«2»" Volume 3^ February, 190JL- Numbe —— PER COPY 10 CENTS PER YEAR $1.00 Amerika Esperantisto A Monthly Magazine of the International Language ESPERANTO IN THIS NUMBER GRAMMAR, VOCABULARY AND ELEMENTS OF THE LANGUAGE American Esperantist Company 1239 Michigan Avenue CHICAGO Copyright, 1908. by American Esperantist Company GoOfi AMERIKA ESPERANTISTO Entered aft second rl«n matter Jnne twenty eiKht nineteen hundred end eeven at the poet off lee at cnlcapo Itllnoli Monata Revuo de la Lingvo Internacia A Monthly Magazine of the International Language Rcdaktoro kaj Adrninistranto ARTHUR BAKER Editor and Manager ABONOJ Unu numero, Sd. 20: jarabono, Sm. 2.05. Ni ne disdonacas provajn ekzemplerojn, sed postulas. ke fiu, kiu mendas ekzempleron, por kia ajn celo. pagu por tin sama. Eksterlandanoj povas sendi aŭ internaciajn kuponojn aŭ naciajn post- markojn por provaj abonoj. TARIFO DE REKLAMADO Proporcie al disvendado, niaj prezoj estas la plej malkaraj el Ĉiuj revuoj esperantaj. Largo de kolonoj, 63 rnmj ; longo, 204 mmj. Plena pago, Sm. 20.50; duonpago. Sm. 10.25 1 kvaronpago, Sm. 5.15; malpli ol kvarono, po 7 spesdekoj fiiun metromilonon. MANUSKRIPTOJ pri ia ajn temo, estas danke ricevataj kaj zorge legataj. Tiujn, kiujn ni ne povas uzi, ni Ciam resendos, se oni kunmetis poStmarkojn. SUBSCRIPTIONS Single number, ten cents; annual subscrip- tion, ft.oo. We do not distribute free sample copies, but require that every person who orders a copy, for whatever purpose, shall pay for it. For sample copies, foreigners may send interna- tional coupons or national postage stamps. ADVERTISING KATES In -proportion to circulation, our rates are the lowest of all Esperanto magazines. Width of column, 2 1-2 inches; length, 8 inches. Full page, $10.00; half page, $5.00 ; quarter, $2.50; less than quarter, basis 6 cents per agate line—14 lines to the inch, MANUSCRIPTS on any subject are gratefully received and care- fully read. Those which we cannot use we shall always return, when accompanied by postage. AMERIKA ESPERANTISTA KOMPANIO 1239 Michigan Avenue CHICAGO LA PROGRAMO La celo de Amerika Esperantisto estas : unue, disvastigi la lernadon de Esperan- to, lingvo internacia, traNord-Ameriko; due, vigligi la popolan intereson je la lingvo per la publikigado de bona liter- aturo, novaĵoj el la kampoj de Esperanto, de la scienco, kaj la interesaĵoj de la homa vivo. Nia sintenado pri Ĉiuj la diversaj demandoj pro kiuj la Hieraŭo kaj la Morgaŭo interbatalas, Ĉiu postu- late, pli malpli juste, Ia aligon de la Hodiaŭo, estos Ciam Ce la flanko de la Morgaŭo. Car nenio estas pli multvalora ol tago venonta; nek io tiel senvalora, kiel tago jam pasinta. Tial, ni respektas nenian homan institucion pro tio, ke ĝi estis ; nek pro tio, ke gi estas ; sed sole pro tio, ke gi povos servi al la" homaro en la estonteco. Laŭ niaprogramo, unu numero el ses estos speciale propaganda, redaktita pli- multe anglalingve. La seriaj pagnumeroj ne aperos sur la anglaj pagoj, pro tio, ke multaj ne deziros bindi ilin kune kun la esperantaj, kaj ni mem konsideras ilin kiel ne integran parton de la tuto, kiune estas angla, sed Esperanto. Anoncojn ni akceptas, ĉu angle Cu esperante preso- tajn, kaj tradukas senpage. -v--— OUR PROGRAM The purpose of Amerika Esperantislo is : first, to diffuse the study of Esperanto, the international