĝis la tero, dum Georgo Vasing- ton desaltis planken kaj komencis leki katidon. Mi poste konkludis, en la maniero de ŝerloko Holmes, ke la kato estis kaŝinta katidon en malfermita tirkesto, kie la ŝtelisto, ĉirkaŭpalpante, trovis ĝin kaj jetis ĝin sur la plankon. La fakto ke la aliaj katidoj ankaŭ estis en la tirkesto helpis tiun konkludon. Mi klinis el la fenestro kaj alvokis al la viro forkuranta: "Ne revenu tien ĉi alian fojon." Li haltis kaj sin turnis sufice da tempo por laŭte din, "Vi iru al infero!" kaj tiam daŭrigis sian kuradon. Georgo Vasington estis heroino en la familio, la matenon sekvintan. Antaŭ la matenmango Karlo tenis sin sur la genuoj. Li voids al la patro triumfe: "Cu ne estas Dordo Vas'n'ton la bela kato? Panjo diris ke li savis al ŝi ŝiajn juvelojn." "George Vasington estas la plej bona kaj plej bela kato en la mondo," diris mia bofrato. "Bona Georgo," li daŭrigis, tuŝante karese la kapo de la besto. Georgo prete respondis per grato, kiu fluigis la sangon, sur la dorso de lia mano- Robjjrt M. Baiwv. Digitized by Google Rakonteto Pri Li Hung Cang HA avo de Li Hung Cang, la fama tuna politikisto, estis kamparano. Lia filo, tamen, havis ambicion iom pli bone fan. Tiu trajto naskis f ruk- ton, kaj liaj posteuloj estis viroj de granda famo. La patro de Li Hung Cang lertiĝis kiel pafarkisto kaj estis soldato. Soldato, ta- men, ne estis respektita en Ĥinujo kaj, fakte, estis malestimata de ĉiuj aliaj vi- roj. Li lemis pri sia eraro kiam li penis trovi edzinon. Neniu permesis sian fili- non edziniĝi je soldato. Li devis edziĝi kun kamparanino kiu havis piedojn na- turajn. (En Ĥinujo estas signo de bona socia influo se la virinoj havas malgran- dajn piedojn. Virino kiu deziras bone edziniĝi devas bindi siajn piedojn ĝis ili estas tiel malgrandaj ke ili estas reale malbelformataj.) Lia edzino estis, ta- men, virino de nobla karaktero. Ili havis bonan familion de knaboj kiuj fariĝis viroj de granda influo. La gran- daj piedoj de la patrino estis riproco al la filoj, kaj estis mokitaj de ĉiu. La pa- tro ofte diris al siaj filoj: "Studadu multe kaj diligente por havi altan gradon en la servo civila. Tiam vi povos havi edzinon kiu havos malgrandajn piedojn." (La servo civila donas grandajn honorojn al tiuj, kiuj atingas altan gradon en la ek- zamenoj.) Tion ili atingis tiel bone ke du el ili fariĝis vicreĝoj, kaj la aliaj far iĝis regantoj de provincoj. Ian kiam la patrino portiĝis en sia portilo, ŝiaj piedoj videble elstaris, ek- stere el la kurteno. sia filo, Li Hung Cang, tiam juna viro, parolis maltime al ŝi pri ili, car li hontis pri ili. La patrino estis tre indigna, kaj diris al li: "Vi hon- tas pri la piedoj de via patrino. Vi par- donon petu, ĉi tie kaj nun 1" Kaj ŝi de- vigis lin genufleksi en la strato, antau ciu. F. A. Foster, Tangshaw, Norda flinujo. Proverboj Kaj Fabeloj Tiu, kiu havas multajn amikojn, restas sen amiko j. Malmulto, venata de amiko, estas mul- to. Nur la mulo neas sian devenon. Tiu, kiu por sia frato fosas foson, tien falos. La kato, kiu ne povis atingi la pecon da pulmo, diris: "Kiom ĝi malbonodo- ras!" Tiu, kiu tuŝas la mielon, devas leki la fingron. Kiam ci memoras pri la hundo, pre- paru al li oston (En la araba lingvo oni diras ĉiam "ci," ne "vi"). Viro konstruis malgrandan domon. Liaj amikoj diris al li: "Cia domo estas malgrandega. Kial?" Li respondis: "Mi feliĉega estus se mi povus plenigi gin je amikoj." Djha havis mulon. ("Djha" estas nomo de araba malspritulo: de la araboj, oni diras "djha" al iu, por montri ke li estas malsprita.) Unu el liaj amikoj venis por peti ke li bonvole pruntu la mu- lon. Djha respondis: "Mi multe bedaŭ- ras, mia amiko, sed mia mulo ne estas nun ci tie." Apenaŭ li diris tiujn vor- tojn, kiam la mulo blekegis. Tiam diris la amiko: "Ho, vi ne volis prunti gin al mil" Respondis djha: "Malsprita ami- ko, do vi ne kredas min, sed vi kredas la mulon!" El la araba tradukis Gaston Samama, Tuniso (Afriko). Digitized by Google