language, throughout North America ; second, to sustain pop- ular interest in the language by the pub- lication of good literature, and news from the fields of Esperanto, science, and interesting matters of human life. Oar position on all the various questions over which Yesterday and Tomorrow are bat- tling, each claiming, with more or less of right, the allegiance of Today, will always be on the side of Tomorrow. For nothing is so worthy as a coming day, nor anything so worthless as a day already gone. Therefore, we respect no human institution because it was, nor be- cause it is; but solely because it may serve mankind in the future. Acccording to our program, one num- ber out of six will be especially devoted to propaganda, mostly English. The page numbers are omitted from English pages,, as many do not wish to bind them with the Esperanto, and we con- sider them as not an integral part of the whole, which isn't English, but Esper- anto. Advertisements we print in Eng- lish or Esperanto. Translation free Google AMERIKA ESPERANTISTO LA FANFARONULO Lafi vera rakonto de unu usona pioniro verkis Charles E. Baker Meze de tago en la aŭtuno de 1884, grupeto da spek- ulaciistoj kun termezuristoj kaj termezura helpantaro elvet- uris per Ĉevalveturiloj el David City en Nebrasko, kaj movis okcidenten al la proksima Cakto-indiana rezervaĵo, por elmezuri urblokon proksime de ĝia centro kuSanta Cir- kaŭ kvindek mejlojn malproksime. Tiun rezervaĵon la indianoj estis antaŭ nelonge vendintaj al la Unuigitaj Ŝta- toj, sed ili estis ankoraŭ ne foririntaj de ĝi. Hi estis pac- emaj al la blankuloj, sed la spekulaciistoj suspektis Ciujn indianojn kaj nevolis ilin fidi ; sekve, roto el la Nebraska Stata militistaro, kiun komandis Kapitano J. W. Fonson (elparolu Fan-s'n) akompanis la grupon por ĝin protekti. Linio fervoja estis nove elmezurita tra la rezervaĵo sude de la Plat-rivero, sed ĝi estis ankoraŭ konstruota; kaj estis la intenco de la spekulaciistoj elmezuri la urblokon apud la linio kaj, kiam la fervojo konstruigos, esticelaloko prete por vendi lotaĵojn al la unuaj venontoj. En la komenco de la marŝo Henriko McDerny (elpar- olu M'k Derni) juna militisto, anoncis ke li intencas mor- tigi "la unuan malbenindan indianon" kiun li vidos. Car tio estis laŭ lia bone konata kutimo de fanfaronado, kom- preneble neniu lin kredis. Tiuj kiuj ja atentis tion.kion li diris, mokis lin kaj diris ke li forkurus pro indianino. Li respondis ke ili pli bone lernos pri tio Kapitano Fonson diris al McDerny, "Junulo mia, vi devas tute ne fari tian faron. Nia celo ne estas ekbatali, sed simple protekti Ci tiujn virojn tiom kibm ni povos en okazo de atako de la indianoj. Mi supozas ke vi nur Sercas, sed se vi ja intencas tion, memoradu ke mi estas antaŭe avertinta vin." 1 Digitized by Google AMERIKA ESPERANTISTO LA. FANFARONULO Oni forigis tiun temon. Neniu indiano vidigis thin post- tagmezon, kaj vespere la tuta grupo haltis, starigis la ten- daron en la alta herbo kaj ripozis tie gis la morgaŭa tagigo. En la nokto oni neofte veketis pro la blekado de latroj", sed nenia alia interrompo okazis. Nelonge post la mezo de la dua tago de la marSo, la grupo alvenis vidproksime de la Plat-rivero. Plimuito de la viroj antaŭe vojagis sur la veturiloj, sed tiu Sango de la pejzaĝo vekis ilian atenton kaj granda nombro enhavanta McDerny desaltis por marSi. La Plat-rivero trafluas la vastan herbejon inter kruteg- aĵoj havantaj altecon de kvin gis sep metroj eltranĉinte por si dum estintaj teragoj profundan kuSujon pli largan ol gi povas ordinare plenigi; sekve estas ebena, sabla spaco de okona mejlo laŭlarĝe, kuSanta laŭlonge malsupre de la kru- tegaĵoj ĉiuflanke de la rivero. Tiujn spacojn kovras arboj: ulmoj, betuloj, moniliferoj, kaj ceteraj, kiuj ankaŭ staras supre sur la krutegaĵoj gis ĉirkaŭ dudek metroj de la rando post kie la tero ne sufiĉe malsekigas de la rivera akvo por kreskigi lignajn kreskaĵojn. La riveretoj simile laŭlonge havas arbaretojn, sed aliloke la herbejo sin kovras per her- bego tiel alta kiel la ŝultroj de viro. ĉe tiu speciala loko la rivero havas unu kilometron da largo kaj sudflanke de gi la spaco inter la akvo kaj la krut- egaĵo estas nur malgranda. Subite oni ekvidis du indianinojn sidantaj, nŝkaptantaj sur Stipo kies unu fino kuSis sur la krutegaĵo kaj la alia sub la akvo. Instante la pahlo de McDerny leviĝis kontraŭ lian Ŝultron. "Mallevu tiun panlon, McDernyl" la kapit- ano ekkriegis, sed tute vane; li pafis kaj unu el la virinoj defalis malviva en la akvon kaj forflosiĝis laŭ lafluo. La alia desaltis de la Stipo kaj alkuris supren gis post la krut- egaĵo, kaj la blankuloj ne poste vidis Sin. •Malgranda ano de la gento lupa; amerike. coyote—"kajot". Digitized by Google AMERIKA ESPERANTISTO CHARLES E. BAKER "Jen 1 "" diris McDerny. "Mi estas mortiginta unu. Kiu nun diros ke mi ne agas laŭ mia vorto ? " La kapitano rigardis lin momente kaj tiam kviete diris al li, "juna viro, vi bedaŭros tion—vi eltrovos ĝin la plej kostema afero kiun vi iam faris." "Nu, mi pensas ke ne. Hi ne kuraĝos kontrafli nin—ili tro timas antaŭ tiuj Ci grandaj pafiloj." Tiamaniere McDerny, kiu estis kore timulo, pensis fondi reputacion de braveco. Estas ankaŭ tre kredeble ke li de- ziris harstarigan historion en kiu li povus ludi rolon de heroo por rakonti kiam li reiros hejmen. McDerny estis nesaĝulo. Malkresku lia gento. Oni ne vidis aliajn indianojn. Je la tria la vojaĝantaro alvenis ĉe ronda altetaĵo havanta sepdek metrojn da largo kaj du metrojn da alto, kaj tie haltis, decidinte ke tiu estas tro taŭga ripozloko por forlasi ĝin tiel malfrue en la tago.. Krome la Cevaloj estis lacaj. Oni metis la veturilojn en rondon Ĉirkaŭ la centro de la altetaĵo, kaj starigis la ten- dojn en alian rondon Ĉirkaŭ la veturilaro, sur la rondo de la altetaĵo. La soldatoj starigis la pafilojn en la centro, kaj tiam komencis ludi kartojn, ŝerci, rakonti historiojn, kaj amuzi sin laŭ diversaj manieroj. La suno jam subiris kaj la ves- pera krepusko mallumigis ; en la diversaj manĝotendoj la vespera mango estis en preparado ; la militoficiroj, la spek- ulaciistoj, la termezuristoj, ilia helpantaro, kaj kelke da soldatoj, unu el kiuj estis McDerny, sin trovis en unu ten- dego, kiam ekstere stranga voĉo elvokegis, "He!" Eks- teren rigardante oni vidis rondon el indianoj tute ĉirkaŭanta la altetaĵon kun brilantaj pafiloj levitaj. Tio estis al la blankuloj plena surprizo, kaj la indianoj elektis precize la oportunan tempon por ĝi, Car jam estis sufiCe da mallumo por kaSi ilian alvenon, kaj la noktogard- istoj estis ankoraŭ ne okupintaj siajn lokojn. 3 (Daŭrigote) Digitized by Google AMERIKA ESPERANTISTO LA BIRDO EN LA NEGO Novelo de Palacio Valde9. EI la hispana lingvo tradukis Otto Haux Mayer Li estis blinda de sia naskiĝo. Oni estis instruinta lin pri la solo, kion la blinduloj kutimas lerni, la muziko, kaj li estis lertega pri tiu Ĉi arto. Lia patrino mortis malmul- tajn jarojn post kiam Si donis la vivon al li; lia patro, Cefo de regimenta orkestro, antaŭ nur unu jaro. Li havis fraton en Ameriko, kiu ne sendis sciigojn pri si; tamen li aŭdis alipere, ke li estas edzigita, havas du tre belajn infanojn kaj posedas bonan oficon. La patro, dum li vivadis, plena de indigno pro la nedankemeco de la filo, ne volis permesi, ke oni elparolu lian nomon, sed la blindulo konservis por li multan sindonemecon ; li ne povis ne memori, ke tiu frato, pli maljuna ol li, estis lia apoganto dum la infaneco, la de- fendanto de lia malforteco kontraŭ la atakoj de la ceteraj knaboj, kaj ke li Ĉiam parolis al li afable. La vocd de San- tiago, kiam li eniradis matene en lian ĉambron kaj diris: Ho he, JoCjo, levigu do, ne dormu tiom longe I " sonis en la oreloj de 1' blindulo pli agrabla kaj harmonia ol la klavoj de 1' fortepiano kaj la kordoj de 1' violono. Kiel koro tiu bona Sanĝiĝis en malbonan ? Johano ne povis konvinkiĝi pri tio kaj serĉis por li milionon da senkulpigoj; foje li at- ribuis la kulpon al la poStoj; alifoje li imagis al si, ke lia frato ne volas skribi, ĝis li povos sendi multon da mono; ankoraŭ li pensis, ke li donos al ili surprizon dum iu estonta tago, prezentante sin kiel milionulo en la modesta duonalta etaĝo, kie ili logadis ; sed neniun el tiuj Ĉi ideoj li kuraĝis sciigi al sia patro; nur kiam tiu Ĉi, koleriĝinte, ĵetis ian maldolĉan riproĉon kontraŭ la forestantan filon, li kuraĝis diri al li: "Mi petas, patro, ne malesperu ; Santiago estas bona ; la koro diras al mi, ke li skribos unu baldaŭan tagon." 7 Digitized by CjOOQlC AMERIKA ESPERANTISTO LA BIRDO EN LA NEĜO La patro mortis, ne vidinte leteron de sia pli maljuna filo, inter unu pastro, kiu lin admonis, kaj la malfeliCa blin- dulo, kiu konvulsie premis lian manon, kvazaŭ li devus re- teni lin perforte en tiu Ci mondo. Kiam oni volis forporti la kadavron el la domo, li trapasis barakton frenezan, ter- uran, kun la helpantoj de 1' procesia zorgisto. Fineli restis sola, sed kia soleco estis la lia 1 Nek patro, nek patrino, nek parencoj, nek amikoj ; mankis al li eC la suno, la amiko de Ciuj kreaĵoj. Li pasigis du tagojn, metita en sian cam- bron, trakuradante ĝin de unu angulo al la alia kiel enkaĝa lupo, ne gustumante nutraĵon. La servantino, helpate de kompatema najbarino, prosperis fine malhelpi tiun memmor- tigon ; li ree komencis manĝi kaj ekpasigis nun la vivon preĝante kaj ludante la fortepiahon. La patro iom antaŭ sia morto atingis, ke oni donis al li oficon de orgenisto en unu Madrida pregejo, pagitan per dek-kvar realoj(=i.o5 spesmiloj) po tago ; kompreneble ĝi ne estis sufiCa por subteni apartan mastraĵon, kiel ajn mod- estan; tial post la unuaj du semajnoj nia blindulo vendis por kelkaj spesdekoj, certe tre malmultaj, la malluksan meb- laron de sia loĝejo, maldungis la servantinon, kaj iris kiel kliento al familia gastejo, pagante ok realojn (=60 spes- dekoj) ; la ses ceteraj (=45 spesdekoj) sufiĉis al li, por zorgi la aliajn bezonojn. En la daŭro de kelkaj monatoj la blindulo vivis, ne irante al la strato, krom por plenumi sian devon ; de la domo preĝejon, kaj de la preĝejo domen. La malĝojeco lin superadis kaj premegis tiamaniere, ke li ap- enaŭ malfermis la lipojn; li pasigis la horojn, verkante grandan rekviemon, kiun li esperetis oni ludos, dank' al la kompatemeco de 1' pastro, por soleni la animon de lia mor- tinta patro; kaj kvankam oni ne povis diri, ke li havas la kvin sentojn metitaj en sian laboron, car mankis al li unu, tamen ni diros, ke li fordonis sin al gi kun korpo kaj animo. La ŝanĝo en la ministraro lin surprizis, kiam li ankoraŭ 8 Digitized by Google AMERIKA ESPERANTISTO OTTO HAUX MAYER ne finis ĝin ; mi ne scias, Cu eniris la radikaluloj aŭ la kon- servativuloj aŭ la konstituciuloj; sed eniris kelke da nov- uloj. Johano ĝin eksciis nur malfruekaj sub malutilo. La nova kabineto decidis post kelkaj tagoj, ke Johano estas orgenisto danĝera al la publika ordo, kaj ke, de 1' alto de la horejo, dum la vesperaj diservoj kaj solenaj mesoj, soneg- ante kaj bruante per Ciuj registroj de 1' orgeno, li faradas al ĝi vere skandalan kontraŭecon. car la eniranta ministraro ne estis inklina, laŭ tio, kion ĝi certigis en la parlamento per la buSo de unu plej afltoritata membro sia, "toleri trud- emecojn de ĉiu ajn," ĝi tuj kaj kun bonefika energio eksigis Johanon, serĉante por li posteulon, kiu en siaj muzikaj man- ipuladoj prezentos pli da garantioj aŭ estos pli sindona al la regnaj institucioj. Kiam oni sciigis al li la eksigon, nia blindulo sentis nenian emocion, krom surprizo ; interne li preskaŭ ekĝojis, Car oni lasis al li pli da neokupataj horoj, por ke li povu fini sian meson. Nur tiam li ekkomprenis sian situacion, kiam en la fino de 1' monato la mastrino ap- eris en la Ĉambro, por postuli monon de li; li havis neniom, Car li jam ne enspezis en la preĝejo ; estis necese, ke li gar- antidonis la poŝhorloĝon de sia patro, por pagi la loĝadon. Poste li restis ree tiel same trankvila kaj daŭrigis sian lab- oron, ne zorgante pri la estonteco. Sed denove venis la mastrino, kaj denove li sin vidis devigata fordoni garantie objekton el la tre malsufiCa heredaĵo de 1' patro; estis dia- manta ringo. Fine li havis jam nenion garantie donotan. Tiam, konsiderante lian maifortecon, ili konservis lin de ĝentileco ankoraŭ dum kelkaj tre malmultaj tagoj plu, kaj poste ili metis lin sur la straton, fanfaronante multe, ke ili lasas liberaj al li la kofron kaj la vestaĵon, kvankam per tiuj objektoj ili povus pagi sin por la malmultaj spescentoj, kiujn li ankoraŭ Ŝuldas al ili. Li serĉis novan loĝejon, sed li ne povis lui fortepianon, kio igis lin malgojega ; li jam ne povis fini sian meson. An- 9 Digitized by Google AMERIKA ESPERANTISTO LA BIRDO EN LA NEGO koraŭ li iris dum kelka tempo al la domo de amika magaz- enisto, kaj kelkafoje ludis fortepiane; tamen li baldaŭ ob- servis, ke oni lin akceptas Ciun fojon kun malpli da afab- leco, kaj li ĉesis iri tien. Post malmulta tempo oni ĵetis lin el la nova domo, sed tiun ĉi fojon konservante la kofron kiel garantiaĵon. Tiam komencis por la blindulo periodo tiel malfeliĉa kaj turmen- tiga, ke malmultaj faros al si plenan ideon pri la dol- oroj, ja pli bone, pri la martiraĵoj, kiujn la sorto aljugis al li. Sen amikoj, sen vestaĵo, sen mono, certe oni statas tre malbone sur la tero; sed se kun tio kunigas, ke oni ne povas vidi la sunlumon, kaj trovigas pro tio Ci nepre sen- helpa, tiam la limoj de doloro kaj mizero estas apenaŭ dis- tingeblaj. De logejo al logejo, forpelate de Ciuj baldaŭ post la eniro, metante sin en liton, por ke oni lavu al li la solan ĉemizon, kiun li havis, kun disSirita Suaĵo, kun frangita malsupre pantalono, nerazite, kun netranĉita hararo, tiel Johano vagadis tra Madrido, mi ne scias kiom da tempo. Per unu el la mastroj, kiujn li havis, homo pli kompatema ol la aliaj, li kandidatis oncon de fortepianisto en kafejo. Fine oni gin cedis al li, sed nur por maldungi lin post mal- multaj tagoj; la muziko de Johano ne plaCis al la klientoj de 1' "Kafejo de la Hordeero; " li ne ludis kvadrilojn nek popolajn kantojn nek ian ciganaĵon nek eĉ polkojn; li pas- igis la noktojn, interpretante sonatojn de Beethoven kaj koncertaĵojn de Chopin ; la aŭskultantoj malesperetis, Car ili ne povis bati la takton per la kuleretoj. Ree la malfeliCulo ekvagadis tra la plej malpuregaj lokoj de la Cefurbo. Iu kompatemulo, aŭdinte per okazo pri lia situacio, helpis lin malrekte, Car Johano tremegis je la ideo, ke li petu almozojn. Li mangadis en iu drinkejo de la malaltaj kvartaloj tion, kion li nepre bezonis, por ne morti de malsato, kaj li dormadis por kelkaj spesdekoj inter al- mozuloj kaj krimetuloj en mansardo destinita por tio 6i. 10 (DaQrigote) Digitized by Google AMERIKA ESPERANTISTO OTTO HAUX MAYER Iuokaze oni Stelis al li la pantalonon, dum li dormis, kaj lasis al li alian el dreliko flikitan. Estis en la Novembra monato. La malfeliCa Johano, kiu Ciam estis konservinta en la menso la himeron pri la alveno de sia frato, komencis nun gin nutri fervore, sub la premego de la mizero. Li skrib- igis Havanon, ne metante adreson sur la leteron, Car li ne sciis ĝin; li provis informigi, Cu oni lin vidis, kvankam sen rezultato; kaj Ciutage li pasigis kelkajn horojn, pregante Dion surgenue, ke li alportu lin, por al li helpi. La solaj feliCaj momentoj de la multe turmentita estis tiuj, kiujn li pasigis pregante en angulo de iu izola preĝejo. Li kaSis sin post kolono, enspirante la odorojn akrajn de 1' vakso kaj la malsekecon. Li aŭskultis la kraketadon de 1' kand- eloj kaj la religian murmuradon de la malmultaj kredantoj, kiuj dissidis tra la navoj de 1' templo. Lia senkulpa animo forlasis 6i tiun mondon, kiu lin traktis tiel kruele, kaj flugis por fordoni sin al Dio kaj Lia Sankta Patrino. Li havis de 1' infaneco la respektegon antaŭ la Virgulino profunde enradikigitan en la koro; Car li apenaŭ konis sian patrinon, li serĉis instinkte en tiu de Dio la karesan kaj amplenan protektadon, kiun nur la virino povas doni al la infano; li estis komponinta por Sia laŭdo kelkajn himnojn kaj preg- aĵojn, kaj li neniam endormiĝis, ne kisinte piege la de 1' Virgulino skapularon, kiun li portis sur la kolo. Tamen venis unu tago, kiam la Cielo kaj la tero lin for- lasis. Forpelite de Cie, ne havante pecon da pano Ievotan al la buŝo, nek vestaĵon por Sirmi sin kontraŭ la malvarm- eco, la mizerulo komprenis kun teruro, ke alproksimigas la momento por peti almozon. En la fundo de lia animo kom- encigis batalo plena de malespero ; la doloro kaj la honto refuzegis paŝo post paSo la lokon al la mizero ; la mallumo, kiu ĉirkaŭis lin, faris tiun Ci batalon ankoraŭ pli turmenta. Fine, kiel oni ja povis antaŭvidi, venkis la malsato. Digitized by Google